نقد ايده صلح از طريق «قدرت» با اجماع‌سازي
درباره سخنراني رييس‌جمهور در مجمع عمومي سازمان ملل، صحبت‌هاي مختلفي مطرح شده و هر تحليلگر و كارشناسي از زاويه ديد خود برداشت خاصي از صحبت‌هاي رييس‌جمهور داشته و آن را تحليل كرده است.
درباره سخنراني رييس‌جمهور در مجمع عمومي سازمان ملل، صحبت‌هاي مختلفي مطرح شده و هر تحليلگر و كارشناسي از زاويه ديد خود برداشت خاصي از صحبت‌هاي رييس‌جمهور داشته و آن را تحليل كرده است. شخصا معتقدم كه مهم‌ترين بخش صحبت‌هاي رييس‌جمهور، نقد جمله‌اي است كه از سوي ترامپ و اسراييل مطرح مي‌شود و آن اينكه صلح بايد از طريق «قدرت» به دست آيد. اما تيمي كه سخنراني رييس‌جمهور را تدوين كرده و به نگارش درآورده يك ايده بكر و جديد را مطرح كرده و آن اينكه صلح بايد از طريق همكاري و اجماع‌سازي گروهي به دست آيد. رييس‌جمهور ايده ايجاد سازمان‌هايي براي همكاري منطقه‌اي و بين‌المللي را براي صلح از طريق اجماع‌سازي مطرح مي‌كند. اين رويكرد درست در نقطه مخالف صحبت‌هايي است كه امريكاي مدل ترامپ و اسراييل مطرح مي‌كنند. اينها معتقدند صلح بايد از طريق قدرت و جنگ و تجاوز به دست آيد . رييس‌جمهور به درستي به مصاديق اين رويكرد جنگ‌طلبانه اشاره كرده و تجاوزات اسراييل به غزه، حمله به لبنان، سوريه، ايران، قطر و.... را به عنوان نمادهاي اين ديدگاه مطرح مي‌كند.رييس‌جمهور پزشكيان اما تاكيد مي‌كند كه صلح را بايد از طريق همكاري‌هاي منطقه‌اي به دست آورد. در بيان مصاديق آن به همكاري دوجانبه بين عربستان-پاكستان اشاره كرده و مي‌گويد اين مدل مي‌تواند به ساير كشورهاي منطقه تسري پيدا كند. در ادامه هم شرح مي‌دهد اين‌گونه اين نوع همكاري از طريق صلح چونه به دست مي‌آيد. از سوي ديگر آقاي پزشكيان تصويري از نظم جهان آينده ارايه مي‌كند. در واقع به اعتقاد رييس‌جمهور ايران و بسياري از تحليلگران، نظام تك قطبي فروپاشيده و جهان به سمت و سوي جديدي سوق پيدا مي‌كند. به اعتقاد آقاي پزشكيان نظامات آينده جهان به صورت خوشه‌اي و منطقه‌اي و بين‌المللي مستقر مي‌شود. ديگر نظام تك قطبي يا دوقطبي معنا نخواهد داشت.همكاري‌هاي منطقه‌اي در رتبه اول و سپس همكاري‌هاي بين‌المللي معنادار خواهد بود. پيمان‌هايي چون اتحاديه اروپا، بريكس، شانگهاي، آ‌سه‌آن و...از جمله اين اتحاديه‌ها و سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي است. در دوره ترامپ اما همه اتحاديه‌ها و اجماع‌سازي‌ها به هم خورده است، چراكه ترامپ و نزديكانش گلوباليزيشن را ديگر قبول ندارند. آنها معتقدند همه چيز بايد در راستاي منافع ايالات متحده باشد. بعد از امريكا نوبت به متحدان امريكا مانند اسراييل مي‌رسد كه از منافع چنين شرايطي بهره‌مند باشد. بنابراين جهان در حال گذار است و به سمت شكل‌گيري همكاري‌هاي منطقه‌اي و جهاني حركت مي‌كند، بدون اينكه يك كشور خاص قطب يا محور آن باشد. در واقع آقاي پزشكيان بر اين واقعيت تاكيد دارد كه چندجانبه‌گرايي در مناطق مختلف جهان در حال شكل‌گيري است. با اين توضيحات مي‌توان گفت كه سخنراني آقاي مسعود پزشكيان، رييس‌جمهوري ايران، در هشتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد، بازتاب‌دهنده مهم‌ترين اولويت‌ها و مواضع جمهوري اسلامي ايران در عرصه منطقه‌اي و بين‌المللي بود. با تحليل محتواي اين سخنراني 1756 كلمه‌اي، مي‌توان به ده سرفصل اصلي خلاصه زير رسيد:
