بورس در آستانه پاييزِ بي‌تصميم
بازار سرمايه ايران در پاييز ۱۴۰۴ در شرايطي ايستاده كه ركود تصميم‌گيري‌هاي اقتصادي، پيامدهاي سياسي و تنش‌هاي منطقه‌اي، فضاي سرمايه‌گذاري را به‌شدت پرريسك و غيرقابل پيش‌بيني كرده است.
بازار سرمايه ايران در پاييز ۱۴۰۴ در شرايطي ايستاده كه ركود تصميم‌گيري‌هاي اقتصادي، پيامدهاي سياسي و تنش‌هاي منطقه‌اي، فضاي سرمايه‌گذاري را به‌شدت پرريسك و غيرقابل پيش‌بيني كرده است. ضعف عملكرد شركت‌ها در تابستان ۱۴۰۳ و توقف روند افزايش نرخ‌ها، بازده صنايع را در سال گذشته كاهش داده، اما اثر سودآوري پايين سال گذشته مي‌تواند در گزارش‌هاي ۶ ماهه امسال، نسبت‌هاي مالي را موقتاً بهبود دهد. در اين ميان، سرمايه‌گذاران در مواجهه با تورم انتظاري، كسري بودجه و اثرات احتمالي فعال‌شدن مكانيزم ماشه، ناگزير به اتخاذ راهبردهاي پوشش ريسك و تمركز بر پرتفوي محدود، تحليلي و هوشمند هستند. وليد هلالات، تحليلگر بازار سرمايه با بيان اينكه دولت امسال با كسري بودجه سنگيني روبرو است گفت: طبق برآوردها، دولت بين ۸۰۰ تا ۱۸۰۰ همت كسري بودجه دارد. حجم نقدينگي كشور نيز حدود ۱۲ هزار همت است. يعني حدود پانزده درصد نقدينگي معادل كسري بودجه است. او ادامه داد: اگر دولت بخواهد دلار ۲۸۵۰۰ توماني را مثلاً ۲ برابر كند، تورم ۴۵ درصدي به حدود ۹۰ درصد مي‌رسد. درحالي كه اين اقدام تنها ۲۸۵ همت از كسري بودجه ۱۸۰۰ همتي را كم مي‌كند، يعني اثر چنداني ندارد. بنابراين افزايش نرخ دلار رسمي كار بسيار سختي است. وي درباره گزينه افزايش قيمت بنزين نيز به مهر گفت: حتي اگر بنزين را ۳ برابر كنند- با همه تبعات اجتماعي آن - حداكثر ۱۵۰ همت از كسري بودجه كم مي‌شود. يعني حتي با اين اقدامات هم كمتر از يك‌سوم كسري پوشش داده مي‌شود. هلالات تصريح كرد: اگر به عملكرد شركت‌ها نگاه كنيم، مي‌بينيم مثلاً پالايشگاه بندرعباس (شبندر) تابستان سال قبل تقريباً هيچ سودي نساخته و فولاد كاوه حتي زيان داده است. شركت‌هاي زراعي هم وضع مشابهي داشتند و در مقابل، امسال درآمد برخي گروه‌هاي لبني نسبت به تابستان ماقبل تا ۸۰ درصد رشد كرده است.واقع تابستان ۱۴۰۳ به دليل تحولات سياسي داخلي، فصلي ضعيف براي اغلب صنايع بود.
وزن نهاده‌هاي ارزي و تورم خوراكي
هلالات افزود: دولت سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ ميليارد دلار ارز ۲۸۵۰۰ توماني براي واردات نهاده‌ها تخصيص مي‌دهد. ۱۰ ميليارد دلار در نرخ ۲۸۵۰۰ مي‌شود ۲۸۵ همت. در حالي كه سهم نهاده‌ها در سبد خانوار حدود ۴۴ درصد است. بنابراين اگر نرخ ارز رسمي ۲ برابر شود، تورم خوراكي به‌شكل خطي تا ۱۰۰ درصد رشد خواهد كرد. او توضيح داد: اقلامي مثل اجاره‌بها كه وزن بيشتري دارند، حدود ۵۰ درصد رشد خواهند كرد. هرچند اثرها دقيقاً خطي نيست، اما در مجموع تورم كلي مي‌تواند به محدوده ۱۰۰ درصد برسد. به عبارت ديگر، ما با دولتي مواجهيم كه «بي‌پول‌ترين» و هم‌زمان «بي‌راهكارترين» دولت سال‌هاي اخير است و خودش خواسته در چنين وضعيتي قرار بگيرد. اين تحليلگر با تأكيد بر پيامدهاي تورمي سياست‌هاي بودجه‌اي گفت: بخشي از كسري بودجه ناگزير وارد پايه پولي مي‌شود و باعث افزايش نقدينگي و تورم خواهد شد. در نتيجه پول داغ وارد بازارها مي‌شود؛ اما نمي‌دانيم دقيقاً كدام مسير را انتخاب مي‌كند - ممكن است به سمت دلار، طلا يا در يك دوره كوتاه به سمت بازار سهام حركت كند.
