بازار سهام در آستانه آزمون ارزي
با قطعي شدن فعال‌سازي مكانيسم ماشه و تثبيت نرخ دلار در سقف قبلي، بازار سرمايه وارد فاز جديدي از فشار رواني و خروج نقدينگي شده است و نمادهاي كوچك با شدت بيشتري درگير فروش هستند.
با قطعي شدن فعال‌سازي مكانيسم ماشه و تثبيت نرخ دلار در سقف قبلي، بازار سرمايه وارد فاز جديدي از فشار رواني و خروج نقدينگي شده است و نمادهاي كوچك با شدت بيشتري درگير فروش هستند. تقريباً قطعي شدن فعال‌سازي مكانيسم ماشه پس از ديدار وزير خارجه ايران با تروئيكاي اروپايي و عدم دستيابي به توافق، فضاي سياسي و اقتصادي كشور را وارد مرحله‌اي تازه از تنش كرده است. همين تحول، موجب تثبيت نرخ دلار در سقف قبلي و توقف روند نزولي آن شده و جهت‌گيري بازار سرمايه را نيز به‌طور محسوسي منفي كرده است. در اين ميان، نمادهاي كوچك با فشار فروش بيشتري مواجه‌اند، در حالي كه نمادهاي پالايشگاهي به‌دليل تضمين ادامه خريد نفت از سوي چين، روندي مثبت را آغاز كرده‌اند و در برابر فضاي منفي بازار مقاومت نشان مي‌دهند.
دلار، در ادبيات بازار به عنوان «معشوقه باوفا» شناخته مي‌شود، بارها در شرايط بحراني به كمك بازار آمده و با رشد خود، بخشي از زيان‌هاي سرمايه‌گذاران را جبران كرده است. اگرچه رفتار دولت در مواجهه با نرخ ارز همواره با مقاومت همراه بوده، اما تجربه نشان داده كه در نيمه دوم سال، اين مقاومت معمولاً شكسته مي‌شود و نرخ ارز مسير صعودي خود را آغاز مي‌كند.
عليرضا سادات معتقد است كه در چنين شرايطي، نرخ دلار آزاد به عنوان شاخص انتظارات تورمي، در محدوده سقف قبلي تثبيت شده و مستعد جهش‌هاي بعدي است. برآوردها نشان مي‌دهد كه در صورت تشديد تنش‌ها و عدم شكل‌گيري توافق جايگزين، نرخ دلار مي‌تواند به محدوده ۸۰ هزار تومان يا بالاتر حركت كند. اين سطح از نرخ ارز، نه‌تنها تورم وارداتي را تشديد مي‌كند، بلكه بر سودآوري شركت‌ها، هزينه‌هاي توليد و قدرت خريد عمومي اثرگذار خواهد بود
فعال شدن مكانيسم ماشه، فارغ از آنكه به تحريم‌هاي جديد يا تقابل نظامي منجر شود، به‌تنهايي مي‌تواند ريسك‌هاي بيروني اقتصاد ايران را به‌شدت افزايش دهد. بازار سرمايه كه پيش‌تر نيز درگير بي‌اعتمادي و خروج نقدينگي بود، اكنون با تهديدي جدي‌تر مواجه است: ورود به مرحله‌اي از تعليق ديپلماتيك، فشار رواني و تضعيف انتظارات سرمايه‌گذاران.
عليرضا سادات كارشناس بورس به بازار گفت: در چنين شرايطي، نرخ دلار آزاد به عنوان شاخص انتظارات تورمي، در محدوده سقف قبلي تثبيت شده و مستعد جهش‌هاي بعدي است. برآوردها نشان مي‌دهد كه در صورت تشديد تنش‌ها و عدم شكل‌گيري توافق جايگزين، نرخ دلار مي‌تواند به محدوده ۸۰ هزار تومان يا بالاتر حركت كند. اين سطح از نرخ ارز، نه‌تنها تورم وارداتي را تشديد مي‌كند، بلكه بر سودآوري شركت‌ها، هزينه‌هاي توليد و قدرت خريد عمومي اثرگذار خواهد بود.
وي افزود: در مقابل، بانك مركزي تلاش دارد نرخ دلار نيمايي را در محدوده ۷۰ هزار تومان حفظ كند تا از انتقال شوك ارزي به بازار كالا و خدمات جلوگيري كند. اما اين سياست تثبيتي، در شرايطي كه شكاف بين دلار آزاد و نيمايي افزايش يافته، پيامدهاي خاصي براي بازار سرمايه دارد. نمادهاي صادرات‌محور، با فروش محصولات خود به نرخ نيمايي، بخشي از سود بالقوه خود را از دست مي‌دهند و در نتيجه، جذابيت سرمايه‌گذاري در اين گروه‌ها كاهش يافته و فشار فروش در آنها تشديد شده است.
