رشد بي‌رمق بورس
نخستين روز كاري هفته براي بورس تهران با رشد خفيف شاخص‌ها و بازگشت نسبي تقاضا همراه بود؛ شاخص كل با افزايش ۶۶۰۰ واحدي معادل ۰.۲۱ درصد در سطح ۳ ميليون و ۱۰۵ هزار واحد ايستاد و شاخص هم‌وزن نيز ۳۶۷۱ واحد بالا رفت. اگرچه رنگ سبز تابلو پس از چند روز نوسان منفي نشانه‌اي از چرخش جو رواني بازار است، اما استمرار ركود در ارزش معاملات و احتياط معامله‌گران اجازه نداده اين رشد خفيف به «روند» تعبير شو، به بيان ساده‌تر مي‌توان گفت كه همچنان سايه ترس در بازار سرمايه وجود دارد.
نخستين روز كاري هفته براي بورس تهران با رشد خفيف شاخص‌ها و بازگشت نسبي تقاضا همراه بود؛ شاخص كل با افزايش ۶۶۰۰ واحدي معادل ۰.۲۱ درصد در سطح ۳ ميليون و ۱۰۵ هزار واحد ايستاد و شاخص هم‌وزن نيز ۳۶۷۱ واحد بالا رفت. اگرچه رنگ سبز تابلو پس از چند روز نوسان منفي نشانه‌اي از چرخش جو رواني بازار است، اما استمرار ركود در ارزش معاملات و احتياط معامله‌گران اجازه نداده اين رشد خفيف به «روند» تعبير شو، به بيان ساده‌تر مي‌توان گفت كه همچنان سايه ترس در بازار سرمايه وجود دارد.
بازار سهام شنبه را با الگويي دو‌فازي آغاز كرد، فشار عرضه در نيمه نخست و بازگشت تدريجي تقاضا در نيمه دوم. آنگونه كه آمار نشان مي‌دهد، هم‌جهتي شاخص كل و شاخص هم‌وزن گوياي آن است كه اين رشد محدود نه صرفاً متأثر از چند سهم بزرگ بلكه حاصل تحرك نسبي كليت بازار بوده است. با اين حال ميزان اين تحرك هنوز نمي‌تواند از ورود پايدار سرمايه تازه خبر دهد. در مجموع بيش از ۱۶.۳ ميليارد واحد سهم، حق‌تقدم و واحد صندوق معامله شد. ارزش معاملات خرد ۶۹۴۳ ميليارد تومان بود؛ رقمي پايين‌تر از ميانگين دوره اخير كه به وضوح نشان مي‌دهد نقدينگي هنوز تمايل زيادي به ماندن در بازار سهام ندارد. تحليلگران معمولا سطح ده‌هزار ميليارد تومان را مرز رواني رونق بيان مي‌كنند اما تا زماني كه قيمت‌ها پايدار نشود نمي‌توان گفت كه رونق به بازار سهام بازگشته است.
نشانه‌هاي ضعيف از بازگشت پول حقيقي
جزييات آمارهاي معاملاتي حاكي از سرانه خريد حقيقي ۵۲.۷ ميليون تومان در برابر سرانه فروش ۴۹.۳ ميليون تومان است. به بيان ديگر، سمت تقاضا كمي فعال‌تر از عرضه عمل كرده و شاخص «قدرت خريد حقيقي» با عدد ۱.۰۷ در محدوده مثبت قرار گرفته است. در نتيجه ورود ۸۷ ميليارد تومان پول حقيقي به بازار طي روز شنبه بود؛ عددي كوچك اما با بار رواني مثبت، چرا كه پس از چند هفته خروج متوالي سرمايه، نشانگر توقف نسبي جريان خروج است.
البته از منظر كلان‌تر، چنين ارقامي نمي‌تواند نشانه بازگشت پايدار نقدينگي محسوب شود. كارشناسان عقيده دارند زماني مي‌توان از تغيير فاز نقدينگي سخن گفت كه ورود پول حقيقي حداقل چند روز متوالي ادامه داشته باشد و اين ورود ميانگين 300 تا 500 ميليارد تومان در روز باشد. به همين دليل، داده‌هاي اين روز صرفاً به معناي «كاهش شدت خروج» است نه آغاز روند ورود پرقدرت سرمايه‌هاي خرد.
رويداد مهم ديگر روز شنبه خروج ۱۶۸۴ ميليارد تومان از صندوق‌هاي درآمد ثابت بود؛ رقمي قابل‌توجه كه معمولاً در شرايط خاص رخ مي‌دهد. اين خروج دو معنا دارد، نخست اينكه بخشي از سرمايه‌گذاران قصد دارند ريسك‌پذيري خود را به صورت موقت افزايش دهند و دوم اينكه شرايط بازدهي انتظاري در بازار پول يعني همان نرخ سود و اوراق براي برخي جذابيت سابق را ندارد.
