شكست فيلترينگ ؛ پيروزي فيلترشكن
درحالي كه سيمكارتهاي سفيد بدون فيلتر براي گروههاي خاص در حال توزيع است و خشم عمومي از «اينترنت طبقاتي» بالا گرفته، وزير ارتباطات فيلترشكنها را مقصر اصلي آلودگي و اختلال شبكه دانست و محدوديتهاي فني را «ابزار كوتاهمدت» خواند.
درحالي كه سيمكارتهاي سفيد بدون فيلتر براي گروههاي خاص در حال توزيع است و خشم عمومي از «اينترنت طبقاتي» بالا گرفته، وزير ارتباطات فيلترشكنها را مقصر اصلي آلودگي و اختلال شبكه دانست و محدوديتهاي فني را «ابزار كوتاهمدت» خواند. همزمان سخنگوي مركز ملي فضاي مجازي مسووليت سيمكارت سفيد را بهطور كامل به گردن وزارت ارتباطات انداخت و دولت از رفع محدوديت واتساپ و بخشهايي از يوتيوب در دانشگاهها و قول اقدام مثبت تا يك ماه آينده خبر داد. در روزهاي اخير، اخبار مربوط به «سيمكارت سفيد» و طرح اينترنت طبقاتي از حالت شايعه به واقعيت آشكار تبديل شد. طبق گزارشهاي متعددي كه در رسانهها و شبكههاي اجتماعي منتشر شده، وزارت ارتباطات قصد دارد سيمكارتهاي ويژهاي براي گروههاي خاص مانند استادان دانشگاه، خبرنگاران منتخب، فعالان اقتصادي و برخي مقامات صادر كند كه دسترسي كامل و بدون فيلتر به اينترنت جهاني خواهند داشت؛ در حالي كه اكثريت مردم همچنان با سرعت پايين، فيلترينگ گسترده و اختلالهاي مداوم دستوپنجه نرم ميكنند. اين طرح كه ابتدا با عنوان «اينترنت بدون فيلتر براي نخبگان» مطرح شد، حالا با نام «سيمكارت سفيد» شناخته ميشود و عملا دو طبقه كاملا مجزا از شهروندان ايجاد ميكند: طبقهاي كه اينترنت واقعي و آزاد دارد و طبقهاي كه به اينترنت تحريمي و محدود محصور است. منتقدان اين اقدام را نه تنها نقض آشكار اصل برابري شهروندان، بلكه گامي بزرگ به سوي تثبيت «آپارتايد ديجيتال» ميدانند. در شرايطي كه كسبوكارها، دانشجويان و مردم عادي روزانه با قطعي و فيلترينگ خسارت ميبينند، اختصاص اينترنت بدون محدوديت به گروهي محدود، خشم عمومي را برانگيخته و موجي از اعتراضات مجازي را رقم زده است.
