روي‌آوري پالايشگاه‌هاي كوچك چيني به نفت ايران
تحليلگر موسسه بين‌المللي داده‌هاي انرژي كپلر گفت: هرچند وضعيت فعلي براي خريد نفت ايران از سوي چين در كوتاه‌مدت چندان مطلوب نيست، اما انتظار مي‌رود از ژانويه سال آينده با تمديد سهميه‌هاي واردات پالايشگاه‌هاي كوچك مجددا به خريد نفت ايران روي آورند.
تحليلگر موسسه بين‌المللي داده‌هاي انرژي كپلر گفت: هرچند وضعيت فعلي براي خريد نفت ايران از سوي چين در كوتاه‌مدت چندان مطلوب نيست، اما انتظار مي‌رود از ژانويه سال آينده با تمديد سهميه‌هاي واردات پالايشگاه‌هاي كوچك مجددا به خريد نفت ايران روي آورند.
همايون فلكشاهي در گفت‌وگو با ايلنا، درباره شرايط جديد نفت بعد از مكانيسم ماشه اظهار داشت: تشديد تحريم‌هاي ايالات متحده و فعال شدن مكانيسم بازگشت خودكار تحريم‌هاي سازمان ملل (Snapback) باعث شده است كه انتقال نفت ايران از سواحل كشور تا خريداران نهايي در چين از نظر لجستيكي دشوارتر، پرهزينه‌تر و زمانبرتر شود.
وي تصريح كرد: در حال حاضر حدود ۶۰ درصد نفتكش‌هايي كه در اين تجارت فعاليت دارند تحريم شده‌اند؛ در نتيجه، انتقال محموله‌ها به نفتكش‌هاي غيرتحريمي براي مرحله دوم مسير بين ايران و چين زمان بيشتري مي‌برد و در نهايت تحويل نفت خام به بنادر چين ديرتر انجام مي‌شود.
افزون بر اين، تحريم بنادر چيني توسط امريكا، بر پيچيدگي لجستيك افزوده است. هرچند در برخي موارد شركت تحريم‌شده مالك تمامي اسكله‌هاي بندر نيست، اما اين اقدام در مجموع موجب كاهش ورود نفت ايران به اين بنادر شده است. تحليلگر موسسه بين‌المللي داده‌هاي انرژي كپلر ادامه داد: با اين حال، شاهد آن بوده‌ايم كه ايران و ونزوئلا تاكتيك‌هاي جديدي براي دور زدن تحريم‌ها در پيش گرفته‌اند كه امكان تخليه نفت در بنادر چين را فراهم كرده است. همچنين ميزان تخفيف در قيمت تحويلي نفت سبك ايران (قيمتي كه پالايشگاه‌هاي چيني پرداخت مي‌كنند) افزايش يافته است؛ اين تخفيف كه پيش‌تر در نوروز سال جاري كمتر از يك دلار در هر بشكه نسبت به نفت برنت بود، اكنون به حدود ۸ دلار در هر بشكه رسيده است. وي در ارزيابي تداوم يا توقف واردات نفت چين از ايران توضيح داد: از سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحريم‌هاي امريكا و عدم تمديد معافيت‌ها در سال ۲۰۱۹، ايران كاملابه بازار نفت چين وابسته شده است.
در سال‌هاي گذشته، حجم اندكي از نفت ايران به سوريه و ونزوئلا ارسال مي‌شد كه آن هم بيشتر جنبه دولتي داشت تا تجاري. اما در سال جاري، تمامي صادرات نفت ايران به مقصد چين بوده است. فلكشاهي افزود: به نظر من، تحريم‌هاي سازمان ملل تاثير قابل توجهي بر تجارت نفت بين ايران و چين نخواهد داشت، اگرچه ممكن است حمل‌ونقل را دشوارتر كند و شركت‌هاي كمتري تمايل به حضور در اين تجارت يا ارايه بيمه براي محموله‌ها داشته باشند.
برخي نفتكش‌هايي كه اكنون با پرچم كشورهاي ديگر فعاليت مي‌كنند، ممكن است همكاري خود را با ايران متوقف كنند. در مجموع، هزينه انتقال نفت خام ايران به چين افزايش مي‌يابد و از آن طرف ميزان تخفيف نيز افزايش پيدا مي‌كند، اما حجم صادرات تغيير زيادي نخواهد كرد.
وي تاكيد كرد: با وجود تحريم‌هاي سخت‌تر امريكا، پالايشگاه‌هاي مستقل كوچك چين همچنان به نفت ايران نياز دارند، زيرا حاشيه سود پالايش آنها پايين (حدود ۳ تا ۴ دلار در هر بشكه) است و براي سوددهي بايد خوراك ارزان‌قيمت مانند نفت ايران را خريداري كنند.
