بورس انرژي، كليد حل مشكلات ناشي از ناترازي انرژي
مديرعامل بورس انرژي در اين نشست با تأكيد بر اينكه «عمق بازار انرژي كشور هنوز در سطح مطلوبي قرار ندارد»، گفت: در حال حاضر فقط ۵ تا ۶ درصد از فرآورده‌هاي نفتي كشور در بورس انرژي ايران معامله مي‌شود، در حالي كه تعميق اين بازار منافع چشمگيري براي عرضه‌كنندگان و مصرف‌كنندگان به همراه دارد.
محمد نظيفي مديرعامل بورس انرژي در اين نشست با تأكيد بر اينكه «عمق بازار انرژي كشور هنوز در سطح مطلوبي قرار ندارد»، گفت: در حال حاضر فقط ۵ تا ۶ درصد از فرآورده‌هاي نفتي كشور در بورس انرژي ايران معامله مي‌شود، در حالي كه تعميق اين بازار منافع چشمگيري براي عرضه‌كنندگان و مصرف‌كنندگان به همراه دارد.
مديرعامل بورس انرژي با اشاره به اهميت گفت‌وگو و هم‌فكري ميان نهادهاي تصميم‌گير تأكيد كرد: به اشتراك‌گذاري انديشه‌ها مي‌تواند بسياري از چالش‌ها را در نبود اراده مديريتي برطرف كند. او در ادامه با اشاره به ظرفيت‌هاي قانوني موجود در قانون بودجه، برنامه هفتم توسعه، قانون رفع موانع توليد و قانون زيرساخت‌ها تاكيد كرد: با استفاده از اين بسترها مي‌توان يارانه انرژي را به انتهاي زنجيره مصرف منتقل كرد. اجراي اين سياست از طريق بورس انرژي، ضمن تسويه بخشي از بدهي شركت‌هاي نفتي، مي‌تواند منافع اقتصادي قابل توجهي براي دولت و بخش خصوصي ايجاد كند.
نظيفي درباره قراردادهاي نفتي موسوم به (IPC) نيز گفت: امكان عرضه نفت خام و منابع مالي مربوط به اين قراردادها از طريق تابلو بورس انرژي وجود دارد. در اين شيوه، پالايشگاه‌ها به عنوان خريدار مستقيم حضور مي‌يابند و دولت از تحويل اجباري به شركت ملي پالايش و پخش بي‌نياز مي‌شود. اين اقدام علاوه بر كاهش بدهي‌هاي دولت، مشكل سرمايه در گردش شركت‌هاي نفتي را برطرف كرده و زمينه توسعه طرح‌ها را فراهم مي‌كند.
او با اشاره به تجربه موفق عرضه اوراق نفت خام تاكيد كرد: اين ابزار پيش‌تر آزموده شده و با سود همراه بوده است. بورس انرژي همچنين بستر لازم براي حضور خريداران خارجي نفت خام را نيز فراهم كرده است.