نقشه پيشنهادي براي سرمايه‌گذاران
هلالات تأكيد كرد: در ميان‌مدت كلاس دارايي درآمد ثابت بازنده است. تنها براي يكي دو هفته يا يك ماه مي‌توان در آن پناه گرفت تا استراتژي جديد تنظيم شود. اما نگهداري بلندمدت در اين بخش به معناي از دست رفتن ارزش واقعي دارايي است. او توصيه كرد: در وضعيت كنوني بهتر است سرمايه‌گذاران تخصيص متوازن ميان صندوق‌هاي طلا و سهام داشته باشند. در حالت نرمال نسبت پنجاه پنجاه قابل قبول است. اگر نگاه فرد سياسي‌تر يا محتاط‌تر باشد، مي‌تواند نسبت‌ها را بين سي تا هفتاد در نوسان نگه دارد، اما هيچ‌كس نبايد صد درصد در يك سو قرار گيرد و سوي ديگر را صفر كند. هلالات افزود: اگر احساس كرديم يكي از اين بازارها رشد زيادي كرده و نياز به اصلاح دارد، مي‌توان براي مدتي كوتاه به درآمد ثابت پناه برد و پس از فروكش ريسك، دوباره به كلاس دارايي اصلي بازگشت. در اين شرايط انعطاف و هوشمندي، كليد حفظ ارزش سرمايه است. اين كارشناس و تحليلگر بازار سرمايه، همچنين با اشاره به شرايط پرريسك بازار و نگراني‌هاي ناشي از تهديد «مكانيزم ماشه»، تأكيد كرد كه در شرايط فعلي، دوران سرمايه‌گذاري‌هاي متنوع و محافظه‌كارانه به سر آمده و تنها پورتفوي متمركز و هوشمندانه مي‌تواند بازده ايجاد كند.
محدوديت زمان و پول در بازار پرريسك
هلالات در آغاز سخنان خود با اشاره به زمان اندك و فضاي مبهم تصميم‌گيري اقتصادي گفت: الان زمان بسيار كمي داريم و سرعت اتفاقات بالا است. مكانيزم ماشه نگراني جدي ايجاد كرده؛ از وضعيت كسب‌وكار شركت‌ها تا چشم‌انداز تورمي و ركودي. ما نمي‌دانيم دولت چه تصميمي خواهد گرفت. روزي آقاي فرزين مي‌گويد دلار ۷۰ هزار توماني را تكان نمي‌دهم، فردايش بازاري را تأييد مي‌كند كه در آن شركت‌ها با نرخ بالاتري معامله مي‌كنند. او افزود: در چنين شرايطي پول نيز محدود است و سرمايه‌گذار در زمان كوتاه به‌دنبال بازده فوري است، نه صبر شش‌ماهه براي سود احتمالي. برخلاف گذشته كه يك پورتفوي بيست‌سهمي متنوع و ريسك‌گريز قابل‌دفاع بود، اكنون بازار جاي آدم ريسك‌گريز نيست.
پورتفوي متمركز؛ از تنوع به تمركز
اين تحليلگر با تأكيد بر ضرورت تغيير مدل سرمايه‌گذاري تصريح كرد: در اين بازار، پورتفو بايد تودپوينت باشد، يعني متمركز بر همان جرياني كه پول واردش مي‌شود. تنوع زياد ديگر جواب نمي‌دهد و مديريت پرتفوي بايد فعال و لحظه‌اي باشد. هر كسي كه هنوز پورتفوي متنوع دارد، در واقع از موج بازار عقب مانده است.
نشانه‌هاي ورود پول سهام منتفع از دلار توافقي
او درباره منشأ پول‌هاي تازه در بازار گفت: اگر بپرسيم چرا پول وارد بورس مي‌شود و چه چيزي را مي‌خرد، بايد بگوييم اكنون تمام اخبار حول محور دلار توافقي مي‌چرخد. بنابراين بخشي از پول به سمت شركت‌هايي مي‌رود كه از افزايش نرخ دلار توافقي منتفع مي‌شوند - بدون اما و اگر.
