اقتصاد نفتی؛ آب را هم بحرانی کرد
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: در حال حاضر قانون بودجه ۱۴۰۵ را تنظیم می‌کنیم، اگر اکنون آن اتفاقاتی که می‌خواهیم؛ رخ ندهد، دیر می‌شود. همه کسانی که دلسوز آب کشور، محیط زیست کشور، پایداری تالاب‌ها، زیست‌بوم‌ها و پیکره‌های آبی هستند، باید در این لحظه کارهای بزرگ انجام بدهند.
به گزارش ایلنا، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران ضمن ابراز نگرانی نسبت به بارگذاری‌های آبی فراتر از تاب‌آوری معتقد است: بیشتر شهرهای بزرگ ایران باید حدود ۲ تا ۳ میلیون نفر جمعیت داشته باشند. او با بیان اینکه اگر قانون آب را بازتعریف نکنیم قافیه را باخته‌ایم، تاکید کرده که هر کسی که اصرار کند که با روش‌های ۳۰ سال پیش می‌توانیم ادامه بدهیم، اشتباه می‌کند. بنده به عنوان کارگر آب می‌گویم که چنین چیزی ممکن نیست. سخنگوی صنعت آب در بخش اول گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرده بود که به بحران کیفیت آب رسیده‌ایم و استفاده از ابزار تراکم‌فروشی را راهی برای نجات آب دانسته و خاطرنشان می‌کند: همین لحظه زمان تغییر است.
عیسی بزرگ‌زاده ، در مورد بحران آب در کشور اینکه آیا سیاستگذاریهای غلط منجر به این وضعیت شده است، اظهار داشت: ایران همواره کشوری خشک و نیمه‌خشک و به‌طور کلی فراخشک بوده است. به جز نواحی در سلسله کوه‌های البرز و زاگرس و بخش‌هایی از آذربایجان، ۷۵ درصد کشور در طبقه‌بندی اقلیمی خشک، نیمه‌خشک و فراخشک جای می‌گیرد. در طول تاریخ با مشکل خشکسالی مواجه بوده و گذشتگان ما نیز با این مشکل دست و پنجه نرم کرده‌اند. البته آن‌ها ابزارهایی مانند قنات‌ها در آب زیرزمینی و سدها در آب سطحی برای مدیریت خشکسالی ایجاد یا توسعه داده‌اند؛ برخلاف تصور عمومی، ایرانیان سدسازهای بسیار خوبی بوده‌اند. ۵۰ درصد سدهای باستانی در ایران وجود دارد که از ۲۰۰۰ سال پیش تا دوره‌های اسلامی ساخته شده‌اند. این‌ها ابزارهایی بوده‌اند که ایرانیان برای زندگی در سرزمین خشک و نیمه‌خشک فراخشک خود نیاز داشته‌اند. مهندسان آب خوبی نیز در طول تاریخ داشته‌ایم. برخی از سامانه‌های هیدرولیکی باستانی مانند سامانه‌های هیدرولیکی چغازنبیل، تخت‌جمشید و عالی‌قاپو نشان‌دهنده این است که در طول تاریخ مهندسان آب خوبی بوده‌ایم. اما در چند دهه گذشته، اتفاق دیگری رخ داده که وضعیت را به این شکل دچار کرده است. وی ادامه داد: با افزایش جمعیت، بارگذاری‌های آبی فراتر از مرزهای تاب‌آوری منابع محیط‌زیستی و آب رخ داده است. حال آنکه بهره‌برداری از منابع محیط‌زیستی تا مرزهای تاب‌آوری، یعنی تا حدی که سالانه بتوانند خود را احیا کنند، مجاز است. اگر از آن فراتر برود، آن منبع محیط‌زیستی آسیب می‌بیند.می‌توان از جنگل‌ها، مرتع‌ها و رودخانه‌ها و آبخوان بهره‌برداری کرد اما اگر از مرزهای تاب‌آوری و احیا کنیم دیگر جبران نمی‌شود. متأسفانه این ملاحظه مهم در این چند دهه مدنظر قرار نگرفته است. ما جمعیت‌ها و فعالیت‌ها را به گونه‌ای استقرار داده‌ایم که در جاهایی که خشک و نیمه‌خشک هستند، کلانشهرهای زیادی شکل گرفته است. