اينترنت كشور در سراشيبي سقوط
ميانگين سرعت اينترنت جهاني در حال رشد مداوم است اما در تازه‌ترين گزارش وب‌سايت جهاني اسپيدتست از وضعيت اينترنت در سپتامبر ۲۰۲۵، ايران در رده‌بندي جهاني سرعت اينترنت موبايل به رتبه ۷۵ و در اينترنت ثابت به رتبه ۱۴۲ جهان سقوط كرده است.
ميانگين سرعت اينترنت جهاني در حال رشد مداوم است اما در تازه‌ترين گزارش وب‌سايت جهاني اسپيدتست از وضعيت اينترنت در سپتامبر ۲۰۲۵، ايران در رده‌بندي جهاني سرعت اينترنت موبايل به رتبه ۷۵ و در اينترنت ثابت به رتبه ۱۴۲ جهان سقوط كرده است. طبق اين آمار، سرعت اينترنت ايران فاصله فزاينده كشور با ميانگين جهاني را نشان مي‌دهد. اين در حالي است كه كشورهاي همسايه مانند امارات، قطر و كويت با سرعت‌هايي چندين برابر بيشتر در صدر فهرست جهاني قرار دارند و وعده‌هاي داخلي درباره «انقلاب فيبر نوري» هنوز در حد شعار باقي مانده است. در حالي كه كشورهاي همسايه با سرعتي خيره‌كننده در حال توسعه زيرساخت‌هاي ديجيتال خود هستند، ايران بار ديگر در تازه‌ترين گزارش جهاني اسپيدتست با سقوط رتبه در هر دو شاخه اينترنت ثابت و همراه مواجه شده است. آماري كه نه‌تنها از عقب‌ماندگي در تحقق وعده‌هاي مسوولان خبر مي‌دهد، بلكه وضعيت كاربران ايراني را در برابر جهان به‌روشني ترسيم مي‌كند: اينترنتي گران، كند و بي‌ثبات. طبق گزارش سپتامبر ۲۰۲۵ وب‌سايت معتبر Speedtest، ميانه سرعت اينترنت موبايل ايران به ۵۵.۳۰ مگابيت بر ثانيه رسيده كه نسبت به ماه قبل (۵۷.۶۴ مگابيت در آگوست) كاهش محسوسي نشان مي‌دهد. در نتيجه، ايران در جدول جهاني شش پله سقوط كرده و از رتبه ۶۹ به جايگاه ۷۵ رسيده است. در حوزه اينترنت ثابت نيز اوضاع بهتر نيست. ميانه سرعت دانلود اينترنت ثابت ۱۹.۲۳ مگابيت بر ثانيه گزارش شده است؛ عددي كه با چهار پله سقوط نسبت به ماه گذشته، ايران را به رتبه ۱۴۲ جهان رسانده است. براي مقايسه، ميانگين جهاني در همين بازه زماني براي اينترنت ثابت ۱۰۶.۸۴ مگابيت بر ثانيه و براي اينترنت همراه ۹۳.۴۷ مگابيت بر ثانيه بوده است. به بيان ديگر، سرعت اينترنت همراه در ايران كمتر از ۶۰ درصد ميانگين جهاني است و سرعت اينترنت ثابت تنها حدود ۱۸ درصد ميانگين جهاني را تشكيل مي‌دهد.
پايتخت در ركود، مشهد در پيشرفت نسبي
جزييات دقيق‌تر اين گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه حتي در درون كشور نيز شكاف چشمگيري ميان شهرها وجود دارد. تهران، پايتخت كشور، با ۹ پله سقوط در رده‌بندي جهاني شهرها اكنون در جايگاه ۱۱۹ از ميان ۱۵۱ شهر قرار گرفته است. در مقابل، مشهد با ۲ پله صعود به رتبه ۱۱۲ رسيده است. اسپيدتست ميانه سرعت ۵۴.۹۳ مگابيت را براي تهران و ۵۷.۹۴ مگابيت براي مشهد ثبت كرده است. اين تفاوت به‌خوبي نشان مي‌دهد كه توسعه زيرساخت‌ها در شهرهاي بزرگ كشور نه‌تنها هماهنگ پيش نرفته، بلكه گاه پايتخت نيز از ساير شهرها عقب مانده است. تهران كه بايد پيشروترين مركز ارتباطي كشور باشد، اكنون در ميانه جدول جهاني قرار دارد؛ آن هم در شرايطي كه كشورهاي حوزه خليج فارس با سرعت‌هايي تا ۶۷۱ مگابيت بر ثانيه در صدر فهرست قرار دارند.