با اين حال تضاد ميان حجم خروج از صندوق‌هاي درآمد ثابت و رقم اندك ورود پول حقيقي به سهام، نشان مي‌دهد كه اين نقدينگي الزاماً وارد بورس نشده است. بخشي احتمالاً در حالت انتظار سپرده كوتاه‌مدت، صندوق‌هاي با نقدشوندگي بالا باقي مانده و بخشي هم به سمت بازارهاي موازي نظير ارز، طلا و حتي اوراق دولتي حركت كرده است؛ چراكه اين روزها بازهم شاهد آن هستيم كه قيمت طلا و ارز روند افزايشي را تجربه مي‌كند. اين وضعيت چرخش نقدينگي و افزايش ابهام در فضاي سياست‌گذاري افزايش چشم‌انداز تورم را پي دارد و در شرايط كنوني نيز سرمايه‌گذار ميان ترس و تورم گرفتار شده است.
رشد محدود در سايه اصلاح پراكنده
در پايان معاملات، ۴۷۶ نماد مثبت و ۳۳۴ نماد منفي به ثبت رسيد. اختلاف ۱۴۲ نماد ميان دو سوي مثبت و منفي، نشانه تمايل بيشتر بازار به رشد است. در شرايطي كه برخي صنايع بزرگ همچنان زير فشار عرضه باقي مانده‌اند - به‌ويژه بانكي‌ها، پتروشيمي‌ها و خودرويي‌ها - رشد عمومي بازار بيشتر به شركت‌هاي كوچك و متوسط متكي است.
چنين الگويي معمولاً در اواخر فاز اصلاح ديده مي‌شود؛ هنگامي كه سرمايه‌گذاران ريسك‌گريز به سراغ سهم‌هاي چابك مي‌روند تا از بازگشت احتمالي زودتر بهره‌مند شوند. اين تغيير رفتار در تعداد صف‌هاي خريد و فروش نيز به‌خوبي ديده مي‌شود: ۱۳۹ نماد در صف خريد در برابر ۶۷ نماد در صف فروش، كه نسبت دو‌برابري دارد و نسبت به هفته گذشته به‌مراتب بهتر است. وجود اين سطح از صف‌هاي خريد معمولاً حاكي از ورود نقدينگي تازه به سهام كوچك و حركت‌هاي كوتاه‌مدت سفته‌بازانه است.
كاهش ارزش سفارشات؛ نشانه احتياط
آمار ارزش سفارش‌هاي خريد حقيقي (۱۴۷۱ ميليارد تومان) در برابر ارزش سفارش‌هاي فروش (۵۱۲ ميليارد تومان) از وجود تقاضاي موثر در روز شنبه حكايت دارد. اما نكته مهم‌تر، افت مجموع ارزش سفارش‌ها نسبت به هفته گذشته است. به بيان ديگر، با وجود غالب بودن سمت تقاضا، كل حجم سفارش‌ها كوچك‌تر شده و نشان مي‌دهد بازار در فاز «ركود معاملاتي» است. كارشناسان هشدار مي‌دهند كه اين الگوي رفتاري اگر با رشد ارزش معاملات همراه نشود، در نهايت به افت مجدد قيمت‌ها مي‌انجامد.در واقع خريداران فعلي، نه سرمايه‌گذاران بلندمدت بلكه فعالان كوتاه‌مدتي‌اند كه از فرصت نوسان‌گيري استفاده مي‌كنند. در غياب نقدينگي پرقدرت و چشم‌انداز اقتصادي شفاف، بازار توان ايجاد يك روند صعودي پايدار را ندارد.
