هديه ۴۸ ميليوني؛ مُسكن موقت براي بحراني عميق

گلي ماندگار|

 دولت اخيرا از طرحي خبر داده كه به موجب آن، به مادران ايراني براي تولد فرزند هديه‌اي معادل ۴۸ ميليون تومان پرداخت مي‌شود. اين هديه به صورت ماهانه 2 ميليون تومان از سال 1405 براي نوزاداني كه از اين سال به بعد متولد مي‌شوند در نظر گرفته شده است. اين اقدام در ادامه سياست‌هاي جمعيتي و قانون «جواني جمعيت» است كه با هدف تشويق خانواده‌ها به فرزندآوري طراحي شده است. اما پرسش اساسي اين است كه منبع تأمين اين هديه از كجاست، تا چه اندازه پاسخگوي نياز واقعي خانواده‌هاست و چه پيامدهاي اقتصادي به دنبال دارد؟ مساله اينجاست كه ما قبل از اين تجربه پرداخت يارانه نقدي را داشته‌ايم كه بعد از گذشت سال‌ها دولت براي تامين اعتبار آن با مشكلات بسياري مواجه شده و حتي مساله به حذف دهك‌ها و افراد از ليست كساني كه يارانه نقدي رسيده است. سوال اينجاست كه تجربه نامطلوب يارانه نقدي براي اينكه دولت از پرداخت‌هاي اين‌چنيني فاصله گرفته و با ارائه خدمات به‌صرفه شرايط رفاهي را براي خانواده‌ها فراهم كند، كافي نيست. از سوي ديگر وقتي بحث تامين مبنع اين هديه 48 ميليوني به ميان مي‌آيد هيچ جواب مشخصي از سوي مسوولان به اين سوال داده نمي‌شود و تنها به تامين از محل بودجه عمومي اشاره مي‌كنند. سوال ديگر اين است كه آيا دولت واقعا انتظار دارد افراد با وعده‌اي بي‌پشتوانه كه هنوز راه‌هاي اجرايي آن مدون و قانوني نشده است به فرزندآوري تشويق شوند؟ در حالي كه اين مبالغ اگر صرف تامين زيرساخت‌هاي مناسب ازجمله درمان رايگان، آموزش و ... شود قطعا نتيجه مطلوب‌تري در  پي خواهد  داشت.

وعده‌ها نمي‌تواند  پاسخگوي انتظارات  باشد

اين وعده‌ها در حالي مطرح مي‌شود كه در همين ماه‌هاي گذشته بارها و بارها خانواده‌ها براي تامين شيرخشك نوزادان خود با مشكل مواجه بوده و كمبود و گراني شيرخشك‌هاي درماني نيز معضل ديگري بود كه باعث شد قيمت هر شير خشك در بازار آزاد به بيش از 4 ميليون تومان برسد. البته راهكار وزارت‌بهداشت و سازمان غذا و دارو براي جبران اين كمبودها كاهش سهميه شيرخشك مورد نياز نوزادان بود و ارائه شيرخشك تنها با كارت ملي امكان‌پذير شد. مساله فقط كمبود و گراني شيرخشك نيست. در حال حاضر به دليل خلف وعده بيمه‌ها طرح درمان رايگان كودكان زير 7 سال هم با مشكلات بسياري همراه شده است. تعداد بيمارستان‌هايي كه در كشور به كودكان خدمات ارائه مي‌دهند تنها به عدد 12 ختم مي‌شود. متخصص كودكان در كشور بسيار كم است و اين كمبود به مرز بحران رسيده در اين شرايط آيا واقعا مي‌توان انتظار داشت هديه 48 ميليوني دولت به مادران كه قرار است به صورت ماهانه 2 ميليون تومان طي دو سال پرداخت شود انگيزه خوبي براي فرزندآوري خواهد بود؟ كارشناسان بارها و بارها اعلام كرده‌اند، جواني جمعيت با وام فرزندآوري و مشوق‌هاي گذرا  امكان پذير نيست. اين مهم نيازمند رفاه نسبي در جامعه، فراهم آوردن زيرساخت‌هاي مورد نياز و  حمايت  واقعي دولت  از خانواده‌هاست.

     منبع پرداخت هديه 48 ميليوني دولت

 به مادران  كجاست؟

طبق اعلام مسوولان، منبع اصلي پرداخت اين هديه از محل بودجه عمومي كشور و يارانه‌هاي پيش‌بيني‌شده براي حمايت از خانواده‌ها در نظر گرفته شده است. بخشي نيز از محل درآمدهاي نفتي و مالياتي تأمين مي‌شود. منتقدان مي‌گويند با توجه به كسري مزمن بودجه دولت، اينگونه پرداخت‌ها يا از طريق استقراض و چاپ پول صورت مي‌گيرد يا  با  كاهش  اعتبارات ساير  بخش‌ها.