فيلترشكنها بهشدت شبكه را دچار مشكل كرده است
در اين ميان وزير ارتباطات آلودگي شبكه ارتباطي كشور را يكي از آسيبهاي استفاده از فيلترشكنها عنوان كرد كه بهشدت شبكه را دچار مشكل كرده است. سيد ستار هاشمي، در ديدار با اعضاي فراكسيون زنان مجلس شوراي اسلامي، ضمن اشاره به همراهي و حمايت نمايندگان مجلس در پيشبرد طرحهاي مرتبط با فناوريهاي نوظهور گفت: بايد از پنجره فرصت هوش مصنوعي حداكثر بهرهبرداري را انجام دهيم و اين حوزه به دليل اثرگذاري مستقيم بر همه شؤون زندگي مردم، نيازمند مواجههاي جدي و سياستگذاري مبتني بر تجربههاي كارشناسي است. هاشمي با اشاره به تجربه توسعه زيرساخت پهنباند از دهه ۹۰ و نقشآفريني بخش خصوصي در رشد اقتصاد ديجيتال گفت: نمونههاي موفق كه الهامبخش كسبوكارهاي منطقه شدهاند، نشان دادند كه رشد فناوري نتيجه اتكا به بخش خصوصي و پرهيز از مداخلات غيرضرور است. وي افزود: كسبوكارهاي ايراني در دورهاي الگو و مرجع توسعه شركتهاي مشابه در كشورهاي منطقه بودند اما تداوم محدوديتها و تصميمهاي غيركارشناسي موجب شده است كه فاصله معناداري ميان ارزش بازار استارتاپهاي ايراني و نمونههاي مشابه منطقهاي ايجاد شود. وزير ارتباطات با اشاره به آثار محدودسازي و مسدودسازيهاي سالهاي اخير تصريح كرد: تصميمهايي كه بدون مشاركت بخش خصوصي اتخاذ شد، آسيبهاي جدي به اقتصاد ديجيتال وارد كرد. وي افزود: در جلساتي كه با حضور روساي قوا و فعالان شاخص اين حوزه برگزار شد، مديران اين كسب و كارها تأكيد كردند كه محدوديتهاي فني مانع حضور رقابتي آنها در عرصه بينالمللي شده است. هاشمي تاكيد كرد: فعالان اقتصاد ديجيتال بارها عنوان كردهاند كه در فرآيندهاي تقنيني مشاركت ندارند و در برخي حوزهها تنظيمگر و رقيب بهاشتباه يكي تلقي شده است؛ رويكردي كه به ايجاد تعارض منافع و لطمه به رقابتپذيري منجر ميشود. وزير ارتباطات ادامه داد: بر همين اساس دستور رييس مجلس براي بررسي دقيق اين دغدغهها در مركز پژوهشها اقدامي ارزشمند است و بايد اين مسير با رويكرد كارشناسي ادامه يابد.
محدودسازي فني ابزار كوتاهمدت مديريت فضاي مجازي
وي با بيان اينكه ادامه وضعيت محدوديتهاي گسترده، زمينه شكلگيري بازاري پرسود براي فيلترشكنها را فراهم كرده است، افزود: فيلترينگ و محدودسازي فني ابزار كوتاهمدت مديريت فضاي مجازي است و تجربه جهاني نشان ميدهد كه با ابزار فني نميتوانيم مديريت فضاي مجازي انجام بدهيم. وزير ارتباطات تأكيد كرد: تداوم اين شرايط نهتنها به اهداف فرهنگي مورد انتظار كمك نكرده، بلكه موجب گسترش استفاده علني از فيلترشكنها و شكلگيري اختلالات پايدار در ارتباطات شده است. وي به اثرات فرهنگي استفاده از فيلترشكنها اشاره كرد و گفت: زماني استفاده از فيلترشكن ضدارزش بود اما بعد از محدودسازيهاي سالهاي گذشته تبديل به ارزش شده و افراد با افتخار اعلام ميكنند كه از اين ابزار استفاده ميكنند. وزير ارتباطات آلودگي شبكه ارتباطي كشور را يكي ديگر از آسيبهاي استفاده از فيلترشكنها عنوان كرد كه بهشدت شبكه را دچار مشكل كرده است. وي با اشاره به اينكه بيش از ۸۳ درصد مردم از فيلترشكنها استفاده ميكنند، افزود: اين به اين معني است كه ما پاسخي به اين نياز مردم نداشتيم و نتيجه اين شرايط شده است. هاشمي، توليد محتوا را راهحل مناسب براي جايگزيني اعمال محدوديتها دانست و گفت براي اين موضوع برنامهريزيهاي مختلفي شده و در حال پيگيري هستيم. وي در ادامه با اشاره به مشكلات ناشي از ورود نهادهاي شبهدولتي به سهام شركتهاي خصوصي افزود: هر بار كه يك كسبوكار ديجيتال رشد كرده، با مداخلات ساختاري مواجه شده است. اين مداخلات نهتنها مانع توسعه شده بلكه موجب خروج سرمايه انساني و مهاجرت نيروهاي متخصص نيز شده است. به گفته هاشمي، افزايش هزينههاي دلاري زيرساخت و دستمزدهاي ارزي كاركنان بخش خصوصي، چالشهاي مضاعفي براي اين شركتها ايجاد كرده است.
