بارش نرمال به معناي پايان خشكسالي نيست
با عبور شرايط پايدار جوي كه در ماههاي گذشته بر كشور حاكم بود، از نيمه آذرماه ورود سامانههاي بارشي با الگوهاي پاييزي و زمستاني به ايران آغاز شد؛ سامانههايي كه اگرچه بارقهاي از اميد براي جبران بخشي از كمبود منابع آبي كشور ايجاد كردهاند، اما به گفته رييس سازمان هواشناسي، بهتنهايي قادر به حل بحرانهاي عميق آبي، از جمله وضعيت درياچه اروميه و خشكساليهاي انباشتهشده سالهاي اخير نيستند.
با عبور شرايط پايدار جوي كه در ماههاي گذشته بر كشور حاكم بود، از نيمه آذرماه ورود سامانههاي بارشي با الگوهاي پاييزي و زمستاني به ايران آغاز شد؛ سامانههايي كه اگرچه بارقهاي از اميد براي جبران بخشي از كمبود منابع آبي كشور ايجاد كردهاند، اما به گفته رييس سازمان هواشناسي، بهتنهايي قادر به حل بحرانهاي عميق آبي، از جمله وضعيت درياچه اروميه و خشكساليهاي انباشتهشده سالهاي اخير نيستند.
سحر تاجبخش، رييس سازمان هواشناسي كشور، گفت: بحران آب يكي از مهمترين مسائل مطرح در كشور است و بارشها به عنوان يكي از اصليترين تأمينكنندگان اين ظرفيت طبيعي، نقش كليدي در تأمين منابع آبي دارند؛ به همين دليل موضوعات مرتبط با هواشناسي، بهويژه بارشها، طي سالهاي اخير اهميت ويژهاي پيدا كرده است. به گفته تاجبخش، ايران طي ۵ تا ۶ سال گذشته بهطور مستمر در شرايط خشكسالي قرار داشته و بخش قابل توجهي از نياز آبي كشور از منابع آب زيرزميني تأمين ميشود؛ منابعي كه خود با افت شديد و نگرانكننده مواجهاند. او در اين باره توضيح داد: در سالهاي اخير ميزان بارشها بسيار محدود بوده و شرايط خشكي بر اغلب مناطق كشور حاكم شده است؛ بهطوريكه بخش مهمي از تأمين آب مورد نياز كشور از منابع زيرزميني انجام ميشود. رييس سازمان هواشناسي كشور با اشاره به وضعيت بارشها در سال آبي جاري اظهار كرد: از ابتداي سال آبي امسال، يعني از اول مهرماه ۱۴۰۴ تا حدود يكي دو هفته گذشته، شرايط بارشي مطلوبي در كشور وجود نداشت و بيش از ۸۰ درصد بارشهاي ثبتشده در سطح كشور زير حد نرمال بوده است.
تغيير الگوي جوي از نيمه آذرماه
به گفته تاجبخش، شرايط پايدار جوي كه پيش از اين مانع شكلگيري بارشها شده بود، از نيمه آذرماه جاي خود را به الگوهاي فعالتر داد. او تصريح كرد: با عبور شرايط پايداري كه پيش از اين بر جو كشور حاكم بود و همانطور كه قبلاً اطلاعرساني شده بود، از نيمه آذرماه زمينه ورود سامانههاي بارشي با الگوهاي پاييزي و زمستاني به كشور فراهم شد و از هفته گذشته شاهد وقوع بارشها در نقاط مختلف كشور بوديم.
رييس سازمان هواشناسي كشور افزود: سامانه بارشي نخست عمدتاً مناطق غربي كشور را تحت تأثير قرار داد و سامانه فعال كنوني نيز بخشهاي جنوبي، نيمه شرقي كشور و فلات مركزي ايران را دربر گرفته است.
بارشهاي قابل توجه در جنوب
رييس سازمان هواشناسي با اشاره بهشدت بارشها در برخي مناطق جنوبي كشور گفت: در چند استان جنوبي كشور، شرايط بارشها نسبتاً مناسب بوده و انتظار ميرود فعاليت اين سامانه تا روز جمعه ۲۸ آذر ادامه داشته باشد؛ بهگونهاي كه براي چهار استان هشدار قرمز هواشناسي صادر شده است. او بيشترين ميزان بارش ثبتشده را مربوط به استان هرمزگان دانست و اعلام كرد: بيشترين ميزان بارش تا صبح امروز مربوط به ايستگاه جزيره لاوان و بندر خمير بوده است؛ بهطوريكه در جزيره لاوان حدود ۱۵۱ ميليمتر بارش گزارش شده و همچنان انتظار تداوم اين شرايط وجود دارد.
حركت سامانه به شرق و شمالشرق
تاجبخش با اشاره به گسترش دامنه فعاليت سامانه بارشي افزود: سامانه فعال در حال حركت به سمت شرق و شمالشرق كشور است و صبح امروز نيز در بخشهايي از خراسان جنوبي و مناطق مركزي ايران بارشهايي گزارش شد؛ همچنين در مناطق مرتفع، بارشها بهصورت برف ادامه دارد.