مديرعامل بورس انرژي در ادامه با اشاره به ابزارهاي مالي فعال در اين بازار از جمله اوراق سلف موازي استاندارد گفت: اكنون اين اوراق در بورس انرژي معامله مي‌شوند و زمينه توسعه آن در حوزه بنزين نيز وجود دارد. اما بايد ساختارهاي ايجادكننده ناترازي در نظام انرژي كشور اصلاح شود؛ چراكه تقويت صرف عرضه يا كنترل مصرف، به تنهايي قادر به رفع ناترازي نيست. نظيفي با اشاره به تجربه عرضه بنزين سوپر اعلام كرد: در صورت عرضه اين محصول در بورس انرژي، كشف قيمت واقعي و شفافيت بيشتر حاصل مي‌شود. طرح تجميع كارت‌هاي سوخت و انتشار اوراق گواهي صرفه‌جويي بنزين نيز مي‌تواند جذابيت بالايي براي سرمايه‌گذاران ايجاد كند. تجربه موفق اوراق صرفه‌جويي برق و گاز نشان داده بخش خصوصي استقبال گسترده‌اي از اين ابزارها دارد. او تاكيد كرد: اجراي معاملات بنزين سوپر تنها به يك اراده مديريتي نياز دارد؛ چراكه از نظر زيرساختي و قانوني، تمام مقدمات فراهم است. نظيفي در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به عرضه روزانه حدود ۱۳ ميليون ليتر گازوييل توسط شركت پالايش و پخش در بورس انرژي با قيمت هر ليتر ۳۷ هزار تومان گفت: اين معاملات بدون حاشيه سياسي يا اجتماعي انجام شده و از جذابيت بالايي برخوردار است. اميدواريم با همكاري شركت پالايش، شرايط قيمتي مناسب‌تري براي توسعه اين معاملات فراهم شود. مديرعامل بورس انرژي ايران درباره مشكل گاز در شمال شرق كشور گفت: مي‌توان واردات گاز از روسيه را از مسير بورس انرژي و بدون ايجاد بار مالي براي دولت انجام داد تا افت فشار گاز در اين منطقه برطرف شود. اين روش علاوه بر شفافيت، از تحميل هزينه‌هاي اضافي به دولت جلوگيري مي‌كند.
قيمت‌گذاري دستوري عامل اصلي مشكلات بازار انرژي است
در ادامه اين نشست مرتضي زمانيان، معاون سياست‌گذاري و راهبردي اقتصادي وزارت اقتصاد، با تأكيد بر نقش تعيين‌كننده سياست‌هاي قيمت‌گذاري در اقتصاد ايران، گفت: مشكل اصلي اقتصاد ايران، قيمت‌گذاري دستوري است. برخي تصور مي‌كنند بازار انرژي در اختيار دولت است، اما در عمل هيچ كنترلي واقعي وجود ندارد و نتيجه اين وضعيت، سياسي شدن شديد بازار انرژي شده است. زمانيان با اشاره به نقش بخش انرژي در تأمين معيشت، حقوق كارگران و كالابرگ اظهار داشت: در حال حاضر، بخش انرژي مسووليت‌هاي گسترده‌اي برعهده دارد، اما منافع آن به اين حوزه بازنمي‌گردد و همه زيرساخت‌ها نيز فرسوده شده‌اند. او در ادامه تاكيد كرد: برخي تصور مي‌كنند بورس تنها بازاري براي كشف قيمت است، در حالي كه اينگونه نيست. ابزارهاي مالي نوين مي‌توانند فرصت‌هاي متعددي براي بهبود عملكرد بازار و ايجاد اثرات مثبت اقتصادي نيز فراهم كنند.
بورس انرژي راهكار واقعي حل ناترازي انرژي
حميد ياري، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به پيامدهاي دستكاري در قيمت‌هاي شركت‌هاي پالايشي افزود: اين اقدام مشكلات را از سطح جامعه به سطح شركت‌ها و ناشران منتقل كرده است و وقتي صورت‌هاي مالي پالايشگاه‌ها را بررسي مي‌كنيم، مشخص مي‌شود كه ادامه اين روش ديگر قابل قبول نيست. ياري تأكيد كرد: ابزارهاي بورس انرژي كامل و آماده استفاده است و مي‌تواند بسياري از چالش‌ها را برطرف كند. تجربه گواهي‌هاي صرفه‌جويي و عرضه گازوييل نشان داده كه ورود بورس انرژي مي‌تواند فضاي حساسيت‌زا را كاهش دهد و حتي در حوزه بنزين سوپر يا عرضه برق و گاز، استقبال فعالان اقتصادي از اين ابزارها مثبت بوده است. وي اعلام كرد: اگر قرار است ناترازي‌هاي انرژي كشور حل شود و از شوك درماني اجتناب كنيم، راهكار واقعي بورس انرژي است كه مي‌تواند قيمت‌هاي واقعي را تعيين كرده و نياز مصرف‌كننده را پاسخ دهد.