تأكيد بر ضرورت تغيير رويكرد در حكمراني فضاي مجازي
وزير ارتباطات با يادآوري مباحث طرحشده در نشست اخير با حضور سران قوا و فعالان برجسته اقتصاد ديجيتال گفت: در آن جلسه صريح و بيپرده، بخش عمدهاي از محدوديتها و آسيبهاي ناشي از سياستهاي گذشته بررسي شد و سران قوا بر ضرورت رفع موانع تأكيد كردند. وي افزود: مديريت فضاي مجازي نيازمند رويكردي مبتني بر مشاركت، شفافيت و بهرهگيري از ظرفيت بخش خصوصي است و ابزار فني بهتنهايي پاسخگو نيست. هاشمي در پايان تأكيد كرد: وزارت ارتباطات بر اساس تحليلهاي كارشناسي و پيمايش ميداني، مسير اصلاح سياستهاي گذشته را دنبال ميكند و ايجاد ثبات، افزايش كيفيت اينترنت، تقويت اقتصاد ديجيتال، ساماندهي حكمراني فضاي مجازي و حمايت از شركتهاي نوآور را در اولويت قرار داده است. وي تاكيد كرد: تحقق اين اهداف مستلزم همراهي مجلس، اتخاذ سياستهاي مبتني بر واقعيتهاي اقتصادي و توجه به نقش محوري بخش خصوصي در رشد فناوري است. بر اساس اين گزارش، اعضاي فراكسيون زنان مجلس در ابتداي اين جلسه موضوعاتي را مانند، حمايت از كسب و كارهاي زنان، افزايش نقش زنان در اقتصاد ديجيتال، اتصال مدارس به فيبرنوري و هوشمندسازي مدارس، تأمين اعتبار فيبرنوري مدارس، تأمين زيرساختهاي سلامت ديجيتال، سرعت در پروژه توسعه روستايي، كيفيت اينترنت، افزايش قيمت بستههاي اينترنت و فيلترينگ، مطرح و نظرات و پيشنهادهای خود را درباره اين موضوعات ارائه دادند.
سازوكار سفيدكردن خطوط برعهده وزارت ارتباطات است
دراين ميان سخنگوي مركز ملي فضاي مجازي گفت: خطوط سفيد بر اساس پيشنهاد وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات وقت و برحسب سازوكارهاي مصوب قانون جرايم رايانهاي (مصوب سال ۱۳۸۸) كه ۶ عضو آن از دولت هستند، اجرايي شده است و مركز ملي و شوراي عالي فضاي مجازي در اين كارگروه عضويت ندارد. حسين دليريان، سخنگوي مركز ملي فضاي مجازي طي سخناني در جمع خبرنگاران درباره نامه وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات براي شفاف شدن موضوع خطهاي موسوم به سفيد، گفت: خطوط سفيد بر اساس پيشنهاد وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات وقت و بر حسب سازوكارهاي مصوب قانون جرايم رايانهاي (مصوب سال ۱۳۸۸) كه ۶ عضو از ۱۲ عضو آن، از دولت هستند، اجرايي شده است و مركز ملي و شوراي عالي فضاي مجازي در اين كارگروه عضويت ندارد. وي افزود: سازوكار اجرايي سفيدكردن خطوط به عهده وزارت ارتباطات است و فهرست خطوطي كه سفيد ميشود توسط دستگاههاي متولي به كارگروه مذكور ارائه ميشود و راهكار اصلاح مصوبه يا اصلاح افرادي كه خطوط تلفن همراه آنها سفيد شده است، از طريق همين سازوكار قانوني وجود دارد. سخنگوي مركز ملي فضاي مجازي تصريح كرد: به منظور اصلاح يا لغو اصل مصوبه اعطاي خط سفيد، بايد موضوع در همان كارگروه مطرح و تصويب شود. دليريان ادامه داد: در صورتي كه تصميم بر اين باشد كه در دسترسي افراد تجديدنظر شود، همان دستگاههايي كه پيشتر ليست ارسال كردهاند، ميتوانند ليست اصلاحي را هم به سازوكار مذكور جهت اصلاح، تحويل بدهند لذا امكان اصلاح ليستها وجود دارد. وي در پايان با تاكيد بر لزوم اهتمام همه دستگاههاي ذيربط به اجراي دستور رييسجمهور محترم براي اصلاح اين روند، خاطرنشان كرد: مركز ملي فضاي مجازي براساس وظايف ذاتي، تا تحقق دستور رييسجمهور، موضوع را پيگيري خواهد كرد.