بررسي هزينه‌هاي يك نوزاد  به صورت ماهانه

بر اساس بررسي‌هاي ميداني و آمارهاي مراكز پژوهشي حداقل هزينه يك نوزاد از بدو تولد تا 2 سالگي ماهانه مبلغي بين 8 تا 12 ميليون تومان است. اين مبالغ البته بدون در نظر گرفتن ميزان تورم در سال 1405 است. قطعا با توجه به شرايط موجود حداقل تورم در سال آينده نيز به بيش از 30 درصد خواهد رسيد و اين مبالغ هم افزايش چشمگيري خواهند داشت. اما براي اينكه بتوانيم به اعداد واقعي‌تري دست پيدا كنيم هزينه‌ها را بر اساس نرخ سال جاري در نظر مي‌گيريم. اما بر اساس قيمت‌هاي سال جاري هزينه‌اي كه هر خانواده طي دو سال براي نگهداري از نوزاد خود بايد بپردازد مبالغي بين 192 ميليون تا 288ميليون تومان است. به اين ترتيب پرداخت 48 ميليون هديه دولت تنها مقدار 16.7 تا 25 درصد  هزينه‌هاي نگهداري  يك نوزاد  را  تامين مي‌كند.

    طرح هديه 48 ميليوني تاثير معناداري 

در  اجراي  قانون جواني جمعيت  ندارد

مژده فردي، كارشناس اقتصادي در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: اگر بخواهيم با توجه به شرايط اقتصادي كشور در مورد فوايد و مضرات اين طرح اظهارنظر كنيم، قطعا بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه پرداخت‌هاي اين‌چنيني هيچ راهكار موثري براي بهبود شرايط اقتصادي خانوارها نخواهد بود. او مي‌افزايد: پيش از هر چيز دولت بايد بداند تا زماني كه رفاه نسبي در جامعه وجود نداشته باشد اجراي قانون جواني جمعيت امكان‌پذير نخواهد بود و هيچ كدام از اين طرح‌ها كه بيشتر نقش يك التيام بخش موقت را دارند كمكي به موفقيت اين قانون نخواهند كرد. اين كارشناس اقتصادي ادامه مي‌دهد: همين الان هم مساله تامين منابع اين طرح مطرح است. دولت هنوز هيچ منبع دقيقي براي اجراي آن معرفي نكرده، طرح هديه 48 ميليوني دولت به مادران هم در نهايت به سرنوشت يارانه نقدي دچار خواهد شد. كمك‌هاي  نقدي از اين دست هيچ ‌وقت نمي‌تواند رفاه واقعي را  براي خانواده‌ها رقم  بزند. 

     افزايش پايه پولي  و چاپ پول

 به تورم  مي‌انجامد

فردي در بخش ديگري از سخنان خود مي‌گويد: اگر منبع تامين اين بودجه از طريق افزايش پايه پولي و چاپ پول باشد كه قطعا به تورم بيشتر خواهد انجاميد. از سوي ديگر با توجه به شرايط اقتصادي مبلغ مورد نظر در برابر هزينه نگهداري كودك بسيار ناچيز است و نمي‌تواند تاثير معناداري بر تصميم  خانواده‌ها  براي فرزندآوري  داشته  باشد.

     افزايش جمعيت

 نيازمند  بسته جامع  حمايتي  است

او مي‌افزايد: عمدتا پرداخت‌هاي نقدي مي‌تواند به مصرف غيرهدفمند منشر شود در حالي كه حمايت كالايي و خدماتي مانند بيمه نوزاد، يا ارايه پوشك و شيرخشك يارانه‌اي اثر بخشي بيشتري دارد. او مي‌افزايد: در واقع اجراي شتابزده چنين طرح‌هايي بدون زير ساخت‌هاي حمايتي از جمله آموزش رايگان، درمان ارزان و... نتيجه مطلوبي در برنخواهند داشت. اين كارشناس اقتصادي در پايان تاكيد مي‌كند: هديه ۴۸ ميليوني دولت به مادران هرچند مي‌تواند نشانه‌اي از حمايت دولتي باشد، اما به‌هيچ‌وجه پاسخگوي هزينه‌هاي واقعي كودك در دو سال اول زندگي نيست. در واقع بايد بپذيريم سياست‌هاي جمعيتي تنها با پرداخت نقدي به موفقيت نمي‌رسد؛ بلكه نيازمند يك بسته جامع شامل ارتقاي امنيت شغلي والدين، حمايت از بهداشت و تغذيه كودك، و توسعه خدمات رفاهي است.

