كم‌آبي‌ها در زمستان جبران نمي‌شود
در حالي كه پاييز تازه آغاز شده و مردم در انتظار نخستين‌باران‌هاي فراگير هستند، كارشناسان سازمان هواشناسي كشور خبرهاي چندان اميدواركننده‌اي براي دوستداران باران ندارند.
در حالي كه پاييز تازه آغاز شده و مردم در انتظار نخستين‌باران‌هاي فراگير هستند، كارشناسان سازمان هواشناسي كشور خبرهاي چندان اميدواركننده‌اي براي دوستداران باران ندارند. آن‌طور كه رييس مركز ملي پيش‌بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هواي سازمان هواشناسي اعلام كرده، بارش‌هاي پاييز امسال كمتر از حد نرمال خواهد بود و حتي زمستان نيز قرار نيست كم‌آبي‌هاي انباشته كشور را جبران كند. صادق ضياييان، رييس مركز ملي پيش‌بيني سازمان هواشناسي كشور، در گفت‌وگو با ايرنا با يادآوري هشدارهاي تابستان گذشته گفت: تابستاني كه گذشت اعلام كرديم كه پاييز كم‌بارشي خواهيم داشت. او تأكيد كرد كه بررسي الگوهاي اقليمي نشان مي‌دهد در دوره يك‌ماهه از نيمه آبان تا نيمه آذر، كه همواره يكي از بازه‌هاي پربارش سال در كشور محسوب مي‌شود، امسال نيز بارش خواهيم داشت اما مقدار آن از ميانگين بلندمدت ۵۰ ساله پايين‌تر خواهد بود. به گفته ضياييان، اين بدان معناست كه حتي اگر در برخي مناطق كشور شاهد باران يا برف باشيم، ميزان آن به‌قدري نخواهد بود كه بتواند اثر كمبود بارش‌هاي سال‌هاي اخير را جبران كند. او افزود: انتظار مي‌رود در دي‌ماه و اسفندماه بارش‌هاي نرمالي در سطح كشور داشته باشيم، اما بدان معني نيست كه كم‌آبي‌ها جبران شود.
گرماي ماندگار و پاييز بدون طراوت
يكي ديگر از شاخص‌هاي مهم اقليمي كه نگراني‌ها را دوچندان كرده، افزايش ميانگين دماي كشور است. رييس مركز ملي پيش‌بيني هواشناسي در همين زمينه گفت: پاييز امسال ميانگين دماي هوا در اغلب مناطق كشور بين يك تا دو درجه سانتيگراد بالاتر از نرمال خواهد بود. افزايش دما، علاوه بر افزايش تبخير منابع آبي سطحي، موجب كاهش رطوبت خاك و تشديد خشكسالي مي‌شود؛ عاملي كه در كنار كاهش بارش‌ها، فشار مضاعفي بر بخش‌هاي كشاورزي و منابع آب وارد خواهد كرد. ضياييان درباره وضعيت جوي هفته جاري نيز توضيح داد: طي چهار روز آينده اغلب مناطق كشور جوي آرام دارد، هفته بسيار كم‌بارشي پيش رو داريم و پديده خاص جوي مشاهده نمي‌شود. او البته به احتمال بارش‌هاي پراكنده در شمال كشور اشاره كرد و گفت: روز دوشنبه در استان‌هاي ساحلي خزر و شمال خراسان شمالي، افزايش ابر و بارش پراكنده خواهيم داشت.
