داروهاي آرام‌بخش و مسكن شايع‌ترين علت مسموميت‌هاي دارويي
در سال‌هاي اخير، آمار مسموميت‌هاي دارويي در ايران روندي نگران‌كننده پيدا كرده است؛ از مصرف ناخواسته دارو در ميان كودكان گرفته تا خوددرماني‌هاي خطرناك و حتي مسموميت‌هاي عمدي ناشي از مشكلات روحي و رواني. دارو، كه بايد مايه درمان و نجات جان انسان باشد، در بسياري از موارد به‌دليل مصرف نادرست، آگاهي پايين، يا دسترسي آسان بدون تجويز پزشك، به تهديدي جدي براي سلامت جامعه تبديل شده است.
در سال‌هاي اخير، آمار مسموميت‌هاي دارويي در ايران روندي نگران‌كننده پيدا كرده است؛ از مصرف ناخواسته دارو در ميان كودكان گرفته تا خوددرماني‌هاي خطرناك و حتي مسموميت‌هاي عمدي ناشي از مشكلات روحي و رواني. دارو، كه بايد مايه درمان و نجات جان انسان باشد، در بسياري از موارد به‌دليل مصرف نادرست، آگاهي پايين، يا دسترسي آسان بدون تجويز پزشك، به تهديدي جدي براي سلامت جامعه تبديل شده است. گزارش‌هاي رسمي سازمان غذا و دارو و مراكز فوريت‌هاي پزشكي نشان مي‌دهد كه سهم بالايي از مراجعات اورژانسي، مربوط به مسموميت‌هاي دارويي است؛ به‌ويژه با داروهاي آرام‌بخش، ضدافسردگي، مسكن‌ها و آنتي‌بيوتيك‌ها. اين در حالي است كه بخش زيادي از اين موارد، قابل پيشگيري بوده‌اند اگر آگاهي عمومي، آموزش دارويي و نظارت بر فروش دارو جدي‌تر گرفته مي‌شد. در كشور ما، فرهنگ «خوددرماني» و مصرف سرخود دارو يكي از چالش‌هاي بزرگ نظام سلامت است. بسياري از مردم در مواجهه با كوچك‌ترين ناراحتي جسمي، به جاي مراجعه به پزشك، از تجربه‌هاي شخصي يا توصيه اطرافيان استفاده مي‌كنند. اين رفتار، در كنار تبليغات غيررسمي دارويي و ضعف در كنترل فروش اينترنتي دارو، سبب شده ميزان بروز مسموميت‌هاي دارويي در سال‌هاي اخير افزايش چشمگيري يابد.
هفته پيشگيري از مسموميت ها
مديركل دفتر پايش فرآورده‌هاي سلامت سازمان غذا و دارو با بيان “در سال گذشته 38.5درصد علت مسموميت‌ها، مسموميت‌هاي دارويي بوده است. گفت: بيشترين مسموميت دارويي به‌ترتيب در شهرهاي تهران، اهواز، مشهد، كرج و لرستان گزارش شده است. نازيلا يوسفي به‌مناسبت هفته پيشگيري از مسموميت‌ها با بيان اينكه از سال 1385 به‌صورت هماهنگ در كل كشور هفته اول آبان ماه به عنوان «هفته پيشگيري از مسموميت‌ها» نام‌گذاري شده است، اظهار كرد: شعار امسال اين هفته «با پيشگيري آگاهانه از وقوع مسموميت‌ها، زندگي را ايمن‌تر كنيم» است كه با هدف افزايش آگاهي عمومي و تقويت اقدامات پيشگيرانه از مسموميت‌ها برگزار مي‌شود. وي افزود: زندگي صنعتي جوامع كنوني و دسترسي آسان به انواع مواد شيميايي، داروها، سموم و... بدون داشتن اطلاعات كافي از نحوه نگهداري، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهاي مربوط به آن، شيوع مسموميت‌هاي اتفاقي و تعمدي را به‌ميزان زيادي افزايش داده است. يوسفي با بيان اينكه بسياري از ضايعات ناشي از بروز مسموميت‌ها به‌سادگي قابل پيشگيري هستند، گفت: با نگاهي نو به روند آموزش نحوه پيشگيري از مسموميت‌ها مي‌توان بسياري از مسموميت‌ها را به حداقل رساند. مديركل دفتر نظارت و پايش فرآورده‌هاي سلامت سازمان غذا و دارو با بيان اينكه گاهي اوقات بي‌توجهي به اصول ايمني در نگهداري صحيح داروها و مواد شيميايي در منزل، مي‌تواند منجر به عوارض دائمي و آزاردهنده ناشي از مسموميت‌ها به‌ويژه در كودكان شود، تصريح كرد: دسترسي آسان به دارو در منازل و عدم نگهداري صحيح آنها همراه با افزايش تعداد بيماران افسرده و آگاهي عامه مردم از قابليت سمّيت‌زايي برخي داروها، متأسفانه جامعه را نسبت به مسموميت‌هاي ناشي از داروها آسيب‌پذيرتر كرده است.
