تهرانی‌ها حتی از نام این محل حساب می‌بردند
تا سالها، فقط شنیدن اسمش کافی بود تا ضربان قلب تندتر بزند. «آگاهی شاپور» جایی نبود که آدم‌ها به‌سادگی از کنارش بگذرند.
تا سالها، فقط شنیدن اسمش کافی بود تا ضربان قلب تندتر بزند. «آگاهی شاپور» جایی نبود که آدم‌ها به‌سادگی از کنارش بگذرند.
مرکز رسیدگی به مهم‌ترین پرونده‌های جنایی، جایی میان خیابان‌های تنگ و باریکی که در گذر سالها با نام‌های چهل‌گزی(هر گز تقریباً نیم متر بود)، قوام‌الدوله، فرمانفرما و شاپور شناخته می‌شد و امروز به نام «وحدت اسلامی» می‌شناسیم. آگاهی شاپور از گذشته به موازات محله خانی‌آباد قرار داشت و نظم و انظباط آن بر این محله نیز اثرگذار بوده است.
به گزارش همشهری آنلاین، نصرالله حدادی تهران‌شناس، در باره تاریخچه این اداره اینگونه می‌گوید: «در دوره قاجار، نظم کشور با داروغه و گزمه‌ها برقرار می‌شد، اما ناصرالدین‌شاه در سفرهایش به اروپا، با ساختاری نوین روبه‌رو شد و مردی اتریشی-ایتالیایی به نام «کنت مونت‌دُفورت» را با خود آورد و او را رئیس پلیس کشور کردکنت به ایران علاقه‌مند شده بود، تا آنجا که اینجا صاحب دو دختر شد و نامشان را ایرانی برگزید اما هیچ‌کدام از اینها باعث نشد که ساختار پلیسی‌اش دوام بیاورد.»
حدادی با بیان اینکه بعد از مشروطه هم اوضاع چندان تغییر نکرد، می‌گوید: «حکومت مرکزی قدرت لازم برای حفظ امنیت را نداشت، اما با روی کار آمدن پهلوی اول، همه‌چیز عوض شد. تمام نیروهای پراکنده از جمله گشتی‌ها، گزمه‌ها و حتی تشکیلاتی مانند وستاهل منحل شد. همه‌چیزبه‌دست ایرانی‌ها سپرده شد. افرادی مثل سرپاس مختاری و سرپاس رادسر نظم تهران را به ساختاری متمرکز تبدیل کردند.»
حدادی با اشاره به اینکه این ساختار، خیلی زود شکل دقیق‌تری به خود گرفت، ادامه می‌دهد: «شعبه اول نظمیه در ضلع جنوب‌غربی میدان توپخانه، ابتدای خیابان باب‌همایون بود؛ جایی که امروز به ایستگاه مترو تبدیل شده است. آگاهی شاپور هم یکی از شاخه‌های همین مجموعه شد؛ مرکزی برای برخورد با جرایم مهم که با تخریب خندق‌ها و گسترش خیابان‌کشی‌ها در سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۹، به بخشی جدایی‌ناپذیر از بافت شهری تهران تبدیل شد. برای مقابله با جرم و بی‌نظمی، مأموران رضاشاه در این محدوده یعنی خیابان وحدت اسلامی کنونی مستقر شدند که چون تشکیلات گسترده‌ای داشت، با نام «تشکیلات آگاهی» یا «شاپور تشکیلات» شناخته می‌شد. آن چهارراه هم شد چهارراه شاپور تشکیلات و همان نظم سفت‌وسختی که در ساختار شهربانی رضاشاهی وجود داشت، اینجا هم پیاده شده بود.»
بنای تاریخی قجری که در این محل قرار دارد موضوع دیگری است که حدادی با اشاره به آن توضیح می‌دهد: «پیش از آنکه اینجا به اداره آگاهی تبدیل شود، عمارت کلاه‌فرنگی در دل پادگان شاپور قرار داشت. این بنای نظامی در اواخر دوره قاجار ساخته شد، از آن وقت به بعد نظمیه کل مملکتی شد، بعد از آن به شهربانی و سپس به اداره آگاهی تبدیل شد و امروز همان مجموعه، به‌عنوان مرکز پلیس آگاهی شاپور فعالیت می‌کند. اما تاریخچه این مرکز تنها به بنایش ختم نمی‌شود. پلیس جنایی ایران،در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی و با الگوبرداری از ساختار پلیس فرانسه و بلژیک شکل گرفت.
در دهه‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰، آگاهی شاپور به مرجع اصلی رسیدگی به جرایم جنایی تبدیل شد. مردم به‌محض شنیدن اسمش می‌دانستند با پرونده‌ای جدی طرفند. در دهه‌های ۵۰ و ۶۰، جایگاهش مهم‌تر شد؛ حتی بسیاری از پرونده‌های سیاسی و امنیتی کشور هم به اینجا ارجاع داده می‌شد.»
