اميد به مادرشدن «آذر» و «توران» در دل بحران تغيير اقليم
آغاز چهار سالگي و بلوغ كامل يوزپلنگهاي ماده «آذر» و «توران» در آذر ۱۴۰۴، نقطه عطفي در بقاي اينگونه ارزشمندِ «در خطر شديد انقراض» حيات وحش است.
آغاز چهار سالگي و بلوغ كامل يوزپلنگهاي ماده «آذر» و «توران» در آذر ۱۴۰۴، نقطه عطفي در بقاي اينگونه ارزشمندِ «در خطر شديد انقراض» حيات وحش است. در صورت جفتگيري موفق با «فيروز» (تنها يوز نر مركز تحقيقات و تكثير ذخيرهگاه زيستكره در سمنان) فصل جديدي در زندگي اينگونه كمياب آغاز ميشود. اگرچه پيامدهاي پديده تغيير اقليم در اين مساله بيتاثير نيست. به گزارش ايرنا، يازدهم آذر در تقويم حفاظت از يوزپلنگ آسيايي يادآور تولد و پيدا شدن ۲ يوزپلنگ ماده «آذر» و «توران» و كشف نشانههاي حيات پوياي اينگونه «در خطر شديد انقراض در تنها زيستگاه زادآورِ جهان در ذخيرهگاه زيستكره خارتوران شهرستان شاهرود در شرق استان سمنان است، اما امسال اين روز بيش از هميشه اهميت دارد. آذر و توران به مرحله بلوغ رسيدهاند و با اميدي تازه، كارشناسان منتظرند تا در صورت جفتگيري موفق و زادآوري در مركز علمي تحقيقات و تكثير يوزپلنگ آسيايي شاهد تولد نسل جديدي از يوز آسيايي باشند.
چهار سال طلايي براي زادآوري «آذر» و «توران»
اينك يوزپلنگهاي «آذر» و «توران» وارد سال چهارم زندگي خود شدند و به بلوغ كامل رسيدند و آماده باروري هستند. طبق تحقيقات انجام شده، يوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسري است و از ۲ تا سه سالگي بالغ ميشود و تا هشت سالگي قدرت زادآوري دارد و نوع زايش يوزپلنگ آسيايي چندقلوزايي است و امكان زادآوري ۲ بار در سال دارد. يوزپلنگ دوره بارداري سه ماه دارد و بهطور معمول فصلهايي كه رطوبت هوا بيشتر است، براي جفتگيري اينگونه ارزشمند مناسب محسوب ميشود و بر پايه تحقيقات انجامشده، دي و بهمن بهترين ماههاي سال براي جفتگيري يوزپلنگ آسيايي است كه پس از ۹۰ روز معمولا در ارديبهشت توله به دنيا ميآيد.
پيامدهاي تغيير اقليم بر باروري يوزها
مديركل حفاظت محيطزيست سمنان به ايرنا گفت: آذر و توران به بلوغ رسيدند و انتظار ميرود در صورت جفتگيري موفق با فيروز (تنها يوز نر مركز تحقيقات ذخيرهگاه زيستكره خارتوران) باروري داشته باشند. سعيد يوسفپور با اشاره به خشكسالي بسيار شديد، نبود بارندگي و وضعيت آب و هوايي ادامه داد: طبق نظر برخي كارشناسان، عوامل مختلف از جمله سردي هوا و تغييرات دمايي محيط، در ايجاد فحلي (دوره آمادگي حيوان براي فرآيند جفتگيري) در يوزپلنگ آسيايي و ميل به جفتگيري و باروري موفق ميتواند اثرگذار باشد. وي افزود: حركات و رفتارهاي جنسي يوزپلنگ توسط كارشناس مستقر در محل بهطور تماموقت بررسي و با مشاهده علايم فحلي وارد دالان عشق ميشوند. پس از معرفي، رفتار يوز نر و ماده در دوطرف دالان عشق بررسي ميشود و در زمان مناسب براي جفتگيري درهاي توري بين ۲ يوز بهطور خودكار بالا ميرود.