با اين حال، رقابت شديد از سوي پالايشگاه‌هاي بزرگ‌تر و دولتي آنها را به تدريج از بازار بيرون مي‌راند؛ بنابراين، سهم ايران در بازار نفت چين احتمالا در ماه‌ها و سال‌هاي آينده كاهش خواهد يافت. تحليلگر موسسه بين‌المللي داده‌هاي انرژي كپلر درباره واكنش هند به بازا نفت ايران گفت: اگرچه هند در سال‌هاي اخير يكي از بزرگ‌ترين خريداران نفت روسيه بوده و حدود ۴۰ درصد واردات نفت خود را از روسيه تامين مي‌كند، اما تا زماني كه تحريم‌هاي ثانويه امريكا پابرجاست، به احتمال زياد، نفت ايران را وارد نخواهد كرد. تهديد اين تحريم‌ها عامل بازدارنده قدرتمندي است، به‌ويژه براي پالايشگاه‌هاي هندي كه در بازارهاي بين‌المللي حضور گسترده دارند. حتي شركت نايارا انرژي (Nayara Energy) كه بخشي از سهام آن متعلق به روس‌نفت است و اخيرا نيز از سوي اتحاديه اروپا تحريم شده، بعيد است ريسك واردات نفت ايران را بپذيرد، زيرا گزينه نخست آن همچنان افزايش خريد از روسيه است. آخرين محموله نفت ايران كه به هند رسيد، در مه ۲۰۱۹ تخليه شد كه پيش از لغو معافيت‌هاي آن سال بارگيري شده بود.
وي درباره اخبار ضد و نقيض درباره كاهش صادرات نفت ايران خاطرنشان كرد: اگرچه سطح بارگيري نفت از بنادر ايران همچنان بالاست، اما ميزان تخليه در بنادر چين كاهش يافته است كه نشان‌دهنده افت تقاضاي كوتاه‌مدت براي نفت ايران در بازار چين است. بين ماه‌هاي آوريل تا ژوئن، واردات روزانه به‌طور ميانگين ۱.۴۵ ميليون بشكه در روز بود، در حالي كه بين جولاي تا سپتامبر اين رقم به ۱.۳۳ ميليون بشكه در روز كاهش يافت. در همين حال، بارگيري نفت از ايران در سپتامبر به ركورد جديدي در دوره تحريم‌ها رسيد و به ۲.۱ ميليون بشكه در روز افزايش يافت.
فلكشاهي اظهار داشت: كاهش واردات چين تا حدي به دليل تحريم‌هاي امريكاست، اما همچنين به سطح بالاي ذخاير نفتي داخل چين و نبود سهميه واردات نفت خام براي پالايشگاه‌هاي مستقل مرتبط است، زيرا تمامي نفت ايران توسط اين پالايشگاه‌هاي كوچك خريداري مي‌شود. هرچند وضعيت فعلي براي خريد نفت ايران از سوي چين در كوتاه‌مدت چندان مطلوب نيست، اما انتظار مي‌رود از ژانويه سال آينده با تمديد سهميه‌هاي واردات پالايشگاه‌هاي كوچك مجددا به خريد نفت ايران روي آورند. نفت ايران همچنان ارزان‌ترين گزينه براي نفت خام ترش متوسط است، زيرا در حال حاضر حدود ۱۳ دلار در هر بشكه ارزان‌تر از نفت مشابه عربستان معامله مي‌شود.
وي درباره برخي گزارش‌ها از جمله تانكرتركرز مبني بر روشن شدن سامانه راداري نفتكش‌هاي ايراني تاكيد كرد: ما نيز مشاهده كرديم كه بيشتر نفتكش‌ها چند روز پيش سيستم AIS خود را روشن كرده‌اند؛ در واقع بيش از ۸۰ درصد نفتكش‌هاي حامل نفت ايران در آن زمان سيگنال خود را فعال كرده بودند. هنوز مشخص نيست علت اين اقدام چه بوده است. در ابتدا تصور مي‌كرديم ممكن است نوعي اقدام پيشگيرانه در برابر تحريم‌هاي سازمان ملل باشد، چراكه اين تحريم‌ها به كشورهاي ثالث اجازه مي‌دهد در مواردي نفتكش‌هاي ايراني را متوقف و بازرسي كنند.
احتمال ديگر، هرچند ضعيف‌تر، اين بود كه چين پس از تحريم بندر ريژائو در ۹ اكتبر تصميم گرفته باشد نفت ايران را به‌صورت رسمي و علني خريداري كند، زيرا در حال حاضر نفت ايران معمولا با نام‌هاي ديگر وارد چين مي‌شود. احتمال سوم اين بود كه ايران قصد داشته نشان دهد از تحريم‌ها هراسي ندارد و با روشن كردن سيستم موقعيت‌يابي، امريكا را به نوعي به چالش بكشد تا جرات توقيف نفتكش‌هايش را پيدا كند. البته احتمال بروز اشكال فني هم وجود دارد. در مجموع، هنوز دليل قطعي اين موضوع مشخص نيست.
