۵ سال است كه ضوابط فني مقابله با فرونشست ابلاغ نشده است
رييس اداره زلزله سازمان مديريت بحران تهران با بيان اينكه از سال ۹۸ مسووليت تدوين ضوابط فني براي حفاظت از شهر در برابر فرونشست بر عهده مركز تحقيقات مسكن بوده از عدم ابلاغ اين دستورالعمل تاكنون انتقاد كرد.
رييس اداره زلزله سازمان مديريت بحران تهران با بيان اينكه از سال ۹۸ مسووليت تدوين ضوابط فني براي حفاظت از شهر در برابر فرونشست بر عهده مركز تحقيقات مسكن بوده از عدم ابلاغ اين دستورالعمل تاكنون انتقاد كرد. مهدي بلبلوند اظهار داشت: فرونشست در دشت تهران ناشي از برداشت آب از سفرههاي زيرزميني و كاهش فشار در اين لايههاست. محدوده تحت تاثير، كل آبخوان تهران است؛ از غرب كرج تا جنوب تهران و بخشهايي از ورامين و از محدوده خيابان انقلاب به پايين. اين يك محدوده جغرافيايي بسيار گسترده است.
مقابله با فرونشست نيازمند اقدام ملي است
رييس اداره زلزله تهران با تاكيد بر بينبخشي بودن موضوع به ايلنا گفت: فرونشست يك موضوع بينبخشي است؛ اقدام فقط توسط مناطق بيستگانه تهران موثر نخواهد بود. اين يك اقدام ملي است و بايد بين تمام دستگاههاي مرتبط بررسي و اجرا شود. بلبلوند در ادامه با اشاره به شرايط اقليمي ويژه تهران، كاهش چشمگير بارشها را عاملي تشديدكننده دانست: در پنج تا شش سال گذشته، ميانگين بارش در محدوده آبخوان تهران نسبت به متوسط ۵۰ سال گذشته، ۳۰ تا ۴۰ درصد كاهش يافته و در سال آبي جاري (از مهر ۱۴۰۳ تا مهر ۱۴۰۴) اين شرايط بحرانيتر شده است.
علت بحران آب و فرونشست: تمركز بالاي جمعيت در تهران
وي تمركز بالاي جمعيت در تهران و شهركهاي اقماري، افزايش نياز آبي و كاهش توليد آب را از ديگر عوامل موثر بر اين بحران برشمرد و خاطرنشان كرد: در چنين شرايطي، بخشي از نياز آبي ناگزير از طريق برداشت از منابع زيرزميني تامين ميشود كه اين امر فشار بر سفرههاي آب را افزايش داده و به تشديد فرونشست دامن ميزند.
بلبلوند در ادامه توضيحات خود درباره بحران فرونشست زمين در تهران، راهكارهاي مقابله با اين پديده را در دو محور اصلي «مديريت آب» و «مديريت سازهها و زيرساختها» تشريح كرد.
برداشت از سفرههاي زيرزميني
وي با اشاره به وجود اجبار در برداشت از سفرههاي زيرزميني براي تامين آب گفت: عملا در حال حاضر براي تامين آب مورد نياز، راهكاري جز برداشت از سفرههاي زيرزميني نداريم. بلبلوند افزود: اگرچه راهكارهايي مانند قطع دورهاي آب انجام شده، اما نياز آبي آنقدر بالاست كه اين اقدامات به تنهايي كافي نيست. رييس اداره زلزله تهران با اشاره به وجود قوانين منسجم در حوزه آب خاطرنشان كرد: بايد به سمتي برويم كه اگر در فصلهاي كمبارش از سفرهها برداشت ميكنيم، در سالهاي پربارش امكان تزريق همان ميزان آب به لايهها فراهم شود. وي به «تصويبنامه هيات وزيران» و تشكيل «كارگروه ملي سازگاري با كمآبي» با برنامهاي ۱۰ ساله اشاره كرد و افزود: واقعا اين شرايط اقليمي خاص و كمبارشي كه با آن مواجهيم، عملا كارهاي اين كارگروه هم تاكنون بيشتر مُسكن بوده است. اقدامات گستردهاي انجام دادهاند، اما نياز آبي زياد است و بايد از جايي تامين شود.