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه شرکت مدیریت منابع آب ایران تصریح کرد: به کلانشهرهای بزرگ دنیا نگاه کنید؛ این شهرها معمولا یا کنار رودخانه‌ها هستند یا در کنار دریا. شما نمی‌بینید که یک کلانشهر در کنار رودخانه‌هایی که در حد جوی هستند، شکل بگیرد. از قزوین تا کرج و تهران، همه از منابع مشترک استفاده می‌کنند که ما از آن به تهران آبی یاد می‌کنیم. یک جمعیت متمرکز در یک نقطه خاص، به عبارتی بزرگ‌سری به وجود آورده است. در ۷۰ تا ۸۰ سال گذشته، بیشتر کسانی که در هیات حاکمه بودند، از همین چند شهر تهران، تبریز، مشهد، اصفهان، کرمان، شیراز و یزد بودند فرصت‌های مختلف توسعه‌ای که در کشور رخ می‌داد، به‌طور آگاهانه یا غیرآگاهانه، به سمت زادگاه‌های خود بردند و آن مناطق را دچار فربگی توسعه کردند. این فربگی توسعه، خود را به‌صورت توسعه ناپایدار نشان داده است.
وی با ذکر مثالی توضیح داد: اگر یک اتومبیل که آلودگی تولید می‌کند را به تهران بیاوریم، آلودگی آن از مرزهای تاب‌آوری عبور نمی‌کند اما اگر میلیون‌ها وسیله نقلیه را یکجا بیاوریم، انبوهی مشکلات محیط‌زیستی ایجاد می‌کند. در حال حاضر، در بیشتر نواحی شامل تهران، کرج و اطراف آن تا قزوین، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، کرمان و یزد با مشکل فربگی توسعه مواجهیم این مناطق غالبا دچار افزونگی توسعه و بارگذاری‌های آبی هستند که فراتر از توان تاب‌آوری محیط‌زیست این مناطق بوده است.
بزرگ‌زاده تنها راه‌حل را کاهش بارگذاری دانست و ادامه داد: اگر من ۱۰ تا ۱۵ درصد اضافه وزن داشته باشم، می‌توانم با آن زندگی کنم، اما اگر سه برابر وزن معمول خودم باشم، نمی‌توانم حرکت کنم و زندگی روزمره‌ام فلج می‌شود. توسعه شهری و کانون‌های جمعیتی نیز همین‌گونه است. وقتی این همه افزونگی و بارگذاری آب داریم، راهی جز کاهش آن نداریم تا بتوانیم خود را نجات بدهیم.
وی تاکید کرد: محصول این وضعیت، اضافه بارگذاری است. باید در گذشته توزیع فضایی را عادلانه‌تر انجام می‌دادیم و فرصت‌ها را در کشور پخش می‌کردیم. ما اصفهان، تبریز و مشهد مخصوصا تهران را تبدیل به شهر فرصت‌های استثنایی کرده‌ایم. هر کسی در جستجوی رفاه و درآمد بیشتر به سمت تهران سرازیر شده و نتیجه این شده است، باید به مساله توزیع عادلانه فضایی که با اصول میهن‌دوستی در تعامل است، توجه کنیم. باید تمام کشور را به یک اندازه دوست داشته باشیم و این دوست داشتن را در تصمیم‌گیری‌ها نشان بدهیم.
سخنگوی صنعت آب درباره اینکه آیا اگر سیاستگذاریهای درستی داشتیم، امروز شرایط به گونه‌ای بود که دغدغه‌ای از بحران آب نداشته باشیم؟ بله. در ۷۰ تا ۸۰ سال گذشته، با ورود ماشین به ایران، روش‌های استخراج آب تغییر کرد. اگر این موارد رعایت می‌شد و مرزهای تاب‌آوری در سیاست‌ها لحاظ می‌شد، مشکلات کمتر بود. من معتقدم بیشتر شهرهای بزرگ ایران باید در حدود دو تا سه میلیون نفر جمعیت داشته باشند.