هلالات ادامه داد: به‌وضوح مي‌بينيم كه فملي، وغدير و شپنا صف خريد مي‌شوند. اين گروه يكي از دو بخش مهم سرمايه‌گذاري فعلي است. بخش دوم شامل نمادهايي است كه نسبت پي‌به‌اي مناسبي دارند و خوش‌معامله‌اند، مانند بترانس كه هميشه حجم بالا و درآمد صعودي دارد. اين كارشناس افزود: ما در بازاري هستيم كه ذاتاً پرريسك است؛ بنابراين رفتار ريسك‌گريزانه در آن كار نمي‌كند. پورتفوي بايد بر نمادهاي ليدر و پرگردش متمركز باشد. ضمن اينكه تصميم‌گيري بايد فعال و روزانه انجام شود. او مثال زد: اگر بازار فرض را بر اين بگذارد كه حمله‌اي يا شوك سياسي رخ نمي‌دهد، خريد مي‌كند؛ به‌محض يك خبر منفي، عقب مي‌نشيند و چند روز بعد كه خبري نمي‌بيند، دوباره مي‌خرد. بازار امروز دقيقاً در چنين نوسان رواني حركت مي‌كند.
تركيب پيشنهادي دارايي نسبت سي به هفتاد
هلالات با اشاره به نامطمئن بودن آينده منطقه‌اي و اقتصاد جهاني گفت: من براي همين پيشنهاد نسبت سي‌به‌هفتاد را مطرح مي‌كنم، چون واقعاً نمي‌دانيم چه خواهد شد. دنيا به سمت تنش‌هاي بيشتر مي‌رود و ترازنامه بانك‌هاي مركزي نشان مي‌دهد همه به افزايش سهم طلا و اونس در ذخاير خود تمايل دارند. او خاطرنشان كرد: نسبت طلا به نقدينگي در دنيا عدد كوچكي است، بنابراين وقتي بانك‌هاي مركزي وزن طلا را بالا مي‌برند، حتي يك رشد جزئي در تقاضا مي‌تواند اثر قيمتي زيادي ايجاد كند.
پول‌هاي درشت ترجيح معاملات نقد و سريع
وليد هلالات در ادامه توضيح داد: الان اكثر پول‌هايي كه وارد بازار مي‌شود، دست مديران سرمايه‌گذاري‌هاست. اين پول‌ها به‌دنبال خريدهاي سريع و نقدشونده‌اند، نه شركت‌هاي كوچك و كم‌معامله. مثلاً در روزهاي اخير حتي با وجود گزارش‌هاي بسيار خوب صنعت قند، پولي به سمت قندي‌ها نمي‌آيد؛ چون نمادها كوچك‌اند و حجم معاملاتشان پايين است. او افزود: به همين دليل، سرمايه‌گذاران پولشان را در سهم‌هايي مي‌گذارند كه با يك كليك خريدني‌اند. اگر نمادي پي‌به‌اي دو داشته باشد ولي ارزش معاملات روزانه‌اش فقط ده ميليارد تومان باشد، كنار گذاشته مي‌شود. در عوض، سهمي با پي‌به‌اي پنج اما با ارزش معاملات صد ميليارد توماني خريده مي‌شود.
اهميت حجم معاملات و نقدشوندگي در انتخاب سهم
هلالات تأكيد كرد: بايد به فاكتورهاي پُرتراكنش بودن و پُرحجم بودن نمادها در انتخاب سهم توجه ويژه داشت. امروز حجم مبنا تعيين‌كننده است. در صنايع مختلف مثل پتروشيمي‌ها، شركت‌هاي كوچك هرچند ارزنده‌اند، ولي چون حجم مبناي كافي ندارند، مورد توجه بازار قرار نمي‌گيرند. او ادامه داد: پول هوشمند به سمت شركت‌هاي بزرگ رفته است، مثلاً شستا و وغدير، چون آنجا مي‌تواند درشت معامله كند و جريان قوي‌تري بسازد.
رفتار مديران سرمايه‌گذاري و مديريت ميانگين خريد
كارشناس بازار سرمايه در پايان گفت: پولي كه الان در بازار فعاليت مي‌كند، متعلق به مديران سرمايه‌گذاري‌هاست؛ افرادي كه حجم زيادي سرمايه دارند و حوصله معاملات خرد و مرحله‌اي را ندارند. براي همين ترجيح مي‌دهند روي اصلاح‌هاي كوچك بخرد - مثلاً در صف منفي خريد كند و بعد خودش سهم را صف خريد كند تا ميانگين خريدش پايين نگه داشته شود. هلالات در پايان اينگونه جمع‌بندي كرد: بازار فعلي به‌هيچ‌وجه مناسب برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت يا پورتفوي متنوع نيست. تنها واكنش سريع، تمركز روي نمادهاي پُرحجم و ليدر و مديريت پويا مي‌تواند سرمايه‌گذار را از اين ميدان پرريسك نجات دهد.