بهترين گزينه براي مقابله با فرونشست: عدم توسعه تهران
بلبلوند در پاسخ به بهترين راهكار، به صراحت اعلام كرد: شايد بشود گفت بهترين گزينه براي مقابله با فرونشست، عدم توسعه تهران، شهركهاي اقماري و خود تهران و كاهش نياز آبي تهران است. اين مقام مسوول در ادامه توضيحات خود، به تاثير متفاوت فرونشست بر مناطق مختلف شهر پرداخت و هشدار داد: مشكل اصلي زماني ايجاد ميشود كه نشست به صورت يكسان نباشد. در مناطقي كه زمين سنگي و سفت است، حتي با پايين رفتن سطح آب، نشست محسوسي روي سطح مشاهده نميشود، اما در مناطق مجاور كه نشست ميكند، در محل اتصال اين دو محدوده، شيب نشست ايجاد ميشود. اين شيب نشست است كه باعث آسيب ديدن زيرساختهاي شهري ميشود. وي با اشاره به تكاليف قانوني مشخص در اين حوزه، افزود: در قانون مديريت بحران سال ۹۸، وظايفي براي وزارت راه و مركز تحقيقات راه و مسكن و شهرسازي تعيين شده تا بر اين موضوع نظارت و براي آن تمهيدات بينديشند.
تاخير ۵ ساله در ابلاغ ضوابط فني
بلبلوند افزود: متاسفانه از سال ۹۸ تاكنون پيگير انتشار اين ضوابط بودهايم، اما بهرغم وعدههاي اخير مسوولان مركز تحقيقات، اين دستورالعملها هنوز در اختيار شهرداريها و عموم قرار نگرفته است. رييس اداره زلزله تهران دليل اين تاخير را «عدم درك اولويت موضوع يا عدم تخصيص اعتبار» از سوي مركز مذكور دانست.
وضعيت منطقه ۱۸ خطرناك است
بلبلوند در پاسخ به سوالي درباره اقدام فوري براي منطقه ۱۸ تهران (با نشست سالانه ۳۰ سانتيمتر)، اين شرايط را «بهشدت خطرناك» توصيف كرد و علت اصلي را وجود چاههاي متراكم برداشت آب وزارت نيرو در آن منطقه دانست. وي اظهار داشت: ما در جلسات به مسوولان وزارت نيرو هشدار دادهايم كه اوضاع دارد خطرناك ميشود. اما ادعاي آنها اين است كه بخشي از نياز آبي تهران از طريق اين چاهها تامين ميشود و منبع جايگزيني وجود ندارد. وي با بيان يك معضل پيچيده افزود: به ناچار دارند برداشت ميكنند. اگر در اينجا برداشت نكنند، بخشي از تهران بايد به صورت مستمر بيآب بماند. ما سالهاي خشكي را سپري ميكنيم و بارندگي به اندازهاي نيست كه مخازن آبخوان را تغذيه كند. نميدانم اين معضل چگونه حل خواهد شد. صحبتهاي اين مقام مسوول، تصويري هشدارآميز از يك بحران دو وجهي ترسيم ميكند. از يك سو، ناتواني يا تاخير دستگاههاي متولي در اجراي تكاليف قانوني براي ارايه راهكارهاي فني به شهرها و شهرداريها و از سوي ديگر ادامه يك فاجعه زيست محيطي به دليل اجبار در تامين آب شرب شهروندان. اين شرايط تنها با يك عزم ملي جدي و فرابخشي براي مديريت عرضه و تقاضاي آب و سرانجام انجام وظيفه قانوني دستگاههاي مسوول قابل مهار است.