ركورد گرما در سه استان شكسته شد
در همين حال، محمد اصغري، كارشناس هواشناسي و مجري باسابقه پيش‌بيني وضعيت جوي نيز در گفت‌وگويي با مهر از تداوم گرماي غيرمعمول در كشور خبر داد. او با اشاره به داده‌هاي سال آبي جاري گفت: از ابتداي سال آبي جاري يعني از اول مهرماه تاكنون، دماي هوا در كشور نسبت به ميانگين ۵۰ ساله حدود ۹ دهم درجه بالاتر بوده است. به گفته اصغري، سه استان خراسان شمالي، مازندران و كرمان ركورددار گرما در كشور بوده‌اند، او ادامه داد: در مقايسه با اين متوسط بلندمدت، استان‌هاي خراسان شمالي، مازندران و كرمان هر كدام با افزايش حدود يك و نيم درجه در ميان گرم‌ترين استان‌هاي كشور ركورددار بوده‌اند. در استان تهران نيز دماي هوا نسبت به معدل ۵۰ ساله در همين بازه زماني حدود ۱.۴ درجه بيشتر ثبت شده است. اصغري هشدار داد كه اين روند افزايشي تا پايان سال آبي ادامه خواهد داشت و گفت: مطابق با خروجي مدل‌هاي هواشناسي، پيش‌بيني مي‌شود كه ميانگين دماي كشور از نيمه آبان تا اسفند ۱۴۰۴ در اغلب استان‌ها بالاتر از حد نرمال باقي بماند. كارشناسان معتقدند تداوم كاهش بارش و افزايش دما، زنگ خطري جدي براي منابع آبي كشور است. بر اساس گزارش‌هاي رسمي، ايران در سال‌هاي اخير با كاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدي متوسط بارش نسبت به ميانگين بلندمدت مواجه بوده و حدود ۹۰ درصد از پهنه كشور درجات مختلفي از خشكسالي را تجربه مي‌كند. كاهش نزولات جوي در ماه‌هاي سرد سال، كه معمولاً زمان اصلي پر شدن سدها و سفره‌هاي زيرزميني است، تأثير مستقيمي بر تأمين آب كشاورزي و شرب در تابستان آينده خواهد داشت. اين موضوع به‌ويژه در مناطق مركزي و شرقي كشور مي‌تواند بحراني‌تر شود، چرا كه تابستان گذشته نيز دماهاي بي‌سابقه و موج‌هاي گرماي متوالي، مصرف آب را به‌شدت افزايش داد. ضياييان در گفت‌وگو با ايرنا با اشاره به همين مساله گفت: وقتي ميانگين دماي كشور يك تا دو درجه بالاتر از حد نرمال باشد، تبخير سطحي افزايش مي‌يابد و حتي اگر بارش‌ها در حد ميانگين هم باشند، باز هم تأثير كم‌بارشي‌ها جبران نمي‌شود. بر اساس خروجي مدل‌هاي فصلي، انتظار مي‌رود الگوي دمايي گرم‌تر از ميانگين، تا اسفند ۱۴۰۴ ادامه داشته باشد. اين بدان معناست كه زمستان پيش‌رو، گرچه ممكن است در برخي نواحي شاهد بارش‌هاي پراكنده يا حتي سنگين باشيم، اما ميانگين دماي كل كشور بالاتر از حد معمول خواهد بود. افزايش دما در فصل زمستان مي‌تواند باعث ذوب زودهنگام برف در ارتفاعات و كاهش ذخيره آبي براي بهار و تابستان شود. كارشناسان هشدار مي‌دهند كه در چنين شرايطي، احتمال كاهش روان‌آب‌ها، افت سطح آب سدها و كاهش جريان رودخانه‌ها در نيمه اول سال آينده زياد است. در حالي كه زمين خشك و بي‌جان منتظر باران است، بسياري از مردم چشم به آسمان دوخته‌اند تا شايد موجي از بارش‌ها نويدبخش روزهاي خنك‌تر و پرآب‌تر باشد. اما داده‌هاي علمي چيز ديگري مي‌گويند: گرماي زمين ادامه دارد، بارش‌ها كمتر شده و الگوهاي اقليمي جهاني از جمله پديده «ال‌نينيو» و «لانينا» نيز در حال تغيير جهت هستند. در چنين شرايطي، كارشناسان بر ضرورت مديريت بهينه منابع آب، اصلاح الگوي كشت، صرفه‌جويي در مصرف و به‌كارگيري فناوري‌هاي نوين در بخش كشاورزي تأكيد مي‌كنند. به باور آنها، تنها با برنامه‌ريزي بلندمدت و هم‌افزايي بين دستگاه‌هاي مختلف مي‌توان از آثار زيانبار خشكسالي كاست. در پايان، شايد بهترين جمع‌بندي اين اظهارنظر ضياييان باشد كه گفت: دي و اسفند نرمال خواهند بود، اما اين نرمال شدن به معني جبران كم‌آبي‌ها نيست. در چنين شرايطي، حتي بارش‌هاي نرمال نيز ديگر به معناي بهبود وضعيت منابع آبي كشور نيست و تنها مي‌تواند به‌طور موقت از شدت كم‌آبي بكاهد.