مسموميت 276هزار نفر در سال گذشته
وي با بيان اينكه ستاد مركزي اطلاع‌رساني داروها و سموم به عنوان اصلي‌ترين مرجع ارائه آمار مسموميت‌هاي كشور هرساله اقدام به جمع‌آوري و ارائه آمار مسموميت‌ها از منابع مختلف مي‌كند، گفت: در سال 1403، آمار كل مسموميت‌ها 276 هزار و 138 نفر بوده كه 38.5 درصد آنها مسموميت‌هاي دارويي بوده است. 22 درصد مسموميت با مواد اعتيادآور، 20.7 درصد مسموميت با مواد شيميايي، 16.2 درصد مسموميت با گزش جانداران سمي، 1.9 درصد مسموميت با مواد غذايي و 0.7 درصد مسموميت با قارچ‌ها و گياهان سمي بوده است.
آمار مسموميت‌ها در نيمه نخست 1404 34 درصد مسموميت‌ها دارويي است
مديركل دفتر نظارت و پايش فرآورده‌هاي سلامت سازمان غذا و دارو درباره آمار مسموميت‌ها در نيمه نخست سال 1404 نيز بيان كرد: در شش‌ماهه اول سال 1404، آمار كل مسموميت‌ها 128 هزار و 559 نفر نفر بوده كه اين آمار شامل 34.1 درصد مسموميت دارويي، 21.9 درصد مسموميت با مواد اعتيادآور، 21.2 درصد مسموميت با گزش جانداران سمي، 19.7 درصد مسموميت با مواد شيميايي، 2.1 درصد مسموميت با مواد غذايي و يك درصد مسموميت با قارچ‌ها و گياهان سمي بوده است.
مسموميت دارويي؛ بيشترين مسموميت منجر به فوت در سال‌هاي اخير
يوسفي خاطرنشان كرد: براساس اعلام سازمان پزشكي قانوني كشور در سال 1403، تعداد 10 هزار و 922 نفر و در پنج ماه اول سال جاري 4232 نفر از هموطنانمان بر اثر بروز انواع مسموميت‌ها جان باخته‌اند. وي با هشدار به اينكه مسموميت‌هاي دارويي بيشترين مسموميتي بوده كه در سال اخير منجر به فوت شده است، توضيح داد: به اين ترتيب كه در سال 1403، 42.5 درصد و در پنج ماه اول سال 1404، 48.4 درصد از مرگ‌وميرها به‌دليل مسموميت، با داروها اتفاق افتاده است.
كدام داروها عامل اصلي مسموميت‌هاي كشورند؟
مديركل دفتر نظارت و پايش فرآورده‌هاي سلامت سازمان غذا و دارو درباره بيشترين داروهايي كه منجر به مسموميت شده‌اند نيز تصريح كرد: بيشترين مسموميت با داروها كه به بيمارستان‌هاي مرجع مسموميت در كشور در سال 1403 مراجعه‌كرده‌اند، به‌ترتيب بنزوديازپين‌ها 33 درصد، داروهاي مسكن غيرمخدر 16.9 درصد، داروهاي ضدافسردگي 9 درصد، آنتي‌سايكوتيك‌ها 4.6 درصد، ديگوكسين و داروهاي قلبي 3.5 درصد، آمفتامين و محرك‌هاي CNS به‌ميزان 3.2 درصد و آنتي‌بيوتيك 2.6 درصد بوده است. مسموميت با داروهاي كنتراسپتيوها (ضدبارداري) 1.3 درصد و كورتون نيم درصد شيوع كمتري دارند، 25 درصد مسموميت‌ها هم با ساير داروهاست.
5 شهر در صدر جدول مسموميت‌هاي دارويي ايران
يوسفي متذكر شد: در سال 1403 بيشترين مسموميت دارويي به‌ترتيب در شهرهاي تهران، اهواز، مشهد، كرج و لرستان گزارش شده است.
