دومینوی سقوط در بازارهای فناوری
پس از ماه‌ها رشد خیره‌کننده در بازارهای فناوری، نگرانی از شکل‌گیری حباب در حوزه هوش مصنوعی موجی از فروش گسترده را در وال‌استریت و بازارهای جهانی رقم زده است.
پس از ماه‌ها رشد خیره‌کننده در بازارهای فناوری، نگرانی از شکل‌گیری حباب در حوزه هوش مصنوعی موجی از فروش گسترده را در وال‌استریت و بازارهای جهانی رقم زده است. سقوط ارزش سهام شرکت‌های بزرگ فناوری، ریزش شدید بیت‌کوین به زیر ۱۰۰ هزار دلار و هشدار مدیران ارشد بانک‌های وال‌استریت درباره‌ی اصلاح قریب‌الوقوع بازار، چشم‌انداز تازه‌ای از ناپایداری در اقتصاد جهانی ترسیم کرده است. در دو روز اخیر، بازارهای جهانی به‌ویژه بخش فناوری شاهد موج گسترده‌ای از فروش سهام بوده‌اند؛ موجی که بسیاری از تحلیلگران آن را نشانه‌ای از آغاز اصلاح بزرگ در بازار و حتی انفجار احتمالی حباب هوش مصنوعی می‌دانند. پس از ماه‌ها رشد بی‌وقفه، ترس از حباب قیمتی و هشدارهای پیاپی مدیران بزرگ وال‌استریت باعث شد شاخص‌های اصلی بورس و حتی بازار رمزارزها سقوط محسوسی را تجربه کنند. بیت‌کوین نیز پس از هفته‌ای پرنوسان، برای نخستین‌بار از ماه ژوئن به زیر مرز ۱۰۰ هزار دلار سقوط کرد و با افتی نزدیک به ۲۰ درصد از اوج ۱۲۵ هزار دلاری خود، رسماً وارد محدوده بازار خرسی شد. شاخص‌های عمده بازار سهام آمریکا از جمله نزدک کامپوزیت و 500 S&P نیز روز سه‌شنبه با افتی قابل توجه به کار خود پایان دادند. نزدک که میزبان غول‌های فناوری است، ۱.۸۴ درصد سقوط کرد و شاخص 500 S&P نیز با افت ۱.۱۸ درصدی روبرو شد. این روند تنها به آمریکا محدود نماند و به سرعت به دیگر نقاط جهان سرایت کرد؛ به‌طوری‌که شاخص‌های سهام در فرانسه و آلمان بیش از یک درصد و در بازارهای آسیایی تا بیش از شش درصد کاهش یافتند.
سایه‌ی تردید بر فراز بازارها
تحلیلگران معتقدند بازار جهانی وارد مرحله‌ای از «حالت تدافعی» شده است؛ دوره‌ای که در آن سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به نقد کردن دارایی‌های پرریسک و پناه بردن به سرمایه‌های امن دارند. کریس ترنر، مدیر تحقیقات بازار در بانک ING، در این‌باره می‌گوید: «بازارها در حال ورود به فاز دفاعی هستند. رشدهای اخیر در ارزش سهام بسیاری از شرکت‌ها بیش از آن بوده که با واقعیت‌های اقتصادی هم‌خوانی داشته باشد.» در همین حال، روزنامه‌ی تلگراف گزارش داد که مایکل بری، سرمایه‌گذار معروف و چهره اصلی داستان فیلم The Big Short، که بحران مالی سال ۲۰۰۸ را پیش‌بینی کرده بود، حدود یک میلیارد دلار روی سقوط سهام شرکت‌های فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی شرط‌بندی کرده است. انتشار این خبر موج تازه‌ای از نگرانی را در میان فعالان بازار ایجاد کرد.
هشدار مدیران وال‌استریت اصلاح ۲۰ درصدی در راه است؟
همزمان با افزایش تردیدها، مدیران دو موسسه مالی بزرگ وال‌استریت، دیوید سولومون، مدیرعامل گلدمن ساکس و تد پیک مدیرعامل مورگان استنلی، در اظهاراتی کم‌سابقه نسبت به احتمال اصلاح ۱۰ تا ۲۰ درصدی بازار سهام در ۱۲ تا ۲۴ ماه آینده هشدار دادند. سولومون در نشست «رهبران مالی جهانی» در هنگ‌کنگ اعلام کرد: «به نظر می‌رسد بازارها در آستانه یک اصلاح طبیعی اما قابل توجه قرار دارند.» در مقابل، پیک با نگاهی خوش‌بینانه‌تر تأکید کرد که این افت می‌تواند فرصتی برای تنفس بازار باشد و لزوما به معنای بحران اقتصادی نیست. اما در کنار هشدارها، قمار بزرگ مایکل بری نیز به سقوط بیشتر سهام در بخش فناوری دامن زد. سهام شرکت انویدیا، غول تولید تراشه‌های گرافیکی که به تازگی به نخستین شرکت جهان با ارزش بیش از پنج تریلیون دلار تبدیل شده بود، ۳.۴۵ درصد کاهش یافت. همزمان سهام شرکت پالانتیر، دیگر هدف اصلی این شرط‌بندی، با افت سنگین‌تر ۸.۳۲ درصدی مواجه شد. کیت بوچانان، مدیر پرتفوی در شرکت Globalt Investments، در این‌باره گفت: «بازار طی ماه‌های اخیر رشد قابل‌توجهی بر پایه سودآوری شرکت‌ها تجربه کرده، اما اکنون به نظر می‌رسد در حال آماده شدن برای عقب‌نشینی است؛ حتی کوچک‌ترین ناامیدی در گزارش‌های مالی می‌تواند جرقه‌ی این اصلاح را بزند.»
