ركورد شکنی‌های طلای جهانی

روند صعودي قيمت طلاي جهاني كه از چند هفته قبل آغاز شده، همچنان ادامه دارد و بسياري از تحليلگران معتقدند در صورتي كه تغيير بزرگي در اين حوزه رخ ندهد اين احتمال وجود دارد كه اين نرخ ركوردهاي تازه‌اي را نيز به ثبت برساند. با اين وجود اما بازار داخلي طلا در هفته‌اي كه گذشت ثباتي نسبي را تجربه كرد و همچنان كارشناسان به دنبال پاسخ به اين سوال هستند كه اقتصاد ايران را چطور مي‌توان از تلاطم‌هاي جهاني و البته اثرات رواني بازگشت مكانيزم  ماشه  مصون نگه  داشت.

قيمت هر اونس طلا در معاملات روز جمعه بازار جهاني، تحت تاثير انتظارات فزاينده براي كاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو در ماه ميلادي جاري و افزايش تقاضا براي دارايي‌هاي امن به ركورد جديدي رسيد و به مرز ۴۴۰۰ دلار نزديك شد. بهاي هر اونس طلا براي تحويل فوري پس از ثبت ركورد جديد ۴۳۷۹ دلار و ۲۹ سنت در اوايل معاملات روز جاري ۰.۹ درصد افزايش يافت و به ۴۳۶۲ دلار و ۶۳ سنت رسيد. قيمت معاملات آتي طلا در بازار امريكا براي تحويل در دسامبر، با ۱.۷ درصد افزايش، ۴۳۷۶ دلار و ۹۱ سنت بود. هر اونس طلا از ابتداي هفته جاري تاكنون، حدود ۱۰ درصد رشد قيمت يافته و براي نهمين هفته متوالي افزايش يافته و دومينوي ركوردشكني خود را به پنجمين جلسه متوالي ادامه داده است. اين فلز گرانبها با افزايش قابل‌توجه قيمت، پيش بيني‌ها براي كاهش نرخ بهره  فدرال رزرو  را تقويت كرد.

معامله‌گران، احتمال زيادي براي كاهش نرخ بهره فدرال رزرو در ماه اكتبر دارند زيرا داده‌هاي اقتصادي همچنان به كاهش تورم و كندي رشد اشاره دارند. جروم پاول، رييس فدرال رزرو، اوايل هفته جاري، موافقت خود را با كاهش نرخ بهره اعلام كرد و با اشاره به خطرات نزولي در بازار كار، اشاره كرد كه بانك مركزي همچنان به داده‌ها وابسته خواهد ماند و بر اساس نشست به نشست پيش خواهد رفت. حمايت از تسهيل سياست پولي امريكا در فدرال رزرو افزايش مي‌يابد. كريستوفر والر، از مقامات فدرال رزرو، روز پنجشنبه با اشاره به نشانه‌هاي ضعف مداوم در بازار كار امريكا، از كاهش ۲۵ واحد پايه‌اي نرخ  بهره در ماه  اكتبر حمايت كرد.

در همين حال، استفن ميران، رييس تازه منصوب شده فدرال رزرو، از يك مسير تسهيلي تهاجمي‌تر حمايت كرده است. تقاضا براي طلاي جهاني فراتر از انتظارات نرخ بهره، با خريدهاي قوي بانك‌هاي مركزي، ورود سرمايه به صندوق‌هاي قابل معامله در بورس طلا و افزايش تقاضا در آسيا حمايت شد. افزايش خريد در فصل جشنواره‌ها در هند نيز تقاضا را افزايش داد. بر اساس گزارش اينوستينگ، افزايش گسترده‌تر ارزش دارايي‌هاي امن، پس از تهديد امريكا به وضع تعرفه‌هاي ۱۰۰ درصدي بر برخي كالاهاي چيني و همچنين وعده پكن براي تلافي، با تشديد تنش‌هاي تجاري نيز تقويت شد. سرمايه‌گذاران در بحبوحه ترس از تشديد ركود اقتصادي، به اين فلز گرانبها پناه بردند. در بازار ساير فلزات گرانبها، قيمت هر اونس نقره با ۰.۲ درصد كاهش، به ۵۳ دلار و ۱۷ سنت رسيد و قيمت هر اونس پلاتين با ۱.۲ درصد كاهش به ۱۷۳۲ دلار و ۶۰ سنت  رسيد.

