نقش نفت در جنگهاي اسراييل
مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين گفت: اين امكان هم وجود دارد كه اسراييل ميانجي عبور نفت روسيه به بازارهاي اروپا يا مديترانه باشد. چنين اقدامي ممكن است كه نقشه و جغرافياي ژئوانرژي بخش مهمي از نفت جهان را تغيير دهد. البته اين برنامه نيازمند سرمايهگذاري بالا در تامين زيرساختها است.
مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين گفت: اين امكان هم وجود دارد كه اسراييل ميانجي عبور نفت روسيه به بازارهاي اروپا يا مديترانه باشد. چنين اقدامي ممكن است كه نقشه و جغرافياي ژئوانرژي بخش مهمي از نفت جهان را تغيير دهد. البته اين برنامه نيازمند سرمايهگذاري بالا در تامين زيرساختها است. ترمينالها، بنادر و لولهگذاري، نيازمند سرمايهگذاري و زمان است.
فريدون بركشلي در گفتوگو با ايلنا، درباره نقش نفت در اقدامات جنگطلبانه اسراييل اظهار داشت: اسراييل در سرزميني با وسعتي كمتر از ۲۱ هزار كيلومتر مربع و جمعيت ۹ ميليون نفر واقع شده كه فاقد منابع طبيعي و زيرزميني قابل اعتنا ازجمله نفت است. البته در سالهاي اخير توليد گاز عمدتا از مناطق ساحلي و فلات قاره سرعت گرفته، بهطوريكه اكنون صادرات گاز هم دارد. ذخاير گاز طبيعي در اطراف مرزهاي سرزمين اشغالي با سوريه و لبنان هم وجود دارد. با توجه به موقعيت ژئوپليتيكي، امنيت تامين انرژي كانون دكترين اقتصادي-انرژي اين منطقه را تشكيل ميدهد. وي افزود: در مورد نقش نفت در تامين مالي اسراييل بايد گفت، تعرفهاي روي واردات و صادرات نفت و گاز وضع نشده اما ماليات اندكي روي توليد و توزيع فرآوردههاي نفتي برقرار است كه رقم بالايي را تشكيل نميدهد. البته با توجه به اينكه نفت و گاز و انرژي در فرآيندهاي متعددي كاربرد دارند، درآمدهاي دولت به صورت غيرمستقيم، كسب ميشود و رقم آنها را نميتوان مشخصا تعيين كرد. در عين حال بايد توجه داشت كه شدت انرژي (oil intensity) در اقتصاد اسراييل پايين است و در سطح كشورهاي صنعتي است. به عبارتي اقتصاد اسراييل براي توليد مقدار معيني از كالا و خدمات، مصرف نفت بالنسبه كمي دارد. مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين درباره مبادي دريافت انرژي اسراييل گفت: بر پايه گزارش بلومبرگ طي سه ماهه دوم ۲۰۲۵، اسراييل ۳۴۵ هزار بشكه نفتخام و ۸۶ هزار بشكه در روز فرآورده وارد كرده كه نسبت به زمان مشابه در سال ۲۰۲۴، نزديك به ۳۳درصد افزايش داشته است. باتوجه به اينكه نفت و فرآوردههاي نفتي در تحركات نظامي و عمليات جنگي كاربرد دارد، افزايش چشمگير واردات نفت و فرآورده، نسبت به دوره مشابه سال قبل نشان از آمادهسازي نظامي اين رژيم براي افزايش امنيت امنيت انرژي و پشتيباني لجستيك براي جنگ با جمهوري اسلامي بود. وي تاكيد كرد: اين رژيم از منابع متعددي نفت خود را تامين ميكند. از سال ۲۰۲۰، يكپنجم واردات نفتخام اين اسراييل از جمهوري آذربايجان خريداري ميشد، اما بعد از آغاز جنگ غزه، اسراييل نزديك به ۵۰درصد از نفت خام خود را از آذربايجان وارد كرده است. اسراييل قراردادهاي طويلمدت با امريكا، برزيل و كشورهاي غرب آفريقا، به ويژه گابن دارد. تعداد زيادي از شركتها دستاندركار تامين و خريد و فروش نفت و فرآوردههاي نفتي براي اسراييل هستند. در عين حال معاملهگران اسراييلي هم خود در معاملات نفتي در خاورميانه، روسيه و ساير كشورها، فعاليت دارند. دو پالايشگاه اسراييل ميتوانند طيف گستردهاي از انواع نفت خام را پالايش كنند. پالايشگاه بازان (bazan) واقع در بندر حيفا، جديد و مدرن است و ميتواند طيف گستردهاي از انواع نفت خام را پالايش كند و فرآوردههاي متنوعي پالايش و