مقايسه ساختاري با دوره‌هاي مشابه
اگر وضعيت كنوني بورس با مقاطع مشابه در سال گذشته مقايسه شود، چند تفاوت كليدي نمايان مي‌شود. نخست، عمق پايين معاملات در پاييز گذشته ميانگين ارزش معاملات خرد حدود ۱۲ هزار ميليارد تومان بود؛ اكنون، با وجود رشد اسمي شاخص، اين عدد تقريباً نصف شده است. دوم، خروج نقدينگي از صندوق‌هاي باثبات با تاخير زماني نسبت به رشد شاخص‌ها، كه نشان مي‌دهد سرمايه‌گذاران به رشد اخير اعتماد كامل ندارند. سوم، شتاب كمتر در تشكيل صف‌هاي خريد سنگين كه احتمال اصلاح فرسايشي را افزايش مي‌دهد. در سوي مقابل، برخي عوامل حمايتي نيز قابل اشاره‌اند رشد شديد نرخ نيما و بهبود نسبي حاشيه سود در صنايع صادرات‌محور، افت ارزش ريال و تورم انتظاري كه مي‌تواند ارزش دارايي‌هاي بورسي را به‌صورت اسمي بالا ببرد. همين تضاد ميان ريسك‌هاي غيراقتصادي و انگيزه حفظ ارزش پول، رفتار پرنوسان اين روزهاي شاخص را توضيح مي‌دهد. رفتار معامله‌گران حقيقي در روز شنبه بيشتر شبيه واكنش «احتياطي-اميدي» بود؛ نه خريد هيجاني بلكه آزمون براي سنجش واكنش بازار. افزايش ۸۷ ميليارد توماني ورود پول حقيقي بيشتر نقش تعويض موقعيت را دارد تا ورود سرمايه جديد. بسياري از سرمايه‌گذاران ترجيح داده‌اند نقدينگي خود را در سطوح پايين‌تر حفظ كنند و با ديد نوسان‌گيري ميان‌مدت وارد شوند.از سوي ديگر، بخش قابل‌توجهي از معامله‌گران همچنان از احتمال اصلاح مجدد در هفته‌هاي آتي نگران‌اند. نبود سيگنال قوي از سمت سياست‌گذار، ناپايداري متغيرهاي كلان و بي‌اعتمادي ناشي از عرضه اوراق دولتي، مانع شكل‌گيري اطمينان در بازار شده است. اين تناقض ميان داده‌هاي مثبت روزانه و فضاي بي‌اعتمادي ساختاري، باعث شده شاخص هر بار كه ميل به صعود مي‌كند، با سد عرضه و كمبود نقدينگي مواجه شود.
جهت احتمالي بازار در كوتاه‌مدت
برآيند تمامي داده‌هاي روز شنبه تصوير بازار در حال كف‌سازي را ترسيم مي‌كند. قدرت تقاضا نسبت به هفته گذشته افزايش يافته، اما هنوز به سطحي نرسيده كه بتواند موج تازه‌اي از رشد را آغاز كند. از حيث تكنيكي، محدوده ۳ ميليون تا ۳ ميليون و ۸۰ هزار واحد براي شاخص كل، ناحيه حمايت ميان‌مدت به حساب مي‌آيد. تا زماني كه شاخص در اين بازه نوسان كند، احتمال تشكيل موج فرعي صعودي (اصلاح در دل اصلاح) وجود دارد. صنايع كوچك نظير غذايي، دارويي، حمل‌ونقل و برق بيشترين شانس را براي تداوم رشدهاي كوتاه‌مدت دارند؛ در مقابل، گروه‌هاي بانكي، پالايشي و خودرو هنوز زير فشار متغيرهاي بنيادي باقي مانده‌اند. اگر در روزهاي آينده ارزش معاملات به بالاي هشت هزار ميليارد تومان برسد و جريان ورودي پول حقيقي ادامه يابد، بازار مي‌تواند يك موج صعودي ملايم تا محدوده مقاومت ۳ ميليون و ۱۳۰ تا ۳ ميليون و ۱۵۰ هزار واحد را تجربه كند. اما در غياب اين تغيير، سناريوي غالب همان نوسان محدود و فرسايشي خواهد بود. جمع‌بندي داده‌ها و نشانه‌هاي روز شنبه از بازاري حكايت دارد كه نه در ركود كامل است و نه در رونق پايدار؛ بازاري ميان دو موقعيت كه هر تغيير كوچك در سياست پولي يا جريان نقدينگي مي‌تواند مسير آن را عوض كند. رشد آرام شاخص‌ها، خروج قابل‌توجه پول از صندوق‌هاي درآمد ثابت و تقويت خفيف تقاضاي حقيقي، همه تنها در صورتي معنا خواهند داشت كه تداوم يابند. در غير اين صورت، بازار دوباره به وضعيت نيمه‌جان و نوساني خود بازمي‌گردد. به بيان ساده‌تر، بورس تهران اكنون به اعتماد نياز دارد؛ اعتمادي كه نه با يك روز سبز رنگ برمي‌گردد و نه با چند شعار حمايتي. تا زماني كه سرمايه‌گذار نشانه‌هاي واقعي از بهبود نقدينگي، كاهش ريسك سياستي و ثبات در تصميمات اقتصادي نبيند، رشدها شكننده خواهد ماند.
