بورس در آستانه تصميم بزرگ
در نخستين روزهاي خزاني مهر، بازار سرمايه ايران رنگ سبز گرفت اما از آنجايي كه با موجي از مسائل سياسي و اقتصادي مواجه است روند صعود احتمالا با نوساناتي روبه‌رو خواهد شد.
در نخستين روزهاي خزاني مهر، بازار سرمايه ايران رنگ سبز گرفت اما از آنجايي كه با موجي از مسائل سياسي و اقتصادي مواجه است روند صعود احتمالا با نوساناتي روبه‌رو خواهد شد. آنچه در ابتدا براي بورس تعيين‌كننده است سرنوشت نرخ دلار و تتر است كه به مرز ۱۱۴ هزار تومان رسيده كه محمدرضا فرزين رييس كل بانك مركزي اعلام كرد كه نرخ ارز رسمي تغيير نخواهد كرد و اين موضوع تا حدودي بورس را با نوسان روبه‌رو كرد در حالي كه برخي انتظار داشتند شاخص تا سطح زمان قبل از جنگ تحميلي ۱۲ روزه برود.
در اين ميان، تحليل‌گران بازار دو ديدگاه متضاد را مطرح كرده‌اند. گروهي معتقدند فعال شدن مكانيسم ماشه، هرچند در ظاهر تهديدآميز است، اما مي‌تواند بازار را از تعليق خارج و با روشن شدن تكليف، مسير جديدي براي رشد فراهم كند. در مقابل، گروهي ديگر بر پنج ريسك كليدي تأكيد دارند؛ افزايش احتمال جنگ، چالش‌هاي صادراتي، سركوب نرخ ارز، كسري بودجه دولت و خروج سرمايه. اين گروه معتقدند كه فعال شدن ماشه، نه‌تنها فضاي اقتصادي را تيره‌تر مي‌كند، بلكه بازار سرمايه را در معرض فشارهاي مضاعف قرار مي‌دهد.
پويان مظفري معتقد است كه در حال حاضر تمركز بر بازار ارز توافقي مهم است؛ سازوكاري كه به شركت‌هاي كوچك اجازه مي‌دهد ارز صادراتي خود را با نرخ توافقي عرضه كنند. نرخ اين بازار اكنون در محدوده بالاتر از ارز نيمايي قرار دارد و انتظار مي‌رود با فعال شدن مكانيسم ماشه، تقاضا براي اين نرخ افزايش يابد. تحليل‌ها نشان مي‌دهند كه بانك مركزي به‌تدريج تقاضاهاي ارزي را به اين بازار هدايت خواهد كرد.
پويان مظفري كارشناس بورس در گفت‌وگو با بازار گفت: در چنين فضايي، بازار سرمايه بيش از هر زمان ديگري براي حفظ روند صعودي به معجزه نياز دارد. ارزندگي سهام پابرجاست، اما فشارهاي سياسي و اقتصادي، مانع از شكوفايي آن شده‌اند. تجربه نشان داده كه در بازه‌هاي ميان‌مدت، بازار توانايي جبران دارد، اما اين‌بار، حجم ريسك‌ها به‌قدري بالاست كه حتي تحليل‌گران محتاط نيز به تماشاگران بدل شده‌اند.
وي افزود: تمركز بر بازار ارز توافقي مهم است؛ سازوكاري كه به شركت‌هاي كوچك اجازه مي‌دهد ارز صادراتي خود را با نرخ توافقي عرضه كنند. نرخ اين بازار اكنون در محدوده بالاتر از ارز نيمايي قرار دارد و انتظار مي‌رود با فعال شدن مكانيسم ماشه، تقاضا براي اين نرخ افزايش يابد. تحليل‌ها نشان مي‌دهند كه بانك مركزي به‌تدريج تقاضاهاي ارزي را به اين بازار هدايت خواهد كرد و حتي ممكن است ارز ترجيحي ۲۸۵۰۰ توماني كنار گذاشته شود و نرخ نيمايي ۷۰ هزار توماني جايگزين گردد.
مظفري تاكيد كرد اين تغييرات، اگر با عقلانيت اقتصادي همراه شوند، مي‌توانند سرآغاز اصلاحات ارزي و كاهش رانت‌هاي پنهان باشند. اما اگر سياست‌گذاري‌ها همچنان بر مدار فعلي ادامه يابند، بحران ارزي نيز به فهرست بحران‌هاي كشور افزوده خواهد شد.
در حال حاضر اگر قرار باشد بازار سرمايه با وجود مكانيسم ماشه حركت كند، سه عامل مي‌توانند نقش كليدي ايفا كنند؛ بهبود گزارش‌هاي بنيادي شركت‌ها، كاهش نرخ بهره، و منطقي شدن سياست‌هاي ارزي. اين سه‌گانه، در كنار اصلاحات ساختاري، مي‌تواند زمينه‌ساز جهشي سريع و پايدار در بازار باشد.
آنچه اكنون پيش روي بازار موثر است، نه صرفا تحليل و حدس، بلكه معاملات ارزي در تعامل با صادركنندگان و واردكنندگان به دست آمده است. به همين دليل بازار در آستانه يك تصميم بزرگ ايستاده است؛ تصميمي كه مي‌تواند مسير آينده اقتصاد ايران را رقم بزند اما براي رسيدن به اين نقطه، بايد در حمايت از بورس به عقلانيت بازگشت.