قله‌نشينان جهان و فاصله فزاينده با ايران
در رده‌بندي جهاني سپتامبر ۲۰۲۵، نام‌هايي چون امارات متحده عربي، قطر، كويت و برزيل در صدر جدول ديده مي‌شوند. امارات با سرعت حيرت‌انگيز ۶۲۴.۸۷ مگابيت بر ثانيه همچنان سريع‌ترين اينترنت موبايل جهان را دارد، در حالي كه سرعت اينترنت ثابت در سنگاپور به ۴۰۰.۶۸ مگابيت بر ثانيه رسيده است. در همين فهرست، ايران پس از كشورهايي چون سومالي، ازبكستان و آلباني قرار گرفته است. در حالي كه كشورهاي منطقه با سرمايه‌گذاري در فناوري 5G، شبكه‌هاي فيبر خانگي و ديجيتالي‌سازي خدمات عمومي در حال جهش هستند، ايران هنوز با مشكلاتي چون اختلال مداوم، فيلترينگ سنگين و نبود رقابت واقعي در بازار اينترنت دست‌وپنجه نرم مي‌كند.
وعده‌هاي فيبر نوري و واقعيت زمينگير زيرساخت
مسوولان وزارت ارتباطات طي دو سال اخير بارها از پروژه «فيبر نوري منازل» به عنوان كليد طلايي افزايش سرعت اينترنت ياد كرده‌اند. هدف‌گذاري رسمي، اتصال ۲۰ ميليون خانوار تا پايان ۱۴۰۵ بود. اما گزارش‌هاي رسمي نشان مي‌دهد تا نيمه ۱۴۰۴، تنها حدود ۲ ميليون پورت فعال فيبر نوري ايجاد شده است؛ آن هم عمدتاً در كلان‌شهرها. در مقابل، بسياري از مناطق شهري و روستايي هنوز بر بستر قديمي ADSL يا 4G كار مي‌كنند. كارشناسان معتقدند حتي در نقاطي كه فيبر نوري راه‌اندازي شده، كيفيت سرويس به دليل كمبود پهناي باند بين‌الملل و محدوديت ترافيك داخلي، فاصله زيادي با استانداردهاي جهاني دارد.
هزينه‌هاي بالا، كيفيت پايين
از منظر اقتصادي نيز كاربران ايراني بهاي گزافي براي اينترنتي با كيفيت پايين مي‌پردازند. بر اساس مقايسه داده‌هاي اتحاديه بين‌المللي مخابرات (ITU)، هزينه متوسط اينترنت ثابت در ايران نزديك به ۴ درصد از درآمد ماهانه يك خانوار است، در حالي كه اين رقم در كشورهاي توسعه‌يافته معمولاً زير يك درصد است. با وجود اين هزينه‌ها، محدوديت‌هاي گسترده در دسترسي به پلتفرم‌هاي جهاني و فيلترينگ پرهزينه موجب شده تا شركت‌هاي خدماتي و توليدكنندگان محتوا با كاهش جدي بهره‌وري روبرو شوند. به گفته يكي از كارشناسان حوزه فناوري اطلاعات، «در ايران براي يك اتصال پايدار ساده به سرورهاي بين‌المللي، بايد چند برابر هزينه واقعي پرداخت كرد، آن هم با كيفيتي كه اغلب در حد استانداردهاي دهه قبل است.»