ثبت ركورد 4300 دلار طلا نشان مي‌دهد كه بازار جهاني فعلا سر آسودگي ندارد اما سوال اين جاست كه اين موضوع چقدر مي‌تواند بر قيمت داخلي تاثير بگذارد؟ قيمت در هفته‌اي كه گذشت در بازار داخلي ايران ثباتي نسبي را به ثبت رساند. به گفته رييس اتحاديه فروشندگان و سازندگان طلا و جواهر تهران، طي هفته گذشته و تا ظهر جمعه اونس جهاني طلا با افزايش بي‌سابقه ۳۳۰ دلاري به ۴۳۴۷ دلار رسيد؛ اما در بازار داخلي طلا، با وجود افزايش نسبي قيمت‌ها حباب سكه با كاهش يك ميليون و ۲۵۰ هزار توماني روبرو شد.

نادر بذرافشان، در تشريح تحولات داخلي و خارجي بازار طلا و سكه در هفته گذشته گفت: بازار جهاني طلا طي هفته گذشته نوسان افزايشي بالايي را تجربه كرد؛ به‌طوري كه قيمت اونس جهاني طلا در حال حاضر (ظهر جمعه) با افزايش ۳۳۰ دلاري به ۴۳۴۷ دلار رسيده كه يك ركورد بي‌سابقه و دور از انتظار است. وي افزود: در بازارهاي داخلي نيز با افزايش نسبي بالايي روبه‌رو بوديم؛ به‌طوري كه هر مثقال طلاي ۱۷ عيار با يك ميليون و ۲۷۰ هزار تومان افزايش به ۴۸ ميليون و ۴۹۰ هزار تومان، هر گرم طلاي ۱۸ عيار با ۲۹۲ هزار تومان افزايش به ۱۱ ميليون و ۱۹۲ هزار تومان، تمام سكه طرح جديد با يك ميليون و ۶۰۰ هزار تومان افزايش به ۱۱۵ ميليون و ۵۰۰ هزار تومان و تمام سكه طرح قديم با يك ميليون و ۱۰۰ هزار تومان افزايش به ۱۱۰ ميليون و ۲۰۰ هزار تومان رسيد.

رييس اتحاديه فروشندگان و سازندگان طلا و جواهر تهران ادامه داد: با اين حال نيم سكه با ۵۰۰ هزار تومان كاهش به ۵۹ ميليون و ۱۰۰ هزار تومان، ربع سكه با ۳۰۰ هزار تومان كاهش به ۳۳ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان، سكه يك گرمي بانك مركزي بدون تغيير ۱۷ ميليون تومان و حباب سكه طي هفته‌اي كه گذشت و تا ظهر امروز با كاهش يك ميليون و ۲۵۰ هزار توماني به شش ميليون و ۲۰۰ هزار تومان رسيد. بذرافشان با اشاره به دلايل عدم افزايش بالاي قيمت طلا و سكه در بازار داخلي نسبت به افزايش چمشگير بازار جهاني، تصريح كرد: عدم افزايش بالاي قيمت طلا در بازار داخلي نسبت به ميزان افزايشي كه طلا در سطح بازارهاي جهاني تجربه كرد، بيشتر به مديريت بازار ارز در داخل باز مي‌گردد و مديريت بازار ارز باعث شد كه بازار داخلي طلا نسبت به افزايش قيمت بالاي بازار جهاني نوسان بالايي را تجربه نكند. وي در پايان خاطرنشان كرد: با اين حال، به علت افزايش بالاي قيمت طلا در بازار جهاني احتمال اينكه تا اواسط هفته آينده شاهد نوسان افزايشي در بازار جهاني طلا باشيم، دور از انتظار است و در طرف ديگر، احتمال اينكه در بازارهاي جهاني طي هفته‌هاي آينده شاهد كاهش چشمگير باشيم نيز دور از انتظار بوده و نهايتا بتوانيم شاهد اصلاحات قيمتي بين ۵۰ تا ۱۰۰ دلار باشيم.