۷۲ درصد انرژي كشور از گاز تأمين مي‌شود
در ادامه اين نشست علي اصغر رجبي، مدير انرژي و كربن شركت ملي گاز ايران به سهم بالاي گاز در سبد انرژي كشور اشاره كرد و گفت: بيش از ۷۲ درصد از انرژي مصرفي ايران را گاز تشكيل مي‌دهد و اين موضوع ضرورت برنامه‌ريزي دقيق براي بهينه‌سازي مصرف و تأمين مالي پايدار را دوچندان كرده است. او با تأكيد بر اينكه بورس انرژي بهترين و اجرايي‌ترين مسير تأمين مالي در بخش انرژي است، اظهار كرد: در هفته گذشته هر يك مترمكعب گازي را كه در بخش خانگي صرفه‌جويي شد، به ارزش ۱۷ هزار تومان در قالب گواهي صرفه‌جويي در بورس انرژي فروخته شد. اين اقدام نشان داد سازوكار بازار سرمايه مي‌تواند به‌طور مستقيم در مديريت بهينه مصرف و تأمين مالي پروژه‌هاي انرژي نقش‌آفريني كند. به گفته او، با استفاده از ماده ۱۲ قانون رفع موانع توليد رقابت‌پذير، تاكنون حدود ۸ همت از محل صرفه‌جويي به شركت‌ها پرداخت شده است. همچنين از محل پروژه‌هاي بهينه‌سازي، ۸۰۰ ميليون مترمكعب گاز معادل ۱۰ همت درآمد حاصل شده است.
خريد و فروش نفت سفيد از مسير بورس انرژي به مهار قاچاق مي‌انجامد
نعمت‌الله نجفي، عضو هيات‌مديره شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي، با اشاره به وضعيت مصرف سوخت در كشور گفت: بر اساس برنامه‌ريزي‌ها، سقف برداشت از كارت‌هاي سوخت اضطراري بايد ۱۰ درصد تعيين مي‌شد، اما در عمل اين سقف رعايت نشده است. نجفي اظهار كرد: در حوزه نفت سفيد و گازوييل، با اجراي اقدامات كنترلي و بهينه‌سازي مصرف، كاهش ۲۶ درصدي در ميزان مصرف ثبت شده است. او با تأكيد بر نقش بورس انرژي در ايجاد شفافيت و مقابله با قاچاق سوخت تصريح كرد: امكان خريد گازوييل آزاد در جايگاه‌ها بايد با قيمت مبتني بر معاملات بورس انرژي فراهم شود. در حال حاضر بخشي از نفت سفيد به‌صورت قاچاق وارد بازار مي‌شود و با گازوييل تركيب شده كه موجب افت كيفيت سوخت مي‌گردد. اگر خريد و فروش نفت سفيد از مسير بورس انرژي انجام شود، مي‌توان بخش قابل توجهي از قاچاق را مهار كرد.
بورس انرژي مي‌تواند جلوي زيان ناشي از ارزان‌فروشي انرژي را بگيرد
محسن خدابخش، رييس هيات‌مديره بانك سينا هم، با اشاره به اينكه كاركرد بازار انرژي فراتر از كشف قيمت است، گفت: سياست عرضه ارزان سوخت در سال‌هاي گذشته موجب شد شركت‌ها به جاي سرمايه‌گذاري در توسعه فناوري، به سمت فعاليت‌هاي انرژي‌بر حركت كنند. به همين دليل، در شرايط فعلي اگر قيمت انرژي اصلاح شود، بسياري از صنايع ديگر صرفه اقتصادي نخواهند داشت. او افزود: نيروگاه‌ها نيز به دليل تداوم قيمت‌گذاري دستوري از چرخه فعاليت اقتصادي خارج شده‌اند. خدابخش با تأكيد بر اينكه بازار سرمايه موجب شفافيت و بروز ارزش واقعي دارايي‌ها مي‌شود، گفت: بورس انرژي ايران اين ظرفيت را دارد كه با استفاده از ابزار گواهي صرفه‌جويي، از تداوم زيان ناشي از ارزان‌فروشي انرژي جلوگيري كند.
