4 ظرفيت مهم براي دور زدن تحريم‌ها
بلافاصله پس از فعال‌سازي اسنپ‌بك از 6 مهر ماه، اين پرسش نيز در فضاي عمومي كشورمان شكل گرفت كه براي مقابله با اين شرايط تازه چه بايد كرد؟ البته اين براي نخستين‌بار نيست كه ايران با يك چنين تجربه‌اي از تحريم‌هاي فراگير از سوي غربي‌ها مواجه مي‌شود.
بلافاصله پس از فعال‌سازي اسنپ‌بك از 6 مهر ماه، اين پرسش نيز در فضاي عمومي كشورمان شكل گرفت كه براي مقابله با اين شرايط تازه چه بايد كرد؟ البته اين براي نخستين‌بار نيست كه ايران با يك چنين تجربه‌اي از تحريم‌هاي فراگير از سوي غربي‌ها مواجه مي‌شود. در واقع تحريم‌هاي ناشي از اسنپ‌بك قبلا تجربه شده و اين تحريم‌هاي جديد كاملا شبيه سلسله تحريم‌هايي است كه ايران از سال 91 به بعد آنها را تجربه كرده بود. اما اين تحريم‌ها، در عين حال تفاوت‌هايي هم با تحريم‌هاي دهه 90 خورشيدي دارد. در اين يادداشت به تجربه‌ها، تفاوت‌ها و ظرفيت‌ها اشاره مي‌شود:
1) آمارهاي رسمي گوياي اين واقعيت روشن است كه در سال 91 اقتصاد ايران به دليل اينكه سال‌ها نفت را با قيمت‌هاي بالا مي‌فروخت و در دولت اصلاحات زيرساخت‌هاي ارتباطي و اقتصادي مناسبي تدارك ديده شده بود، ذخاير ارزي قابل توجهي داشت. اين ذخاير ارزي و ارتباطي باعث شدند توان كلي ايران براي مقاومت با تحريم‌هاي سازمان ملل افزايش يابد. در آن مقطع اين موضوع و اين ظرفيت، يك مزيت جدي بود، اما تحريم‌هاي دهه 90 در شرايطي بر ايران تحريم شدند كه مديران كشور در آن مقطع، هنوز درك روشني از مكانيسم تحريم‌ها نداشته و راهكارهاي دور زدن تحريم‌ها را نياموخته بودند! به عبارت روشن‌تر، اين براي نخستين‌بار بود كه با اين روند تحريمي مواجه مي‌شدند، بنابراين در مقطع فعلي ايران آگاهي محيطي و پيراموني بيشتري نسبت به تحريم‌ها دارد و راهكارهاي مقابله با تحريم‌ها را نيز تمرين كرده است.
2) يكي ديگر از تفاوت‌هاي تحريم‌هاي امروز به نسبت تحريم‌هاي قبلي اين است كه در آن مقطع كشوري مانند روسيه تحريم نبود. اما امروز روس‌ها در حال تجربه يكي از شديدترين گونه‌هاي تحريمي هستند. امروز ايران در شرايطي است كه هم تجربه دور زدن تحريم‌ها را دارد و هم اينكه كشوري در حد و اندازه ايران (روسيه) در تحريم است. ممكن است برخي اين پرسش را طرح كنند كه اين وضعيت چه مزيتي براي ايران دارد؟ ايران و روسيه مي‌توانند با هم ارتباطات نزديك‌تري برقرار كرده و براي كم‌اثر كردن تحريم‌ها، مبادله تجاري مشترك داشته باشند و نيازهاي يكديگر را تامين كنند. بايد توجه داشت بخش قابل‌توجهي از نيازهاي تجاري كشور، صرفا كالاهايي با فناوري بالا و هاي‌تك نيستند، بلكه سخت‌افزارهايي است كه مي‌تواند از كشورهاي همسايه تامين شود. بنابراين ظرفيت روسيه براي ايران در تامين اين نيازها داراي اهميت است.
3) طي سال‌هاي گذشته با اختياراتي كه دولت‌ها به استان‌هاي مرزي اعطا كرده‌اند، توان مبادله كالا با كشورهاي همسايه توسط استان‌هاي هم‌مرز افزايش چشمگيري يافته است. اگر دولت بتواند اختيارات تجاري، (صادرات، واردات، ترانزيت كالا و...) را به استان‌هاي هم‌مرز با كشورهاي همسايه كه 15 كشور را شامل مي‌شود، اعطا كند، اين رويه ارتباطي مي‌تواند آثار تحريم‌ها را تا حد بالايي كم كند. به عنوان مثال، در شرايط طبيعي دولت با افراد و گروه‌هايي كه به صورت غيررسمي از مرزها كالا وارد مي‌كردند يا كالاهاي موردنياز را از طريق بنادر خليج‌فارس وارد مي‌كردند، برخورد مي‌كرد. از آنجا كه شرايط كشور عادي نيست دولت مي‌تواند همه اين ظرفيت‌ها را به كار گرفته و از آنها در راستاي رفع نيازهاي تجاري‌اش استفاده كند.
4) ظرفيت قابل توجه ديگري كه وجود دارد و بايد از آن استفاده كرد استفاده از ظرفيت‌هاي مردمي است. در جنگ 12 روزه از همه ظرفيت‌هاي ايرانيان براي افزايش سرمايه اجتماعي استفاده شد. يك اتحاد و انسجام حول محور ايران با وجود سلايق مختلف ايجاد شد. در دوره جديد تحريم‌ها، دولت بايد بهره گرفته و از سرمايه ايرانيان خارج از كشور براي ممك به داخل استفاده كند. طي 12 روز جنگ ثابت شد ايران نقطه مشترك همه ايرانيان در جهان است. در جمع‌بندي مي‌توان گفت كه اختيارات به استان‌هاي مرزي از يك سمت افزايش يابد. از تجربيات دور زدن تحريم‌ها بهره‌برداري شود. از سرمايه‌هاي ايرانيان خارج از كشور بهره‌برداري شده و براي كمك به كشور استفاده شود.