او ادامه داد: از امروز (27 آذر) با تقويت يك چرخنده جوي ديگر در همسايگان جنوبي ايران، بار ديگر از بعدازظهر و شب، بارشهاي سنگين در برخي مناطق آغاز ميشود كه اين شرايط تا روز جمعه ادامه خواهد داشت. رييس سازمان هواشناسي با اشاره به پيامد دمايي اين سامانهها هشدار داد: با عبور اين سيستمهاي بارشي، كاهش دما قابل توجه خواهد بود و پيشبيني ميشود كه تا يكشنبه و دوشنبه هفته آينده، افت دما در اغلب مناطق كشور رخ دهد.
او تأكيد كرد: اين كاهش دما از منظر تأمين حاملهاي انرژي اهميت بالايي دارد و هشدار نارنجي هواشناسي صادر شده تا هم در بخش كشاورزي، بهويژه براي جلوگيري از سرمازدگي محصولات، و هم در حوزه مصرف انرژي، اقدامات پيشگيرانه انجام شود.
درياچه اروميه؛ بحران مديريتي نه صرفاً بارشي
تاجبخش درباره وضعيت درياچه اروميه تصريح كرد: مشكل درياچه اروميه جدا از مساله تغيير اقليم و ميزان بارشها، به نحوه مديريت منابع آبي بازميگردد. او افزود: حتي در سالهايي كه بارشهايي در منطقه رخ داده، اگر منابع آب ورودي بهدرستي تأمين نشود و حقابه درياچه به شكل كامل اختصاص نيابد، مشكل دوباره بروز خواهد كرد. رييس سازمان هواشناسي كشور با اشاره به سامانههاي اخير گفت: در سامانه بارشي فعلي، در شمالغرب كشور بهويژه استانهاي اردبيل و آذربايجان شرقي، بارشهاي قابل توجهي رخ نداده و عملاً فعاليت موثري در حوزه درياچه اروميه مشاهده نشد. او يادآور شد: در سامانه قبلي حدود ۳۰ تا ۴۰ ميليمتر بارندگي در حوزه آبريز درياچه اروميه ثبت شد، اما مساله اين درياچه صرفاً وابسته به ميزان بارش نيست.
كاهش تراز درياي خزر مسالهاي فراتر از بارش
تاجبخش در پاسخ به پرسشي درباره افت تراز آب درياي خزر نيز اظهار كرد: وضعيت درياي خزر تا حد زيادي مشابه درياچه اروميه است؛ علاوه بر تغيير اقليم و كاهش بارشها، افزايش تبخير و كاهش وروديها نيز در افت تراز آب اين پهنه آبي موثر بوده است.
او افزود: در اجلاسي كه با كشورهاي همسايه درياي خزر برگزار ميشود، بررسي تراز آب در دستور كار قرار دارد و تفاهمنامههايي براي همكاري علمي ميان سازمانهاي هواشناسي امضا شده است. رييس سازمان هواشناسي كشور در جمعبندي وضعيت بارشهاي پيشرو تأكيد كرد: بر اساس نقشهها و پيشبينيهاي فعلي، انتظار ميرود ميزان بارشها در فصل زمستان در محدوده نرمال باشد، اما اين به معناي پايان خشكسالي نيست. او بيان كرد: خشكسالي انواع مختلفي دارد؛ از خشكسالي هواشناسي گرفته تا كشاورزي و هيدرولوژيكي، و حتي در صورت بارشهاي مناسب، مشكلات انباشتهشده سالهاي گذشته بهسادگي و در كوتاهمدت برطرف نخواهد شد.
احتمال بارشهاي نقطهاي شديد
تاجبخش گفت: در كنار شرايط نرمال بارشي، احتمال وقوع سامانههاي بارشي نقطهاي نيز وجود دارد كه ميتواند در برخي مناطق، طي دوره فعاليت خود، بارشهايي بيش از ۱۰۰ تا ۲۰۰ ميليمتر را به همراه داشته باشد. ورود سامانههاي پاييزي و زمستاني از نيمه آذرماه اگرچه موجب بهبود نسبي بارشها در برخي مناطق كشور شده، اما بهتنهايي نميتواند بحران عميق آب و خشكساليهاي انباشتهشده سالهاي اخير را برطرف كند. كاهش منابع آب زيرزميني، افت تراز درياچه اروميه و درياي خزر نشان ميدهد كه بدون مديريت صحيح منابع آبي و تأمين حقابههاي طبيعي، حتي بارشهاي نرمال نيز اثرگذاري محدودي خواهند داشت. در عين حال، كاهش دما و هشدارهاي هواشناسي اهميت آمادگي در بخشهاي كشاورزي و انرژي را برجسته ميكند. در مجموع، عبور از بحران آب نيازمند رويكردي فراتر از اتكا به بارشها و مبتني بر مديريت پايدار منابع آب و اصلاح الگوي مصرف است.