سادات ادامه داد: در اين ميان، نمادهاي پالايشگاهي به‌دليل تضمين ادامه خريد نفت از سوي چين، از فضاي منفي بازار فاصله گرفته‌اند. ثبات در صادرات نفت و اطمينان از دريافت ارز حاصل از فروش، موجب شده اين گروه‌ها در برابر فشارهاي سياسي و ارزي مقاومت بيشتري نشان دهند و حتي روند مثبتي را آغاز كنند. اين كارشناس ادامه داد: بازار سرمايه اكنون ميان دو سناريو قرار دارد؛ سناريوي خوش‌بينانه كه معتقد است بخش عمده‌اي از اخبار منفي پيشخور شده و بازار پس از شوك اوليه به تعادل بازخواهد گشت؛ و سناريوي واقع‌گرايانه‌تر كه فعال شدن ماشه را آغاز دوره‌اي از فشارهاي اقتصادي، كاهش صادرات، افت سرمايه‌گذاري و خروج نقدينگي مي‌داند. در نهايت، بازار سرمايه در آستانه آزموني بزرگ قرار دارد؛ آزموني كه نتيجه آن به تصميمات سياسي، سياست‌هاي ارزي و توان بازار در تطبيق با ريسك‌هاي جديد وابسته است. اگر اين آزمون با عقلانيت و اصلاح همراه شود، مي‌توان به بازگشت اعتماد و رونق اميدوار بود. در غير اين صورت، بازار سرمايه بار ديگر قرباني تصميمات غيرمنطقي و فضاي بي‌ثبات خواهد شد.
واكنش بانك مركزي به نوسانات دلار
برخلاف سناريو بالا بانك مركزي تلاش دارد نرخ دلار نيمايي را در محدوده ۷۰ هزار تومان حفظ كند؛ اقدامي كه با هدف كنترل تورم و جلوگيري از انتقال شوك ارزي به بازار كالا و خدمات انجام مي‌شود. اما اين سياست تثبيتي، در شرايطي كه شكاف بين دلار آزاد و نيمايي افزايش مي‌يابد، پيامدهاي خاصي براي بازار سرمايه دارد. نمادهاي صادرات‌محور، كه بخش قابل‌توجهي از ارزش بازار را تشكيل مي‌دهند، با فروش محصولات خود به نرخ نيمايي، عملاً بخشي از سود بالقوه خود را از دست مي‌دهند. اين اختلاف نرخ، به‌جاي آنكه مزيت رقابتي ايجاد كند، به نوعي ريشخند به سهامداران تبديل مي‌شود؛ چرا كه شركت‌ها با هزينه‌هاي دلاري بالا و درآمدهاي دلاري پايين مواجه‌اند. در نتيجه، جذابيت سرمايه‌گذاري در اين نمادها كاهش يافته و فشار فروش در اين گروه‌ها تشديد مي‌شود.
در آستانه فعال شدن مكانيسم ماشه، بازار سرمايه ايران با موجي از نگراني‌ها و واكنش‌هاي منفي مواجه شده است؛ واكنش‌هايي كه نه‌تنها در صفوف فروش و افت معاملات مشهودند، بلكه در رفتار سرمايه‌گذاران، جريان نقدينگي و قيمت‌گذاري دارايي‌ها نيز بازتاب يافته‌اند
در مجموع، اجراي مكانيسم ماشه مي‌تواند نرخ دلار آزاد را به محدوده ۸۰ هزار تومان يا بالاتر سوق دهد؛ سطحي كه با وجود تلاش بانك مركزي براي تثبيت نرخ نيمايي، فشار سنگيني بر شركت‌هاي صادرات‌محور و بازار سرمايه وارد خواهد كرد. در چنين شرايطي، اگر بازار نتواند خود را با تورم و تحولات ارزي هماهنگ كند، آسيب‌پذيري آن افزايش خواهد يافت. بازار سرمايه كه پيش‌تر نيز درگير عدم قطعيت‌هاي سياسي و اقتصادي بوده، اكنون با تهديدي جدي‌تر روبروست: ورود به مرحله‌اي جديد از تعليق، فشار رواني و خروج سرمايه.
به عبارت ديگر در آستانه فعال شدن مكانيسم ماشه، بازار سرمايه ايران با موجي از نگراني‌ها و واكنش‌هاي منفي مواجه شده است؛ واكنش‌هايي كه نه‌تنها در صفوف فروش و افت معاملات مشهودند، بلكه در رفتار سرمايه‌گذاران، جريان نقدينگي و قيمت‌گذاري دارايي‌ها نيز بازتاب يافته‌اند.
از سوي ديگر، رفتار دولت در مواجهه با كسري بودجه و فشارهاي اقتصادي، به‌جاي اصلاحات ساختاري، معمولاً به سمت كاهش سودآوري شركت‌ها و فشار بر سهامداران سوق پيدا كرده است. اين رويكرد، در كنار فضاي سفته‌بازي در بازارهاي موازي، موجب شده سرمايه‌گذاري مولد در بورس با چالش‌هاي جدي مواجه شود.
در نهايت، بازار سرمايه در آستانه آزموني بزرگ قرار دارد؛ آزموني كه نتيجه آن، به تصميمات سياسي، سياست‌هاي ارزي و توان بازار در تطبيق با ريسك‌هاي جديد وابسته است. اگر اين آزمون با عقلانيت و اصلاح همراه شود، مي‌توان به بازگشت اعتماد و رونق اميدوار بود. در غير اين صورت، بازار سرمايه بار ديگر قرباني تصميمات غيرمنطقي و فضاي بي‌ثبات خواهد شد.