با اين وجود در اين ترديدي وجود ندارد كه در هفته‌هاي اخير تحت تاثير فضاي رواني به وجود آمده از اجراي مكانيزم ماشه تغييراتي در روند قيمت بازارهاي داخلي به وجود آمده است. هرچند اين اقدام كشورهاي غربي از نظر سياسي با اما و اگرهاي فراواني مواجه است اما به نظر مي‌رسد كه فضاي رواني حاصل از اين موضوع توانسته بر بخش‌هايي از اقتصاد ايران تاثير بگذارد. موضوعي كه كارشناسان نيز نسبت به آن هشدار مي‌دهند. يك كارشناس اقتصادي معتقد است اقتصاد ايران از نظر شاخص‌هاي كلان مانند ذخاير، تراز تجاري غيرنفتي و تنوع شركاي تجاري نسبت به دهه گذشته تاب‌آورتر شده است اما جامعه و فعالان اقتصادي به دليل تجربه تورم مزمن و بي‌ثباتي، به محض شنيدن اخبار منفي به سمت «انتظارات تورمي» و «دوراهي اعتماد» مي‌روند. در واقع آنها به جاي اعتماد به وعده‌ها، به رفتار ديگران نگاه مي‌كنند و اگر افزايش قيمت را ببينند، خود نيز اقدام به خريد يا نگهداري ارز مي‌كنند.

وحيد حاجي حتم‌لو با بيان اينكه فعال‌سازي «مكانيسم ماشه» را نبايد صرفا از منظر حقوقي يا تحريمي قديمي تحليل كرد، گفت: اسنپ‌بك يا مكانيسم ماشه در بستر جديدي از تحولات جهاني و تغيير موازنه قدرت‌ها رخ مي‌دهد. وي افزود: نكته كليدي، عضويت ايران در نهادهايي مانند بريكس و شانگ‌هاي است. اما اين موضوع فراتر از امكان دور زدن تحريم‌ها است، چراكه اين تحول، يك تغيير پارادايم از اقتصاد تك‌قطبي دلار محور به سمت يك نظام چندقطبي مالي است.

اين كارشناس اقتصادي با اشاره به عملكرد كميته مقابله با تحريم‌هاي امريكا در شانگ‌هاي گفت: شانگ‌هاي براي اولين‌بار يك نهاد رسمي بين‌المللي را ايجاد مي‌كند كه ماموريت صريح آن خنثي‌سازي تحريم‌هاي غرب است. در واقع اين يك مشروعيت‌بخشي بين‌المللي به استراتژي مقاومت فعال ايران است. حاجي حتم‌لو تصريح كرد: طرح «پول مشترك» در بريكس هم موضوع مهم ديگري است كه اگرچه عملياتي شدن آن زمان‌بر خواهد بود، اما حتي در حد طرح مفهومي، يك ابزار رواني قدرتمند عليه انحصار دلار است. اين امر به كشورهايي مانند ايران اجازه مي‌دهد مبادلات خود را بر اساس هزينه فرصت انجام بدهند، نه ترس از تحريم. وي افزود: در نتيجه، مكانيسم ماشه در شرايطي فعال مي‌شود كه ايران براي اولين‌بار پس از انقلاب، در يك ائتلاف اقتصادي- امنيتي بزرگ و غيرغربي عضويت دارد. اين موضوع، هزينه‌هاي اجرايي كردن آن را براي طرف غربي به‌شدت افزايش مي‌دهد. حاجي حتم لو گفت: ادعاي توقف‌ناپذيري فروش نفت ايران، نه يك ادعاي تبليغاتي، بلكه بر اساس واقعيت اقتصاد سايه جهاني است. شبكه‌اي از بازيگران دولتي و غيردولتي شامل شركت‌هاي نفتي، دلالان بين‌المللي و پالايشگاه‌هاي مستقل، به دلايل سودآوري بالا، انگيزه قوي براي ادامه همكاري با ايران دارند. اين كارشناس اقتصادي با اشاره به اينكه تحريم‌هاي امريكا بر اساس «حوزه قضايي دلار» عمل مي‌كند، گفت: هرچه مبادلات به سمت ارزهاي ملي، پاياپاي و كريپتوكارنسي‌ها سوق پيدا كند، دامنه اثرگذاري اين تحريم‌ها محدودتر مي‌شود. حاجي حتم لو با اشاره به افزايش ذخاير استراتژيك طلا توسط ايران، آن را يك حركت هوشمندانه براي عبور از تحريم‌ها دانست و افزود: طلا، دارايي بين‌المللي غيرقابل تحريم است و به عنوان وثيقه براي تسهيل مبادلات در شرايط فشار قابل استفاده است.