توليد ميكند. بركشلي درباره نقش اعراب در تامين انرژي اسراييل تصريح كرد: هيچيك از كشورهاي عرب عمده توليدكننده نفت در خاورميانه، در ميان تامينكنندگان نفت اسراييل ديده نميشوند. احتمالا چنانچه مواردي هم باشد، از طريق صادرات مجدد و مبادي صادراتي متفاوتي انجام ميشود. بازار اسراييل هم براي توليدكنندگان عمده خليجفارس جذاب محسوب نميشود. در هر صورت نفت يك فعاليت بينالمللي است. معاملهگران در اقصي نقاط جهان به فعاليت مشغولند. در يك معامله نفتي، گاهي تعداد زيادي افراد و شركتها از چندين مليت در حال فعاليت هستند. وي درباره نقشه انرژي رژيم صهيونيستي بيان كرد: با توجه به اينكه ريسك جنگ رژيم صهيونيستي در غزه، امنيت تامين انرژي در منطقه را كاهش داده و از سوي ديگر سياستهاي تحريمي امريكا و اتحاديه اروپا عليه روسيه، عرضه نفت اين كشور را تحتتاثير قرار داده است، اين امكان كه روسيه و اسراييل، مشتركاتي براي همكاري پيدا كنند، وجود دارد. لذا چنانچه به توافقاتي برسند براي اسراييليها تنوع مسيرهاي واردات و تجارت نفت يك فرصت طلايي محسوب ميشود. مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين ادامه داد: اين امكان هم وجود دارد كه اسراييل ميانجي عبور نفت روسيه به بازارهاي اروپا يا مديترانه باشد. چنين اقدامي ممكن است كه نقشه و جغرافياي ژئوانرژي بخش مهمي از نفت جهان را تغيير دهد. البته اين برنامه نيازمند سرمايهگذاري بالا در تامين زيرساختها است. ترمينالها، بنادر و لولهگذاري، نيازمند سرمايهگذاري و زمان است. وي تاكيد كرد: در اسراييل جمعيت يهوديان روسي-اوكرايني زيادي زندگي و كار ميكنند و در اليگارشيهاي نفتي روسيه نفوذ زيادي دارند. البته دشواريهاي سياسي زيادي بر اين پروژه سايه مياندازد. در واشنگتن، لابيهاي متعدد قدرت، بايد متقاعد شوند كه از تحقق چنين پروژهاي سود ميبرند. علاوه بر اهميت تامين مالي و بهرهمندي لابيهاي قدرت در امريكا، بازيگران منطقهاي به ويژه شركتهاي ملي نفت منطقه خاورميانه هم ميبايستي تكليف خود را مشخص كنند. بركشلي اظهار داشت: اگر اسراييل بتواند اين تنوع را به صورت عملياتي در مقياس بزرگ، اجرا كند، اين رژيم به عنوان يك بازيگر انرژي منطقهاي و بينالمللي براي دو دهه آينده، كانون انرژي بزرگي خواهد بود. در دور اول رياستجمهوري ترامپ، كوشنر، داماد او كه يهودي است، چندينبار به اسراييل و كشورهاي منطقه سفر كرد و در مورد اهميت تبديل اسراييل به هاب انرژي منطقه فعاليت ميكرد. البته با تجربه ناموفق دفعه گذشته و اتهامات مالي كه به او زده شده بود، در اين دور از رياستجمهوري ترامپ با چراغ خاموش فعاليت ميكند. در واشنگتن، لابيهاي اقتصادي و بيزنس عموما در فعاليتهاي تكنولوژي و نوآوري و تسليحات نظامي فعاليت ميكنند. بخش نفت كماكان در دست لابي تگزاس است كه بالنسبه دلبستگي خاصي نسبت به اسراييل ندارند. وي با بيان اينكه امكان تبديل اسراييل به يك بازيگر انرژي در منطقه، غيرممكن نيست، اما بسيار دشوار است، تصريح كرد: ظهور شركتهاي غولآساي ملي نفت در منطقه خليجفارس، آرامكو، ادناك، شركت ملي نفت ايران يا قطر گاز، مانع جدي حضور موثر اسراييل به عنوان يك بازيگر نفتي يا گازي است. اسراييل كشور درگيري است. اين درگيري هم دايمي است. كمپانيها و سرمايهگذاران، از مناطق پرحادثه، گريزان هستند. خاورميانه با سنگاپور يا هنگكنگ فرق دارد. لذا همين موضوع ثبات و امنيت بلندمدت، خيلي جدي است. البته جمهوري آذربايجان سعي زيادي دارد كه از طريق اسراييل خودش را از حصار جغرافيايي رها كند، ولي شركت نفتي سوكار آذربايجان در مقياس شركتهاي ملي خليجفارس كوچك است و بازيگر قابل اعتنايي محسوب