اول؛ تاكيد بر قاعده طلايي اخلاق در همه اديان و نقد وضعيت جهان. دوم؛ محكوميت حمله به ايران و تاكيد بر مقاومت در برابر زورگويي، سوم؛ افشاگري عليه رژيم صهيونيستي و طرح «اسراييل بزرگ»، چهارم؛ ارايه چشم‌انداز ايران براي صلح و امنيت منطقه‌اي («قدرت از طريق صلح»)، پنجم؛ موضع‌گيري درباره سلاح‌هاي كشتار جمعي و تاكيد بر صلح‌طلبي هسته‌اي ايران، ششم؛ روشنگري درباره مواضع ايران در قبال حل و فصل بحران‌ها (قفقاز، اوكراين)، هفتم؛ استقبال از پيمان‌هاي منطقه‌اي (عربستان و پاكستان)، هشتم؛ محكوميت تجاوز به قطر و اعلام همبستگي با دولت و مردم اين كشور، نهم؛ فراخوان براي اعتمادسازي و چندجانبه‌گرايي در منطقه، دهم؛ تاكيد بر هويت صلح‌طلب ايران و ارايه طريق بياييد «تهديد را به فرصت تبديل كنيم»، اگرچه پرداختن به تمامي اين محورها حايز اهميت است، اما به نظر مي‌رسد سه محور از جايگاهي راهبردي‌تر برخوردار هستند و هسته مركزي پيام سخنراني را تشكيل مي‌دهند:
۱. افشاگري به عنوان پيش‌زمينه استدلال: پزشكيان با جزييات دقيق، رژيم صهيونيستي و حاميانش را به عنوان «برهم زننده اصلي صلح» و ناقضان قواعد بين‌الملل معرفي كرد. اين محور، براي تبيين مواضع ايران و تغيير روايت غالب غرب درباره مناقشه خاورميانه ضروري بود. اين محور، در واقع قلب زمينه‌ساز تمام استدلال‌هاي بعدي سخنراني اوست.پزشكيان با جزييات دقيق و زباني قاطع به شرح جنايات (نسل‌كشي در غزه، حمله به ايران، طرح «اسراييل بزرگ») مي‌پردازد. هدف از اين بخش سخنراني تعيين واضح دشمن مشترك كشورهاي منطقه غرب آسيا و تغيير روايت غالب در غرب به زيان اسراييل بود. علاوه بر اين تبيين مواضع و مقاومت ايران با نشان دادن اينكه ايران در برابر يك «تهديد وجودي» ايستاده است. مشروعيت‌زدايي از رژيم صهيونيستي و عملكرد تجاوزكارانه امريكا به مراكز هسته‌اي ايران در مجمع عمومي سازمان ملل و هشدار در مورد اينكه اگر در برابر اين اقدام‌ها بي‌تفاوت باشيم بين‌المللي اين اقدام‌ها براي همه كشورها امكان تكرار دارد و ممكن است به يك رويه عمومي تهديد‌كننده تبديل شود. اين محور، در واقع پيش‌نياز ضروري براي درك دو محور بعدي است، زيرا تمام پيشنهادهاي ايران در پاسخ به اين «تهديد» مطرح مي‌شود.
۲. ارايه چشم‌انداز صلح‌خواهي به عنوان راه‌حل جايگزين: رييس‌جمهور ايران تنها به انتقاد بسنده نكرد، بلكه به‌طور مشخص چشم‌انداز يك نظم امنيتي و اقتصادي جديد در سايه همكاري بين كشورهاي منطقه را ارايه داد. اين پيشنهاد، ايران را در موضعي سازنده و آينده‌نگر قرار مي‌دهد، زيرا او در مقابل طرح امريكا و اسراييل («صلح از طريق قدرت») طرح «تامين صلح از طريق همكاري منطقه‌اي و بين‌المللي» را ارايه مي‌دهد. مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين چشم‌انداز براي صلح عبارتند از:
الف: امنيت جمعي به جاي اتحاد با قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي.
ب: توسعه اقتصادي مشترك به جاي تحريم و تخريب.
پ: احترام به حاكميت كشورها به جاي تجاوز.
با اين طرح صلح آقاي پزشكيان نشان مي‌دهد كه ايران خود را نه يك بازيگر مخرب، بلكه يك قدرت سازنده و پيشنهاددهنده صلح و ثبات در منطقه مي‌داند كه راه‌حلي براي خروج از بحران دارد.
۳. تاكيد بر صلح‌طلبي هسته‌اي به عنوان ابزار اعتمادسازي: اين محور، پاسخ مستقيم به يكي از اصلي‌ترين چالش‌هاي ديپلماتيك ايران در صحنه بين‌الملل امروز است. آقاي پزشكيان به صراحت و با قاطعيت مي‌گويد: «ايران هرگز به دنبال ساخت بمب هسته‌اي نبوده و نخواهد بود» و آن را به يك «باور اعتقادي و فتواي رهبري» پيوند مي‌زند. اهميت اين محور: الف: رفع يكي از مهم‌ترين بهانه‌هاي فشار عليه ايران از سوي غرب.ب: تقويت موضع اخلاقي ايران در مقابل كشورهاي داراي زرادخانه هسته‌اي.پ: ايجاد اعتماد و زمينه‌سازي براي همكاري‌هاي آينده با كشورهاي منطقه كه نگراني امنيتي دارند.