از وال‌استریت تا شرق آسیا سرایت دومینوی سقوط
تأثیر سقوط وال‌استریت تنها به مرزهای آمریکا محدود نماند. بازارهای آسیایی نیز به سرعت وارد فاز نزولی شدند. شاخص کاسپی کره‌جنوبی، یکی از برندگان اصلی رونق هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵، تا ۶.۲ درصد سقوط کرد و در نهایت با افت ۲.۹ درصدی بسته شد. شاخص نیکی ۲۲۵ ژاپن نیز ۲.۵ درصد کاهش یافت و شاخص تایکس تایوان ۱.۴ درصد افت کرد. در این میان بازارهای چین و هنگ‌کنگ واکنش ملایم‌تری نشان دادند؛ شاخص هنگ‌کنگ ۰.۲ درصد کاهش یافت و شاخص CSI 300 چین حتی اندکی رشد مثبت (۰.۲ درصد) را ثبت کرد. در میان شرکت‌های آسیایی، غول‌های تولید تراشه بیشترین آسیب را دیدند. سهام SK Hynix و سامسونگ الکترونیکس کره‌جنوبی به ترتیب ۹.۱ و ۷.۲ درصد افت کرد و شرکت TSMC تایوان نیز ۲.۷ درصد از ارزش خود را از دست داد. جیسون لویی، تحلیلگر بانک BNP Paribas، در این‌باره گفت: «انتظارات از رشد تقاضای هوش مصنوعی در شمال آسیا طی ماه‌های اخیر بیش از حد واقعی افزایش یافته بود و اکنون شاهد بازگشت ارزش‌ها به سطح منطقی‌تر هستیم.»
پناهگاه‌های امن؛ طلا و اوراق خزانه‌داری
با افزایش اضطراب در بازارها، سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن‌تر روی آوردند. قیمت هر اونس طلا با رشد ۱.۲ درصدی به ۳,۹۸۰ دلار رسید. بازده اوراق 10 ساله خزانه‌داری آمریکا نیز با ۰.۰۲ واحد درصد کاهش، به ۴.۰۷ درصد تنزل یافت؛ نشانه‌ای از افزایش تقاضا برای اوراق دولتی در فضای پرریسک کنونی. در بازار رمزارزها نیز، پس از افت شدید روز سه‌شنبه، بیت‌کوین روز چهارشنبه اندکی احیا شد و با رشد ۱.۵ درصدی به حدود ۱۰۱,۷۸۵ دلار رسید.
آیا حباب هوش مصنوعی در آستانه‌ی انفجار است؟
رشد خیره‌کننده‌ی شرکت‌های مرتبط با هوش مصنوعی در دو سال گذشته، نگرانی از شکل‌گیری حباب قیمتی را تقویت کرده است. پس از انقلاب بزرگی که ChatGPT در اواخر سال ۲۰۲۲ رقم زد، سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی هوش مصنوعی به سرعت افزایش یافت. تنها سه استارت‌آپ این حوزه- اوپن‌ای‌آی، انتروپیک و xAI - در مجموع ارزشی نزدیک به یک تریلیون دلار پیدا کرده‌اند. ارزش قراردادهای زیرساختی شرکت اوپن‌ای‌آی به‌تنهایی از مرز یک تریلیون دلار گذشته است؛ رقمی که برای یک شرکت نوپا بی‌سابقه به نظر می‌رسد. در کنار استارت‌آپ‌ها، غول‌های فناوری آمریکایی نیز با رشد حیرت‌انگیز مواجه شدند. ارزش سهام هفت شرکت بزرگ بازار آمریکا -گوگل، آمازون، اپل، متا، مایکروسافت، تسلا و انویدیا - در ماه اکتبر از مرز ۲۰ هزار میلیارد دلار گذشت؛ رقمی که از تولید ناخالص داخلی دومین اقتصاد بزرگ جهان، چین، نیز فراتر است. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند چنین ارزش‌گذاری‌هایی بیش از آن است که با درآمد واقعی شرکت‌ها توجیه شود. اندرو شلوسبرگ، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری Invesco، در نشست مالی هنگ‌کنگ گفت: «بازار در نقطه‌ای قرار دارد که احتمال اصلاح آن بیش از ادامه‌ی رشد ۱۰ یا ۲۰ درصدی است. سرمایه‌گذاران باید بپذیرند که بخشی از این رشدها حاصل هیجان و نه بازده واقعی بوده است.»
آینده‌ی نامطمئن بازار فناوری
اکنون پرسش اصلی فعالان اقتصادی این است که آیا سقوط اخیر تنها یک وقفه طبیعی در مسیر رشد بازار است یا مقدمه‌ای بر ترکیدن حبابی بزرگ؟ تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد بازارهای فناوری پس از دوره‌های رشد شتابان، معمولا با اصلاح‌های شدید مواجه می‌شوند. در سال ۲۰۰۰، حباب دات‌کام پس از سال‌ها رشد افسانه‌ای در کمتر از چند ماه فروپاشید و میلیاردها دلار سرمایه از بین رفت. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که وضعیت کنونی شباهت‌هایی نگران‌کننده با آن دوره دارد. در مجموع، بازارهای جهانی در شرایطی قرار گرفته‌اند که هر خبر تازه‌ای از سود یا زیان شرکت‌ها می‌تواند روندی تازه رقم بزند. اگرچه هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که حباب هوش مصنوعی در آستانه انفجار است، اما بدون تردید هیجان سرمایه‌گذاری در این حوزه به نقطه‌ای رسیده که کوچک‌ترین ناامیدی می‌تواند جرقه‌ی سقوطی بزرگ‌تر باشد.