محدوديت واتس اپ و بخشهايي از يوتيوب در دانشگاهها رفع ميشود
در عين حال رييس شوراي اطلاعرساني دولت با اشاره به ادامه پيگيري دولت براي كاهش محدوديتهاي فضاي مجازي بر ضرورت ارائه توضيح روشن درباره فلسفه فيلترينگ تاكيد كرد. الياس حضرتي در حاشيه نشست هيات وزيران در جمع خبرنگاران گفت: از آغاز فعاليت دولت، رويكرد اصلي برداشته شدن فيلترينگ بوده و برنامهريزيها و اقدامات نيز در همين مسير انجام شده است. وي افزود: دولت تلاش مضاعفي را آغاز كرده و در همين راستا جلساتي با شوراي عالي فضاي مجازي و همچنين جلساتي در سطح سران برگزار شده است تا درباره چرايي ادامه فيلترينگ توضيحي شفاف ارائه شود. به گفته حضرتي حدود ۸۰ درصد مردم از فيلترشكن استفاده ميكنند و اين موضوع علاوه بر دسترسي به همان محتوايي كه موافقان فيلترينگ نسبت به آن نگراني دارند، آسيبهاي مضاعفي نيز ايجاد ميكند. استفاده گسترده از فيلترشكن موجب بروز مشكلات فني براي شبكه مخابراتي كشور شده و تبعات مختلفي به همراه دارد. رييس شوراي اطلاعرساني دولت با اشاره به ديدگاههاي متفاوت اعضاي شوراي عالي فضاي مجازي به ويژه شخصيتهاي حقيقي اين شورا گفت كه آنان بر نظرات خود اصرار و پافشاري ميكنند. حضرتي افزود: در يكي از جلسات پس از بحثهاي طولاني، جمعبندي اين شد كه محدوديت واتساپ و بخشي از خدمات گوگل رفع شود و دسترسي به يوتيوب نيز در دانشگاهها و مراكز پژوهشي تا حدي امكانپذير شود، اما درباره ساير پلتفرمها همچنان مقاومت وجود دارد. حضرتي با ابراز اميدواري نسبت به تداوم تلاشهاي رييسجمهور گفت: اميدوارم تا يك ماه آينده شاهد يك اقدام مثبت ديگر در اين زمينه باشيم و از همه دوستان انتظار ميرود كه در اين مسير همكاري و همراهي لازم را داشته باشند. دولت واقعا بهدنبال تنش، درگيري يا كشاندن ماجرا به دعوا نيست. مردم خودشان به قدر كافي مشكلات دارند و آقاي پزشكيان هم نه سياستشان تندروي است، نه شرايط كشور چنين اجازهاي ميدهد و نه اخلاقشان چنين است. ايشان تلاش ميكنند از مسيرهاي و گفتوگوهاي مستمر موضوع را بهصورت منطقي حل كنند تا دوستان قانع شوند، اميدوارم موضوع بهصورت دوستانه حل شود و مردم بيش از اين در اين زمينه دچار اذيت و آزار نشوند.