شرط عبور از توفان‌هاي نوسانات هيجاني
فردين آقابزرگي كارشناس بازار سرمايه به بازار گفت: براي عبور از توفان‌هاي نوسانات هيجاني، بازار سرمايه نيازمند يك ستون فقرات قوي و ساختارمند است؛ سازوكاري كه نه‌تنها در برابر شوك‌هاي سياسي و اقتصادي تاب‌آوري داشته باشد، بلكه بتواند نقش تنظيم‌گر رواني و عملياتي را در مواجهه با بحران‌ها ايفا كند.
اين بازار بايد از يك بستر واكنشي صرف، به نهادي پيش‌برنده و مقاوم تبديل شود. نخستين گام در اين مسير، تقويت زيرساخت‌هاي تحليل‌محور و شفافيت اطلاعاتي است. زماني كه سهامداران به داده‌هاي واقعي و گزارش‌هاي دقيق و قابل اتكا دسترسي داشته باشند، تصميم‌گيري‌ها از فضاي احساسي فاصله گرفته و به سمت منطق اقتصادي حركت مي‌كند.
به گفته فردين آقابزرگي نهادهاي بازارگردان و صندوق‌هاي تثبيت بايد در شرايط هيجاني كنوني با قدرت وارد عمل شوند. اين نهادها مي‌توانند با خريد و فروش هدفمند، از افت‌هاي غيرمنطقي جلوگيري كرده و تعادل را به تابلوهاي معاملاتي بازگردانند. اما ايفاي اين نقش نيازمند منابع مالي كافي، اختيارات عملياتي و هماهنگي با سياست‌گذار است.
وي در مقطع كنوني توسعه ابزارهاي پوشش ريسك و بازار مشتقه ضرورتي انكارناپذير است، افزود: بازار سرمايه ايران هنوز در حوزه‌هايي مانند قراردادهاي آتي، اختيار معامله و صندوق‌هاي تضميني به بلوغ كامل نرسيده است. در شرايطي كه ريسك‌هاي سياسي و اقتصادي به سرعت شكل مي‌گيرند، ضعف اين ابزارها باعث مي‌شود سرمايه‌گذاران تنها گزينه‌شان خروج از بازار باشد. اما توسعه اين ابزارها نه‌تنها امكان مديريت ريسك را فراهم مي‌كند، بلكه به تثبيت رفتارهاي معاملاتي و كاهش نوسانات كمك شاياني خواهد كرد.
آقابزرگي گفت: نهادهاي بازارگردان و صندوق‌هاي تثبيت بايد در شرايط هيجاني كنوني با قدرت وارد عمل شوند. اين نهادها مي‌توانند با خريد و فروش هدفمند، از افت‌هاي غيرمنطقي جلوگيري كرده و تعادل را به تابلوهاي معاملاتي بازگردانند. اما ايفاي اين نقش نيازمند منابع مالي كافي، اختيارات عملياتي و هماهنگي با سياست‌گذار است. حضور منفعل يا محدود سازمان بورس، نه‌تنها كمكي نمي‌كند، بلكه به بي‌اعتمادي بيشتر دامن مي‌زند.
او تاكيد كرد: از سوي ديگر، اصلاح سياست‌هاي ارزي و پولي در تعامل با بازار سرمايه، يكي از الزامات حياتي است. نوسانات نرخ ارز و نرخ بهره، دو عامل كليدي در شكل‌گيري رفتارهاي هيجاني هستند. اگر سياست‌گذار پولي و ارزي، بدون در نظر گرفتن اثرات تصميمات خود بر بازار سرمايه عمل كند، نتيجه آن خروج سرمايه، افزايش فشار فروش و بي‌ثباتي خواهد بود. بازار سرمايه بايد در طراحي سياست‌هاي كلان، جايگاهي مشورتي و اجرايي داشته باشد تا بتواند نقش خود را در تنظيم انتظارات ايفا كند.
اين كارشناس گفت: در حال حاضر بخش قابل توجهي از نوسانات هيجاني ناشي از ريسك سيستماتيك، و بخشي از رفتارهاي غيرتحليلي سرمايه‌گذاران خرد ناشي مي‌شود. به‌طور قطع ارتقاي سواد بورسي و فرهنگ‌سازي براي تصميم‌گيري مبتني بر تحليل، مي‌تواند رفتارهاي جمعي را از واكنش‌هاي احساسي به كنش‌هاي منطقي تبديل كند. اگر اين مسير به‌درستي طي شود، بازار سرمايه مي‌تواند با ابزارهاي تحليلي، مالي، نهادي و آموزشي، نقش سپر رواني و ساختاري در برابر نوسانات را ايفا و از تبديل هر خبر به يك شوك قيمتي جلوگيري كند. در چنين شرايطي، نه‌تنها بازار از هيجان فاصله مي‌گيرد، بلكه به نقطه‌اي از بلوغ مي‌رسد كه در آن، سرمايه‌گذاري بلندمدت و پايدار جايگزين رفتارهاي مقطعي و پرريسك خواهد شد. اين همان نقطه‌اي است كه بازار سرمايه مي‌تواند به‌جاي واكنش‌پذيري، نقش‌آفريني كند.