توسعه و افزايش دوربينهاي نظارتي در مركز تحقيقات و تكثير يوز
اين مسوول بيان كرد: براي تجهيز مركز تحقيقات و تكثير يوزپلنگ آسيايي در مجموعه حفاظتي و ذخيرهگاه زيستكره خارتوران اقدامهاي ارزشمندي انجام شد و تجهيزاتي از جمله دستگاه سونوگرافي، اكسيژنساز، بيهوشي استنشاقي، اتوكلاو و داروهاي لازم خريداري شد. يوسفپور بيان كرد: استانداردسازي و افزايش جايگاهها، افزايش ۱۰ برابري وسعت محل نگهداري، نصب حصار الكتريكي و افزايش دوربينهاي نظارتي از ديگر اقدامها براي استانداردسازي مركز تحقيقات و تكثير يوز آسيايي در مجموعه حفاظتي و ذخيرهگاه زيستكره خارتوران است. يوسفپور گفت: براي اقدام و پيشبرد برنامههاي حفاظتي از يوزپلنگها با يك خرد جمعي طبق نظر كميته ملي راهبري يوزپلنگ آسيايي تصميمگيري ميشود و نظر شخصي و سليقهاي اعمال نميشود.
فقط ۲۶ يوزپلنگ آسيايي باقي ماندهاند
زادآوري يوزپلنگ آسيايي به اين دليل اهميت زيادي دارد كه جزو گربهسانان «در خطر شديد انقراض» است و در فهرست اتحاديه بينالمللي حفاظت از محيط زيست قرار دارد، حدود ٢ هزار سال پيش يوزها در بيشتر نقاط آسيا حضور داشتند، اما اكنون منحصر به نواحي بياباني ايران شدهاند و طبق گزارشها، ايران از دهه ۱۹۷۰ به عنوان تنها زيستگاه يوزپلنگ آسيايي شناخته شده است، از اين رو به آن يوزپلنگ ايراني نيز ميگويند. در زمان حاضر يوزپلنگ آسيايي، ايران و بخشهايي از استان سمنان را خانه امن خود يافته و اكنون متخصصان بومي در سايت تكثير در اسارت و ارتقاي امنيت پارك ملي توران تغيير سرنوشت يوزپلنگ از خطر انقراض را دنبال ميكنند. جمعيت يوزپلنگها قابل سرشماري نيست، چرا كه گونهاي گوشتخوار و شبگرد است، اما با استفاده از دوربين تلهاي جمعيت آنها تخمين زده ميشود و طبق تخمين كارشناسان جمعيت يوزپلنگ آسيايي، تعداد يوزپلنگ شناساييشده در خارتوران واقع در شرق استان سمنان به عنوان تنها زيستگاه يوزپلنگ آسيايي در جهان به ۲۶ فرد رسيد كه از اين تعداد ۶ فرد در سايت تكثير و ۲۰ فرد در طبيعت زيست ميكنند. هر گاه جمعيت گونهاي از ۵۰ راس يا قلاده كمتر شود، «گونه در خطر و آستانه انقراض» تلقي ميشود و اكنون مجموع يوزپلنگها در سايت تكثير و شناساييشده در طبيعت نشان ميدهد اگر در تلاشها براي حفظ اينگونه ارزشمند تسريع نشود، يوزپلنگها نيز به سرنوست دايناسورها دچار و منقرض ميشوند. ذخيرگاه زيستكره توران يا خارتوران با سه محدوده حفاظتشده شامل منطقه حفاظتشده، پناهگاه حيات وحش و پارك ملي با مساحت يك ميليون و ۴۷۰ هزار و ۶۴۰ هكتار بزرگترين ذخيرهگاه زيستكره ايران است كه پس از سِرِنگِتي (Serengeti) آفريقا، واقع در كشور تانزانيا، دومين منطقه زيستكره جهان بهشمار ميآيد.