وي افزود: در نتيجه، با بستن يك مسير از سوي غرب، چند مسير جديد براي ايران باز مي‌شود. قدرت مكانيسم ماشه نه در خود متن حقوقي، بلكه در توانايي امريكا براي متقاعد كردن متحدانش براي اجراي آن است كه در شرايط چندقطبي كنوني، اين توانايي به‌شدت تضعيف شده است. حاجي حتم لو در پاسخ به اين پرسش كه چرا با وجود همه عوامل مقاومت‌ساز، بازار ايران همچنان به اخبار تحريمي حساس است، گفت: پاسخ در تفاوت بين «تاب‌آوري ساختاري» و «آسيب‌پذيري رواني» نهفته است. اقتصاد ايران از نظر شاخص‌هاي كلان مانند ذخاير، تراز تجاري غيرنفتي و تنوع شركاي تجاري نسبت به دهه گذشته تاب‌آورتر شده است كه به آن تاب‌آوري ساختاري گفته مي‌شود. اما جامعه و فعالان اقتصادي به دليل تجربه تورم مزمن و بي‌ثباتي، به محض شنيدن اخبار منفي، به سمت «انتظارات تورمي» و «دوراهي اعتماد» مي‌روند. در واقع آنها به جاي اعتماد به وعده‌ها، به رفتار ديگران نگاه مي‌كنند و اگر افزايش قيمت را ببينند، خود نيز اقدام به خريد يا نگهداري ارز مي‌كنند. به اين شرايط آسيب‌پذيري رواني گفته مي‌شود. وي افزود: در نتيجه، موفقيت يا شكست مكانيسم ماشه نه در واشنگتن يا بروكسل، بلكه در ميان‌مغزهاي شهروندان و فعالان اقتصادي ايراني تعيين مي‌شود. اگر دولت بتواند با شفافيت و تزريق نقدينگي هدفمند، اعتماد را مديريت كند، اثر رواني خنثي مي‌شود. در غير اين صورت، يك تهديد نمادين مي‌تواند به يك بحران واقعي تبديل شود. اين كارشناس اقتصادي عنوان كرد: مكانيسم ماشه را بايد بيشتر يك «سلاح رواني» در يك نبرد گسترده‌تر دانست تا يك تحريم كارآمد. از منظر بين‌المللي، قدرت مكانيسم ماشه به دليل ظهور قطب‌هاي جديد قدرت، به‌شدت كاهش يافته است. از منظر اقتصادي نيز، شبكه‌هاي غيررسمي و تطبيق اقتصاد ايران، اثر مستقيم آن را خنثي مي‌كند. حاجي حتم لو در پايان تاكيد كرد: نقطه تعيين‌كننده در مكانيسم ماشه، مديريت انتظارات داخلي است. اگر دولت بتواند از تبديل «انتظار تورم» به «تورم واقعي» جلوگيري كند، مكانيسم ماشه به جزیي از تاريخ تحريم‌هاي بي‌اثر عليه ايران تبديل خواهد شد. در نتيجه، غلبه بر «تله رواني» مهم‌تر از غلبه بر «تله تحريمي»  است.

با وجود آنكه دولت تلاش كرده در فضاي پر تلاطم جهاني ايده‌هاي كلان خود را براي ثبات بخشي به اقتصاد ايران اجرايي كند اما  احتمالا بانك مركزي وظيفه‌اي بسيار بزرگ در كنترل هيجانات  و ثبات بخشي به بازار دارد. آزموني كه بايد ديد براي فرزين چه   نتيجه‌اي در بر خواهد   داشت.