نميشود. مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين ادامه داد: اسراييل ممكن است كه در صورت دوام و با حمايت كافي امريكا، در بخش نفت يا برق به توفيقاتي نايل شود، اما در بخش نفت، در حدي كه بتواند امنيت انرژي خودش را تامين كند، يك موفقيت هست. اسراييليها در زمينه انرژيهاي نو و تجديدپذير و همچنين انرژي هستهاي توفيقات زيادي داشتهاند. همچنين از زغالسنگ براي توليد برق استفاده ميكنند. لذا موضوع تبديل به يك هاب برقي هم گاهي در دستورالعمل استراتژيهاي آتي آنان مورد بحث قرار ميگيرد. وي گفت: در عين حال براي اسراييل، كسب موقعيت هاب انرژي در مديترانه و اروپا، منبعث از حمايت كامل امريكاست. واشنگتن پس از يك وقفه كوتاه كمتوجهي به خاورميانه، اينك مجددا سياستهاي خاورميانهگرايانهاش را دنبال ميكند. بدون حمايت تمام و كمال امريكا، رژيم اسراييل شانسي براي كسب يك موقعيت ممتاز در ايفاي نقش در كريدور انرژي نخواهد داشت. در عين حال چين و هند هم به عنوان دو كشوري كه در طول دهههاي آينده، بيشترين وابستگي به منابع نفت و گاز خاورميانه را خواهند داشت، از هر نوع تنش در منطقه پرهيز دارند. در هر صورت، ظاهرا در حال حاضر جمهوري آذربايجان تنها كشوري است كه مايل است، اسراييل به هاب انرژي مديترانه تبديل شود. بركشلي درباره خط لوله باكو-تفليس-جيهان و منافعي كه اسراييل از آن دارد، توضيح داد: اين خط يكي از مسيرهاي عمده صادرات نفت آذربايجان به بازار مديترانه و غرب است. يعني از طريق گرجستان تا بندر جيهان در تركيه. هدف اصلي احداث اين خط لوله ايجاد مسيري مستقل از خاك روسيه به بازارهاي جهاني است. به اين ترتيب وابستگي انتقال نفت جمهوري آذربايجان از طريق روسيه قطع ميشود. اين خط لوله ضمن تنوع بخشيدن به منابع عرضه نفت آذربايجان، وابستگي هميشگي به روسيه را هم منتفي ميكند.در عين حال احداث خط لوله، يك موضوع است، امكان استفاده از آن موضوع ديگري است. براي روسيه خيلي سخت است كه اجازه دهد، جمهوري آذربايجان با دست باز، براي عرضه نفت به اروپا با مسكو رقابت كند.
وي افزود: البته اين طرح پرهزينه و سنگين است و با مشاركت كمپانيهاي بينالمللي مانند بيپي انجام ميشود. اهميت ژئوپليتيك و ژئوانرژي اين طرح خيلي مهم است و امكان انتقال انرژي آذربايجان به بازارهاي اروپايي بدون روسيه را فراهم ميآورد.البته اين طرح براي اسراييل هم خيلي اهميت دارد. زيرا انتقال گاز از بندر جيهان به بنادر اسراييل هم ميسر ميشود. آذربايجان ظرفيت توليد نفت بالايي ندارد اما اين امكان كه جمهوريهاي ديگر آسياي ميانه مانند قزاقستان هم به اين خط لوله متصل شوند؛ فراهم ميآيد.براساس برآوردهاي موجود، آذربايجان و قزاقستان ميتوانند معادل ۶۰ درصد از نياز اسراييل به نفت را تامين كنند. خط لوله باكو-تفليس-جيهان تقريبا ۱۸۰۰ كيلومتر است. خط لوله انتقال گاز روسيه به چين ۳۰۰۰ كيلومتر تا مرز چين است.
مدير گروه مركز مطالعات بينالمللي انرژي وين گفت: نكته مهم موضوع اهميت و محوريت پيدا كردن آسياي ميانه و قفقاز به عنوان كريدورهاي مهم و ژئواستراتژيك تامين و عرضه انرژي براي دهههاي آتي است. دايما شبكهها و كريدورهاي انتقال و هابهاي انرژي در همسايگي ايران در حال شكلگيري هستند كه مسير ايران را دور ميزنند. حالا پس از اعلام فشار تحريمي مضاعف امريكا بر روي چابهار بايد ديد كه واكنش دهلينو، چگونه خواهد بود. ايران در دهههاي گذشته بخش اعظم توان ديپلماسي خود را معطوف خاورميانه كرد و نسبت به تحولات شمال و كاسپين غفلت شد و از ظرفيتهاي پيمان اكو، سازمان همكاريهاي اقتصادي كه دبيرخانه آن نيز در تهران است، استفاده معناداري صورت نگرفت.
