بازار سرمايه توان رقابت با شبكه بانكي را دارد؟

شبكه بانكي كشور از ابتداي سال جاري تا پايان مهرماه، در مجموع ۴ هزار و ۱۶۳ هزار ميليارد تومان تسهيلات به كسب‌وكار‌ها پرداخت كرده است؛ رقمي كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۷ درصد رشد ريالي را نشان مي‌دهد. اين افزايش در مقياس دلاري نيز قابل‌توجه است؛ به‌طوري‌كه ارزش دلاري تسهيلات پرداختي از ۲۶.۳ ميليارد دلار در سال گذشته به ۳۳.۳ ميليارد دلار رسيده و رشدي ۲۶.۶ درصدي را ثبت كرده است. (مبناي محاسبه ارزش دلاري تسهيلات، نرخ دلار در روز پاياني مهرماه هر سال بوده است.) بررسي‌هاي اقتصادآنلاين نشان مي‌دهد كه از منظر دلاري، بيشترين حجم تسهيلات پرداختي شبكه بانكي در پنج سال اخير به سال ۱۴۰۱ و با رقم ۴۸.۳ ميليارد دلار بازمي‌گردد. با اين حال، از منظر ريالي و با توجه به افت مداوم ارزش پول ملي، بالاترين رقم تسهيلات پرداختي تاكنون در سال جاري به ثبت رسيده است.براي درك ابعاد اين ارقام، كافي است بدانيم ارزش كل بازار سرمايه ايران حدود ۹۶ ميليارد دلار برآورد مي‌شود. در مقابل، مجموع ارزش دلاري تسهيلات پرداخت‌شده به كسب‌وكار‌ها تنها در ۷ ماه ابتدايي سال‌هاي ۱۴۰۲، ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، از ۱۰۶ ميليارد دلار فراتر رفته است؛ رقمي كه به‌تنهايي بزرگ‌تر از كل ارزش فعلي بازار سرمايه ايران است.در حال حاضر حدود ۹۲ درصد تأمين مالي شركت‌ها از طريق شبكه بانكي انجام مي‌شود و بازار سرمايه تنها ۸ درصد از اين سهم را در اختيار دارد. پيش‌تر حجت‌اله صيدي بر ضرورت اصلاح اين تركيب تأكيد كرده و هدف‌گذاري ۵۰-۵۰ ميان بانك و بازار سرمايه را مطرح كرده بود. وزارت امور اقتصادي و دارايي نيز با تعريف ابرپروژه‌اي با عنوان «رويش»، به‌دنبال انتقال تأمين مالي صنايع بزرگ به بورس و هدايت صنايع كوچك و متوسط به سمت شبكه بانكي است.حال اگر فرض كنيم سازمان بورس موفق شود ۵۰ درصد از بار تأمين مالي شبكه بانكي را به بازار سرمايه منتقل كند، بايد به يك واقعيت آماري توجه داشت؛ تجربه سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد كه حجم تأمين مالي شبكه بانكي تا پايان هر سال، تقريباً دو برابر رقم ثبت‌شده در هفت‌ماهه نخست مي‌شود. بر اين اساس، با فرض ثبات نرخ ارز در بازار آزاد، شبكه بانكي تا پايان سال حدود ۶۶ ميليارد دلار تأمين مالي خواهد داشت كه نيمي از آن، معادل ۳۳ ميليارد دلار، بايد به بازار سرمايه منتقل شود. اين رقم به معناي آن است كه بازار سرمايه بايد هر سال تأمين مالي‌اي معادل بيش از يك‌سوم كل ارزش فعلي خود را بر عهده بگيرد؛ موضوعي كه تحقق آن، دست‌كم در كوتاه‌مدت، بسيار دور از انتظار به نظر مي‌رسد.