اهرم استراتژيكي به نام كريدور شمال- جنوب
كريدورها و راهها در جهان امروز يكي از مهمترين و راهبرديترين ابزارهايي هستند كه دولتها از طريق آن ميتوانند براي خود نفوذ، ارزش افزوده و ثروت ايجاد كنند. يكي از كريدورهايي كه طي روزهاي اخير بحثهاي بسياري درباره آن شكل گرفته و در ديدارهاي پزشكيان-پوتين و پس از آن عراقچي-لاوروف درباره آن بحث و تبادل نظر شده است.
كريدورها و راهها در جهان امروز يكي از مهمترين و راهبرديترين ابزارهايي هستند كه دولتها از طريق آن ميتوانند براي خود نفوذ، ارزش افزوده و ثروت ايجاد كنند. يكي از كريدورهايي كه طي روزهاي اخير بحثهاي بسياري درباره آن شكل گرفته و در ديدارهاي پزشكيان-پوتين و پس از آن عراقچي-لاوروف درباره آن بحث و تبادل نظر شده است. اتفاقا در جريان ديدار پزشكيان و پوتين مكالمه جالبي ميان دو رييسجمهور درباره مسافت اين كريدور در ايران شكل گرفت كه بازخوردهاي رسانهاي قابل توجهي پيدا كرد. پزشكيان اين مسافت را بالاي 100كيلومتر و پوتين آن را 93 كيلومتر ارزيابي كردند كه نهايتا مشخص شد، متراژ ارايه شده توسط رييسجمهور ايران درستتر بوده است. اما پرسشي كه به نظر ميرسد در بطن اين فضاي رسانهاي درباره كريدور شمال به جنوب مغفول باقي مانده اهميت كريدور، تاثير آن و دستاوردهايي است كه ميتواند براي اقتصاد و معيشت ايرانيان به دنبال داشته باشد. قبل از هر نكتهاي بايد به اين اصل اساسي توجه داشت كه دستيابي به دستاوردهاي واقعي پروژههاي اقتصادي و ارتباطي در ايران و ساير كشورها در گروي توسعه مناسبات اقتصادي و تجاري كشور در يك فضاي سالم است. كشوري كه زير بار تحريمهاي اقتصادي شديد قرار دارد، اساسا نميتواند دستاورد واقعي از طرحها استخراج كند. بنابراين تحليلي كه درباره اهميت كريدور شمال به جنوب مطرح ميشود با فرض آن است كه ايران در افق پيش رو بتواند يا تحريمها را لغو كند يا تاثير آن را تا حد زيادي كاهش دهد:
1) يكي از شاخصهاي كريدور شمال به جنوب هم براي ايران و هم براي مسكو نقشي است كه اين كريدور ميتواند در كاهش اثرات تحريمي براي دو كشور به همراه داشته باشد. هم ايران و هم روسيه با تحريمهاي شديد غرب مواجهند. اوايل ابان ماه 1404بود كه ايران، روسيه و جمهوريآذربايجان در جريان نشست سهجانبهاي در باكو، با تشكيل ۳ كارگروه تخصصي و هدفگذاري براي افزايش حجم ترانزيت به ۱۵ ميليون تن، نقشه راه تحقق كامل كريدور شمال-جنوب را ترسيم كردند؛ توافقي كه اين روزها به عنوان يكي دستاوردهاي مهم دولت چهاردهم در تحقق«ديپلماسي كريدورها» عنوان ميشود. لذا بر هيچ كس پوشيده نيست كه اين كريدور يك اهرم راهبردي براي ايران و روسيه در منطقه ايجاد ميكند. اما هر كلان پروژهاي به يك نقشه راه براي رسيدن به بهترين دستاوردها نياز دارد. ايران و روسيه بايد دقيقا مشخص كنند از اين كريدور چه كالاها، محصولات و محتوايي قرار است منتقل شود. بدون ايجاد يك چنين نقشه راهي، استفاده حداكثري از ظرفيتهاي اين كريدورها ممكن نيست. ضمن اينكه مشكلات سياسي و امنيتي كه با برخي كشورها مثل آذربايجان وجود دارد قبل از پايان پروژه بايد حل و فصل شود.
2) ريشههاي احداث اين كريدور به دهه 90 ميلادي باز ميگردد. 2مسير براي اين مسير در نظر گرفته شد. يكي از مسيرهاي پيشنهادي غرب درياي خزر و ديگري شرق درياي خزر بود. به دليل جنگ آذربايجان –ارمنستان و مشكلات روسيه-گرجستان و...قرار شد از شرق خزر عبور كند. يعني از تركمنستان و تاجيكستان و...عبور كرده و به ايران و از شرق درياي خزر به روسيه برسد. من مدتي در سال 85 در منطقه آزاد انزلي فعاليت ميكردم و روي اين راه آهن و مسيري كه از رشت و آستارا عبور ميكند و منشأ بحث جالب پوتين و پزشكيان نيز شد، كار م كردم. اتفاقا از همان زمان مشخص بود كه روسيه اراده جدي براي احداث مسير منتهي به اين كريدور ندارد. به نظرم نياز به پيگيري موضوع در عاليترين سطح كه روساي جمهور دو كشور است دارد. اتفاقا آقاي پزشكيان به درستي اين بحث را در نشست
دو جانبه با پوتين مطرح كرد و واكنش پوتين به اين موضوع در واقع نشان داد كه موضوع تا چه اندازه داراي اهميت است.
3) كرديورها اهميت بنيادين در جهان امروز دارند. پيش از اين ايران يك كريدور در زمان رضاشاه احداث شد هنوز كه هنوز است براي ايران ارزش افزوده خلق ميكند و مفيده فايده است. ايران براي رسيدن به اروپا نيازي به تركيه و ارمنستان و...ندارد . به راحتي از طريق اين كريدور ايران ميتواند نيازهاي خود را برطرف كرده و وارد اروپاي شرقي و اروپاي غربي شود. اروپا امروز نياز جدي به محصولات انرژي و گاز دارد. گاز براي اروپا به يك نياز حياتي بدل شده است. جدا از اين محصولات انرژي، ايران ميتواند دامنه وسيعي از محصولات توليدي خود و ساير كشورهاي آسياي ميانه را به اروپا صادر كند. همچنين ميتواند نياز كشورهاي عربي، عراق و كشورهاي حاشيه خليج فارس را از طريق اين كريدور از اروپا تامين كند. در كل بايد گفت جهان اينده جهاني رويارويي كريدورها ست. ايران هم بايد سهم خود را از اين اهرم استراتژيك برداشت كند.
