بازگشت اميد به درمان بيماران با يك زباله زايماني
خون موجود در بندناف جدا شده از نوزادان در بدو تولد، اگرچه به عنوان ضمائم اضافي و زباله زايماني در نظر گرفته مي‌شود، اما در واقع حاوي سلولهاي خوني و از همه مهم‌تر درصد قابل ملاحظه‌اي از بنيادي خون‌ساز است كه آن را بسيار ارزشمند مي‌سازد.
خون موجود در بندناف جدا شده از نوزادان در بدو تولد، اگرچه به عنوان ضمائم اضافي و زباله زايماني در نظر گرفته مي‌شود، اما در واقع حاوي سلولهاي خوني و از همه مهم‌تر درصد قابل ملاحظه‌اي از بنيادي خون‌ساز است كه آن را بسيار ارزشمند مي‌سازد. در بعضي بيماري‌هاي خوني، سرطاني، ايمني و متابوليكي، بهترين راه درمان اين است كه مغز استخوان بيمار بازسازي شود. براي اين كار معمولا از پيوند مغز استخوان استفاده مي‌كنند؛ يعني سلولهاي بنيادي سالم را جايگزين سلولهاي آسيب‌ديده بيمار مي‌كنند. اين سلول‌ها يا از خود بيمار گرفته مي‌شود يا از ديگران. اگر امكان استفاده از سلولهاي بنيادي خود بيمار وجود نداشته باشد، بهترين گزينه اين است كه از سلولهاي بنيادي خواهر يا برادر بيمار استفاده شود.
سلولهاي بنيادين و ويژگي‌هاي منحصر‌به فرد
بدن انسان از سلولهاي گوناگوني ساخته شده است؛ سلول‌هايي كه هركدام با ايجاد بافت‌ها و اندام‌هاي مختلف، وظايف خاصي را بر عهده دارند. برخي از اين سلول‌ها، مانند سلولهاي تمايزيافته عمر كوتاهي دارند يا ممكن است بر اثر بيماري و آسيب از بين بروند. به همين دليل، وجود سلولهاي بنيادي كه بتوانند اين سلول‌ها را دوباره بسازند، ضروري است. سلولهاي بنيادي ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي دارند و قادرند به انواع سلولهاي تخصصي از جمله سلولهاي قلبي، عصبي، غضروفي و بسياري سلولهاي ديگر تبديل شوند.
تحقيقات نشان داده است كه خون بند ناف منبع خوبي براي سلولهاي بنيادي است. خون موجود در بندناف جدا شده از نوزادان در بدو تولد، اگرچه به عنوان ضمائم اضافي و زباله زايماني در نظر گرفته مي‌شود، اما در واقع حاوي تمامي سلولهاي خوني و از همه مهم‌تر درصد قابل ملاحظه‌اي از بنيادي خون‌ساز است كه آن را بسيار ارزشمند مي‌سازد و پيوند سلولهاي موجود در آن، براي درمان بيماري‌هاي گفته شده، اميدبخش بوده است.
بانك‌هاي خصوصي و عمومي براي ذخيره خون بندناف
بعد از آنكه دانشمندان متوجه شدند كه خون بند ناف مي‌تواند منبعي براي سلولهاي بنيادي جهت درمان انواعي از بيماري‌ها باشد، گذشته كشورهاي جهان به فكر راه‌اندازي بانك‌هايي براي ذخيره خون بند ناف افتادند؛ اين بانك‌ها به دو دسته خصوصي و عمومي تقسيم‌بندي مي‌شوند. در بانك‌هاي خصوصي خون بند ناف تنها براي خود نوزاد يا اعضاي خانواده او ذخيره مي‌شود؛ اين بانك به مـادران پيشـنهاد مي‌كند كه با ذخيره خون بندناف نوزاد، از خانواده خود در مقابل بيماري‌هاي ايجادشده در آينده محافظت كنند. در مقابل در بانك‌هاي عمومي، ذخيره‌سازي خون بند ناف به صورت عمومي انجام مي‌شود و در صورت اهداي خون بند ناف نوزاد به يك بانك عمومي، اين نمونه خون ديگر به نوزاد يا خانواده وي تعلق ندارد و ساير بيماراني كه با اين نمونه خوني مطابقت ژنتيكي داشته باشند نيز مي‌توانند از سلولهاي بنيادي آن بهره‌مند شوند. هزينه جمع‌آوري و ذخيره‌سازي و انجماد نمونه‌ها در بانك خون خصوصي برعهده خانواده و در بانك عمومي به عهده سازمان‌هاي دولتي يا مردم‌نهاد و خيريه است.
روز جهاني خون بندناف
هرساله 17 نوامبر براي تشويق جوامع به اهدا يا ذخيره‌سازي خون بندناف براي استفاده‌هاي درماني آينده به عنوان روز جهاني خون بند ناف نامگذاري شده است. مديرعامل بانك خون بند ناف رويان با بيان اينكه ذخيره‌سازي سلولهاي بنيادي خون بند ناف، فرصتي است كه تنها در زمان تولد نوزاد در اختيار خانواده قرار مي‌گيرد به تسنيم گفت: بلافاصله پس از تولد، خوني كه در طول دوران بارداري در بند ناف و جفت جريان داشته و پس از تولد نوزاد قابل جمع‌آوري است، مي‌تواند به عنوان نمونه خون بند ناف برداشت شود. ضرابي افزود: خون بند ناف به‌دليل اينكه سرشار از سلولهاي بنيادي خون‌ساز است، قابليت استفاده در بيماري‌هاي خوني را دارد و در بسياري موارد مي‌تواند جايگزين پيوند مغز استخوان باشد. اهميت اين موضوع در آن است كه براي افرادي كه امكان دسترسي به پيوند مغز استخوان را ندارند، استفاده از خون بند ناف يك گزينه پيشنهادي مهم محسوب مي‌شود. از اين‌رو، ذخيره‌سازي خون بند ناف يك فرصت ارزشمند براي خانواده‌هاست. مديرعامل بانك خون بند ناف رويان ادامه داد: علاوه بر اين، در برخي موارد امكان استفاده از نمونه خون بند ناف براي افراد غيرخويشاوند نيز وجود دارد، زيرا ممكن است تطابق ژنتيكي لازم بين نمونه و فرد بيمار برقرار شود بنابراين، اهميت ذخيره‌سازي اين نمونه‌ها در فراهم كردن امكان درمان بيماري‌هاي بدخيم و خوني براي خانواده‌ها و حتي ساير بيماران است.
هزينه 16 ميليون توماني ذخيره‌سازي خون بندناف
وي درباره هزينه ذخيره‌سازي خون بند ناف بيان كرد: هزينه ذخيره‌سازي سلولهاي بنيادي در حال حاضر حدود 16 ميليون تومان است كه از افرادي كه قصد ذخيره‌سازي خون بند ناف فرزند خود را دارند، دريافت مي‌شود. همچنين هزينه نگهداري سالانه از سال دوم به بعد حدود 700 هزار تومان است كه به عنوان شارژ سالانه پرداخت مي‌شود. ضرابي در پايان افزود: اين امر به‌ويژه خانواده‌هايي كه داراي عامل خطر هستند، مثلا داشتن فرزند مبتلا به بيماري‌هاي ژنتيكي يا خوني توصيه مي‌شود كه در صورت بارداري مجدد، از فرصت ذخيره‌سازي خون بند ناف استفاده كنند، زيرا اين نمونه مي‌تواند براي درمان فرزند بيمار مورد استفاده قرار گيرد.
