موج بارشي كاملاً طبيعي است؛ بارورسازي نقشي ندارد
همزمان با نزديكشدن يك سامانه بارشي قدرتمند به كشور و پيشبيني تجمع بارش ۱۰۰ تا بيش از ۲۰۰ ميليمتر در ارتفاعات، فضاي رسانهاي و شبكههاي اجتماعي بار ديگر تحتتأثير ديدگاهها و گمانهزنيهاي غيرعلمي درباره نقش عمليات بارورسازي ابرها قرار گرفته است.
همزمان با نزديكشدن يك سامانه بارشي قدرتمند به كشور و پيشبيني تجمع بارش ۱۰۰ تا بيش از ۲۰۰ ميليمتر در ارتفاعات، فضاي رسانهاي و شبكههاي اجتماعي بار ديگر تحتتأثير ديدگاهها و گمانهزنيهاي غيرعلمي درباره نقش عمليات بارورسازي ابرها قرار گرفته است. در حالي كه برخي، اينبارشهاي سنگين را محصول فناوري معرفي ميكنند، رييس انجمن هواشناسي ايران با ارايه توضيحاتي دقيق و مبتني بر دادههاي جهاني تلاش كرد با رد اين ادعاها، مسوولان و افكار عمومي را به تمركز بر مديريت صحيح منابع آب و بهرهبرداري بهينه از بارشها هدايت كند. احد وظيفه، رييس انجمن هواشناسي ايران، تأكيد كرد كه هيچگونه ارتباطي ميان فعاليتهاي محدود بارورسازي ابرها و شكلگيري چنين سامانههاي نيرومندي وجود ندارد. او تصريح ميكند: منشأ و ماهيت سامانه بارشي پيشرو كاملاً سينوپتيكي و طبيعي است. وظيفه با اشاره به اينكه اين سامانه طي دو روز گذشته از سمت غرب وارد كشور شده، توضيح ميدهد: سامانه مورد اشاره حاصل برهمكنش ديناميكي و فيزيكي عوامل جوي در مقياس كلان است. تركيب چرخند مديترانهاي، رطوبت فراوان از منابع اقيانوسي و دريايي، رودخانههاي جوي، تقابل تودههواي سرد و گرم و عملكرد اوروگرافيك رشتهكوههاي زاگرس و البرز همگي عوامل شناختهشده و طبيعي براي ايجاد بارشهاي سنگين و گسترده هستند. به گفته او، مدلهاي معتبر جهاني مانند مركز پيشبيني اروپايي و امريكايي، بارش تجمعي ۱۰۰ تا بيش از ۲۰۰ ميليمتر را در ارتفاعات پيشبيني كرده بودند، آن هم پيش از هرگونه طرح بحث درباره بارورسازي ابرها. او تأكيد ميكند: اين پيشبينيها مبتني بر فيزيك و ديناميك جو و بدون در نظر گرفتن تأثيرات فرضي بارورسازي است.
بارورسازي ابرها؛ فناوري خردمقياس
در شرايطي كه برخي تحليلگران غيرمتخصص ادعا ميكنند بارشهاي اخير يا پيشرو حاصل بارورسازي است، رييس انجمن هواشناسي ايران با قاطعيت تأكيد ميكند: ادعاي تأثيرگذاري عمليات بارورسازي بر چنين سامانههاي قدرتمندي، فاقد پشتوانه علمي است. به گفته او، بارورسازي ابرها تنها در مقياس خردفيزيك ابر معنا دارد و اساساً نميتواند بر سامانههاي عظيم جوي تأثير بگذارد.رييس مركز ملي اقليم و مديريت بحران خشكسالي توضيح ميدهد: اين عمليات هرگز قادر به ايجاد، هدايت يا تشديد چشمگير سامانههاي عظيم جوي يا رودخانههاي جوي نيست. وظيفه در گفتوگويي با ايرنا براي روشنتر شدن موضوع، مقياس اثرگذاري بارورسازي را با يك مثال ساده تشريح ميكند: مقياس انرژي و رطوبت در يك سامانه سينوپتيكي مانند مورد فعلي، هزاران برابر بزرگتر از مقياس تأثير احتمالي بارورسازي است. مقايسه اين دو، مانند مقايسه تأثير موج حاصل از يك قايق پارويي با جزر و مد توفانهاي سهمگين در ساحل اقيانوس است.