     خانواده‌ها روي حمايت دولت

 حساب كنند

از سوي ديگر رييس شوراي فرهنگي اجتماعي زنان و خانواده و عضو حقوقي شوراي عالي انقلاب فرهنگي جزييات هديه ۴۸ ميليوني به مادران باردار از سال آينده را تشريح كرد. فهيمه فرهمندپور درباره جزييات هديه دولت به مادران در قالب واريز ماهانه ۲ ميليون تومان به «كارت اميد مادر» از ۱۴۰۵ به ايلنا گفت: آن بخش از اين مصوبه كه كاملا روشن است، مربوط به تولد فرزنداني است كه از يكم فروردين ۱۴۰۵ به دنيا مي‌آيند. بنابراين مادراني كه در اين سال در حال حاضر در ماه‌هاي اول بارداري هستند و فرزندشان در سال ۱۴۰۵ به دنيا مي‌آيد يا از اين پس باردار مي‌شوند و در ماه‌هاي ابتدايي سال ۱۴۰۵ فرزندشان به دنيا مي‌آيد، مشمول دريافت اين كارت هستند. او تاكيد كرد: اينكه نوزاد متولد شده فرزند چندم يك خانواده باشد، محل سوال نيست و در ارائه اين كارت محدوديتي در اين زمينه وجود ندارد. بنابراين، خانواده‌هايي كه فرزند اول‌، دوم، سوم و... آنها به دنيا مي‌آيد، مشمول اين طرح خواهند شد و محدوديتي از نظر تعداد فرزندان و تعداد كودكان خانواده وجود ندارد. رييس شوراي فرهنگي اجتماعي زنان و خانواده خاطرنشان كرد: نكته سوم اين است كه مدت اين پرداخت ۲۴ ماهه، يعني دو سال كامل است. براي فرزند تا دو سالگي، ماهانه مبلغ مشخصي به مبلغ دو ميليون تومان به حسابي كه براي اين امر در اختيار مادر قرار دارد، واريز  مي‌شود.

   كمك هزينه‌ 

براي شيرخشك، پوشك  و ...

فرهمندپور با بيان اينكه اين مبلغ به عنوان كمك‌هزينه براي شير خشك، پوشك و ساير مايحتاج ضروري كودكان هزينه مي‌شود، گفت: با توجه به اينكه درمان كودكان زير هفت سال هم در مراكز دولتي رايگان است، به نظر مي‌رسد كه پوشش قابل‌قبولي براي هزينه‌هاي جاري كودكان پيش‌بيني شده است. او تصريح كرد: اين مبلغ به موارد جاري نيازهاي كودكان اختصاص پيدا مي‌كند و درمان هم كه در مراكز دولتي رايگان است؛ بنابراين مي‌توان تقريباپيش‌بيني كرد كه تا حد زيادي دولت در كاهش هزينه‌هايي كه به واسطه تولد فرزند به خانواده‌ها تحميل مي‌شود، كمك مي‌كند. در مورد جزييات ديگر، مانند اينكه اين كارت در كجا و در چه فرآيندي و با مراجعه به چه سامانه‌اي يا در كجا در اختيار خانواده‌ها قرار مي‌گيرد، هنوز اعلام نشده است و بزودي و تا هفته‌هاي آينده جزييات آن مشخص خواهد شد. اين عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي افزود: آنچه كه براي خانواده‌ها اطمينان‌بخش خواهد بود، اين است كه خوشبختانه بودجه مربوط به اين طرح تأمين و پيش‌بيني شده و هيچ نگراني براي تأمين اعتبارات مربوطه وجود ندارد. فرهمندپور خاطرنشان كرد: خانواده‌ها مي‌توانند با اطمينان خاطر بر حمايت و هديه دولت حساب كنند و اميدوار هستيم كه بتوانند با آرامش به تولد فرزندان‌شان فكر كنند و براي تولد فرزندان‌شان برنامه‌ريزي كنند. اميدوار هستيم كه مردم بتوانند با استفاده از اين هديه، آرامش بيشتري داشته باشند و قطعابا تأمين اين آرامش خاطر براي خانواده‌ها، شاهد رونق بيشتر در توجه به فرزندآوري خواهيم بود.