شكاف ديجيتال و پيامدهاي اجتماعي
كندي اينترنت تنها يك مشكل فني نيست، بلكه تبعات اجتماعي و اقتصادي گسترده‌اي به همراه دارد. در شرايطي كه آموزش، تجارت، بانكداري و خدمات عمومي بيش‌ازپيش به زيرساخت‌هاي آنلاين متكي‌اند، ضعف اينترنت به‌معناي افزايش نابرابري ديجيتال است. دانش‌آموزان در مناطق دورافتاده به‌سختي مي‌توانند در كلاس‌هاي مجازي شركت كنند و استارتاپ‌ها براي جذب مشتري و تعامل بين‌المللي با محدوديت‌هاي شديد مواجه‌اند. اين وضعيت، به گفته تحليلگران، نه‌تنها مانع توسعه اقتصاد ديجيتال، بلكه عامل فرار مغزها و كاهش سرمايه‌گذاري خارجي نيز شده است.
نگاه جهاني؛ رشد مداوم در برابرتوقف مزمن
نكته قابل توجه در گزارش اسپيدتست اين است كه ميانگين سرعت جهاني هم در بخش موبايل و هم در بخش ثابت، رو به افزايش است. سرعت دانلود اينترنت موبايل جهان از ۹۰.۷ مگابيت در گزارش قبلي به ۹۳.۴۷ مگابيت رسيده و سرعت ثابت نيز از ۱۰۴.۴۴ به ۱۰۶.۸۴ افزايش يافته است. اين روند رشد جهاني عمدتاً ناشي از گسترش فناوري ۵G، فيبر نوري، و افزايش رقابت آزاد ميان اپراتورهاست. در مقابل، ايران برخلاف جريان جهاني حركت مي‌كند؛ در حالي كه حتي كشورهاي هم‌رده نظير عراق و تركيه نيز با ثبات يا بهبود رتبه روبرو بوده‌اند، ايران طي ماه‌هاي اخير چندين پله در هر دو شاخص سقوط كرده است.
مسووليت‌گريزي و نبود شفافيت
يكي از چالش‌هاي اصلي در حوزه اينترنت ايران، نبود شفافيت در آمار و پاسخ‌گويي نهادهاي رسمي است. گزارش‌هاي اسپيدتست و موسسات مستقل اغلب تنها منابع قابل استناد براي تحليل وضعيت كشور به شمار مي‌روند. وزارت ارتباطات معمولاً از انتشار داده‌هاي دقيق درباره ظرفيت واقعي شبكه، وضعيت ترافيك بين‌الملل يا علت اختلال‌هاي گسترده خودداري مي‌كند. به گفته برخي فعالان اين حوزه، سياست‌گذاران به‌جاي تمركز بر توسعه واقعي شبكه، اولويت را بر «كنترل و محدودسازي» فضاي مجازي گذاشته‌اند. نتيجه اين سياست‌ها، به گفته كارشناسان، «كندي مزمن» در رشد ديجيتال كشور است؛ وضعيتي كه به‌سادگي قابل جبران نخواهد بود.
اينترنت كند، توسعه كندتر
مرور آمار و شواهد موجود از گزارش‌هاي جهاني نشان مي‌دهد كه ايران در يك چرخه ركود ارتباطي گرفتار شده است. سقوط مداوم در رتبه جهاني، نابرابري ميان شهرها، هزينه‌هاي بالا و سياست‌هاي محدودكننده همگي تصويري روشن از «بحران اينترنت» در ايران ترسيم مي‌كنند. در حالي كه كشورهاي همسايه با استفاده از اينترنت پرسرعت، اقتصادهاي ديجيتال خود را گسترش مي‌دهند، ايران همچنان درگير چالش‌هاي پايه‌اي در زيرساخت و حكمراني داده است. اگر مسير فعلي ادامه يابد، شكاف ديجيتال نه‌تنها پر نخواهد شد، بلكه هر روز عميق‌تر مي‌شود.
