باگ عجیبی که جان آدم‌ها را می‌گرفت

باگ‌های نرم‌افزاری می‌توانند با افزایش استرس سلامت کاربران را به‌خطر بیندازند، اما در طول تاریخ باگ‌هایی وجود داشته است که از استرس جزئی پا را فراتر گذاشته‌ و جان انسان‌ها را گرفته‌اند.

باگ نرم‌افزاری مرگبار دستگاه پرتودرمانی Therac-25 در سال ۱۹۸۵ باعث شد دست‌کم ۶ نفر دوزهایی از تشعشع را دریافت کنند که ۱۰۰ برابر قوی‌تر از حد مجاز بود. متاسفانه این «قاتل نرم‌افزاری» جان سه نفر را گرفت.

Therac-25 در زمان عرضه‌ی خود به‌دلیل ارائه‌ی قابلیت‌های انقلابی در در یک دستگاه جمع‌وجور، برای مراکز پزشکی بسیار جذاب بود. این دستگاه هم برای پرتودرمانی با پرتو الکترونی و هم برای پرتودرمانی با اشعه‌ی ایکس مگاولت به‌کار می‌رفت و می‌توانست مشکلات مربوط به بافت‌های سطحی و بافت‌های عمقی را هدف قرار بدهد.

یکی از نوآوری‌های Therac-25، حذف کنترل‌های سخت‌افزاری و تکیه‌ی کامل بر نرم‌افزار بود. مدل‌های پیشین مانند Therac-20 از قفل‌های الکترومکانیکی برای جلوگیری از شرایط ناایمن استفاده می‌کردند. گفته می‌شود باگ‌های نرم‌افزاری Therac-20 و Therac-25 مشترک بودند و مدل قبلی فقط به‌خاطر قفل‌های سخت‌افزاری ایمن‌تر ظاهر می‌شد.

نداف کرمانی
باگ مرگبار Therac-25 برای ۶ فرد آسیب‌دیده هنگامی ظاهر شد که اپراتور حالت درمانی را اشتباه انتخاب می‌کرد و سپس خیلی سریع می‌خواست آن را ویرایش کند. اپراتورهای باتجربه فرآیند اصلاح اشتباه را خیلی سریع انجام می‌دادند و همین مورد باعث می‌شد تا دستگاه بررسی‌های ایمنی را نادیده بگیرد.

دستگاه Therac-25 برای تغییر حالت پرتودرمانی به حدود ۸ ثانیه زمان نیاز داشت و ورودی‌های سریع اپراتور انسانی در این بازه‌ی زمانی، سیستم را دچار سردرگمی می‌کردند. این سردرگمی در نهایت باعث رخ دادن یک فاجعه‌ تاریخی شد.

اولین حادثه‌ مربوط به دستگاه Therac-25 در سال ۱۹۸۵ و آخرین حادثه در سال ۱۹۸۷ به‌وقوع پیوست. شرکت سازنده‌ی دستگاه، یعنی AECL، تا ماه‌ها هرگونه اشکالی را رد می‌کرد و در نهایت تحقیقات خود را با تاخیر در سال ۱۹۸۶ آغاز کرد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هم در همان بازه‌ی زمانی درحال بررسی موضوع بود.

علاوه‌بر سه نفری که جان خود را از دست دادند، سه نفر دیگر هم مجبور شدند تا آخر عمرشان با مشکلاتی نظیر ناتوانی در حرکت بازو دست‌وپنجه نرم کنند. باگ نرم‌افزاری مرگبار دستگاه Therac-25 حالا به یک درس عبرت در مطالعات علوم کامپیوتر تبدیل شده است.