ضرورت ارزيابي علمي و بلندمدت
رييس مركز ملي اقليم و مديريت بحران خشكسالي، كه مسووليت بررسيهاي علمي اين حوزه را نيز بر عهده دارد، در ادامه به دشواريهاي ارزيابي نتايج بارورسازي اشاره كرده و ميگويد: ارزيابي علمي تأثير بارورسازي نيازمند شرايط بسيار سختگيرانه و مطالعات بلندمدت است. او توضيح ميدهد كه اثبات اثربخشي بارورسازي تنها در صورتي امكانپذير است كه طرحهاي آماري بسيار دقيق، مناطق آزمايشي كنترلشده، پايش مستمر ساختار دروني ابر و حذف عوامل متغير طبيعي به كار گرفته شود. وظيفه هشدار ميدهد كه يك يا چند مورد مشاهده بارش پس از عمليات، به هيچوجه دليل علمي بر اثربخشي بارورسازي نيست. وظيفه اشاره ميكند كه پروژههاي مشابه در كشورهاي پيشرفته نيز اغلب نتايج قطعي نشان ندادهاند. براي نمونه، نتايج بعضي طرحهاي چندينساله در جنوب غرب امريكا مانند پروژههاي كلرادو و وايومينگ افزايش آماري معناداري كمتر از پنج درصد را نشان دادهاند، آن هم در محدوده خطاي اندازهگيري. او يادآور ميشود كه پروژههاي مشابه اجرا شده در برخي كشورهاي حوزه خاورميانه نيز در ابتدا نتايج مثبتي نشان داد، اما با ادامه مطالعات و بهبود روشهاي ارزيابي، نتايج اوليه تضعيف شده و افزايش بارش به سطوح غيرقطعي يا ناچيز تقليل يافت. به گفته رييس انجمن هواشناسي ايران، اين موارد نشان ميدهد ادعاهاي بزرگ درباره بارورسازي، آن هم در كشوري مانند ايران كه فاقد مطالعات جامع بلندمدت است، فاقد اعتبار علمي است.
هشدار درباره ترويج شبهعلم و سوءاستفاده از خشكسالي
وظيفه نسبت به خطرات بزرگنمايي يا نسبتدادن پديدههاي طبيعي به اقداماتي چون بارورسازي هشدار ميدهد. او ميگويد: متأسفانه در شرايط بحراني خشكسالي، برخي افراد يا جريانها با نسبت دادن پديدههاي طبيعي چشمگير به اقدامات انساني محدود، سعي در ايجاد انتظارات غيرواقعي، توجيه هزينهها يا كسب اعتبار نادرست دارند.
به باوررييس انجمن هواشناسي ايران، اين نوع ادعاها نه تنها پايه علمي ندارند، بلكه يك نوع كلاهبرداري از اعتماد عمومي محسوب ميشوند. او تاكيد ميكند: اينگونه ادعاهاي بدون پايه علمي ميتوانند مسوولان را در اتخاذ تصميمات نادرست براي مقابله با خشكسالي گمراه كنند.
وظيفه توضيح ميدهد كه بحران خشكسالي بايد با مديريت صحيح آب، سازگاري با كمآبي، بهبود بهرهوري مصرف و حفاظت از منابع موجود مديريت شود، نه با اتكا به تصورات غيرعلمي يا وعدههاي غيرواقعي.
بارشهاي پيشرو
رييس انجمن هواشناسي ايران در تحليل خود، بارشهاي گسترده پيشرو را «موهبتي طبيعي و ارزشمند» توصيف كرد. وظيفه تأكيد ميكند: تمركز اصلي بايد بر هشدار به موقع، مديريت سيلاب، ذخيرهسازي آب و پرهيز از هرگونه ادعاي غيرمسوولانه باشد. به گفته او، دولت و نهادهاي مسوول بايد از اين فرصت طبيعي براي تقويت ذخاير آبي، مديريت سيلابهاي محتمل، تغذيه آبخوانها و افزايش ذخيره سدها استفاده كنند. وظيفه هشدار ميدهد كه پرداختن به حواشي و ادعاهاي غيرعلمي ممكن است توجهها را از اقدامات واقعي و ضروري منحرف كند. رييس مركز ملي اقليم و مديريت بحران خشكسالي بار ديگر يادآوري ميكند كه هرگونه سرمايهگذاري يا تصميمگيري در حوزه تعديل وضعيت جوي بايد تنها بر پايه پژوهشهاي بلندمدت و قابل تأييد توسط جامعه علمي جهاني صورت گيرد. وظيفه تأكيد كرد: هرگونه سرمايهگذاري يا تصميمگيري در حوزه تعديل وضعيت جوي يا بارورسازي، ميانبُر علمي ندارد. او همچنين اعلام كرد كه انجمن هواشناسي ايران آمادگي دارد هرگونه ادعا در اين حوزه را با استناد به اصول پذيرفتهشده علمي و روشهاي پيشرفته تحليل جو مورد نقد و بررسي قرار دهد و از انتشار دادههاي دقيق و شفاف حمايت كند. بر اساس اظهارات متخصصان، سامانه بارشي پيشروي كشور كاملاً طبيعي و حاصل عوامل بزرگمقياس جوي است؛ سامانهاي كه بارش قابل توجه آن پيش از هرگونه عمليات بارورسازي توسط مدلهاي معتبر جهاني پيشبيني شده بود. در حالي كه برخي تلاش دارند منشأ اينبارشها را به فناوري بارورسازي نسبت دهند، متخصصان تأكيد ميكنند كه اين فناوري تنها در مقياس بسيار كوچك ميتواند احتمالا اثري محدود داشته باشد و به هيچ عنوان توانايي تغيير سامانههاي عظيم جوي را ندارد. وظيفه در تمام اظهارنظرهاي خود يك پيام روشن را تكرار ميكند: بارش پيشرو يك رخداد طبيعي و ارزشمــند است و نگاهها بايد به جاي شبهعلم، بر مديريت سيلاب، ذخيرهسازي آب و سياستگذاري صحيح در حوزه آب و اقليم متمركز شود.
