ظرفيت گردشگري سلامت در كشور موانعي كه بايد برداشته شوند
گردشگري سلامت يكي از حوزه‌هاي نوظهور و پررونق در اقتصاد جهاني است. بسياري از كشورها با سرمايه‌گذاري گسترده در زيرساخت‌هاي پزشكي، رفاهي و تبليغاتي توانسته‌اند به قطب‌هاي مهم جذب بيماران خارجي تبديل شوند
لزوم جذب سالانه 2 ميليون گردشگر سلامت در كشور
گردشگري سلامت يكي از حوزه‌هاي نوظهور و پررونق در اقتصاد جهاني است. بسياري از كشورها با سرمايه‌گذاري گسترده در زيرساخت‌هاي پزشكي، رفاهي و تبليغاتي توانسته‌اند به قطب‌هاي مهم جذب بيماران خارجي تبديل شوند. ايران نيز با برخورداري از پزشكان متخصص، خدمات درماني پيشرفته، هزينه‌هاي به‌مراتب پايين‌تر از كشورهاي منطقه و همچنين جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي، ظرفيت بسيار بالايي براي توسعه گردشگري سلامت دارد. اما شواهد نشان مي‌دهد اين ظرفيت بالقوه هنوز به شكل مطلوب مورد استفاده قرار نگرفته است.
مزيت‌هاي ايران در گردشگري سلامت
اما مساله اينجاست كه مزيت‌هاي ايران در گردشگري سلامت چقدر مورد توجه مسوولان قرار دارد و براي ارتقاي آن تلاش مي‌كنند. يكي از اين مزيت‌ها تخصص و مهارت پزشكان ايراني در حوزه‌هايي مانند جراحي قلب، پيوند اعضا، درمان ناباروري و جراحي‌هاي زيبايي است. از سوي ديگر هزينه اين عمل‌هاي جراحي نسبت به ديگر كشورهاي دنيا و منطقه بسيار پايين‌تر است. اما ماجراي جاذبه‌ها به همين جا ختم نمي‌شود و موقعيت جغرافيايي ايران و جاذبه‌هاي طبيعي و فرهنگي هم يكي ديگر از پتانسيل‌هاي گسترش گردشگري سلامت در كشور است. وجود آثار تاريخي، آب‌درماني‌ها، طبيعت متنوع و اماكن زيارتي مي‌تواند تجربه درماني بيماران خارجي را با گردشگري تلفيق كند. همچنين قرار گرفتن ايران در مركز خاورميانه و همجواري با كشورهايي كه نياز زيادي به خدمات درماني دارند (عراق، افغانستان، كشورهاي حاشيه خليج فارس و آسياي ميانه) مزيت مهمي محسوب مي‌شود.
چالش‌هايي كه مزيت‌ها را مي‌بلعند
با وجود اين مزيت‌ها، گردشگري سلامت در ايران با موانع متعددي مواجه است. مساله اينجاست كه موازي‌كاري و نبود مديريت يكپارچه هميشه باعث شده تا تصميم‌گيري نهايي در زمينه راهكارهاي گسترش گردشگري سلامت يا به تعويق افتاده يا اصلا اجرايي نشود. يكي ديگر از مشكلاتي كه در اين مسير وجود دارد، صدور ويزا و تردد بيماران است. اكثر بيماران خارجي براي ورود به ايران با فرآيندهاي اداري پيچيده و گاه طولاني مواجه مي‌شوند.
ضعف در تبليغات و بازاريابي بين‌المللي
اما شايد يكي از عمده‌ترين مسائلي كه باعث شده ايران با توجه به تمام ظرفيت‌ها و امكانات هنوز در اين زمينه موفقيت‌هاي چشمگيري كسب نكند، بحث ضعف در تبليغات و بازاريابي بين‌المللي است. برخلاف تركيه و هند كه با تبليغات گسترده توانسته‌اند بازار بزرگي جذب كنند، ايران كمتر در رسانه‌ها و نمايشگاه‌هاي جهاني معرفي مي‌شود. البته اين تبليغات زماني مي‌تواند با موفقيت همراه باشد كه زير ساخت‌هاي رفاهي نيز در بهترين حالت خود قرار داشته باشند. برخي بيمارستان‌ها و مراكز درماني فاقد امكانات استاندارد براي پذيرش بيماران خارجي هستند. همچنين هتل‌ها و مراكز اقامتي ويژه بيماران كمتر توسعه يافته‌اند.
دلالان و واسطه ها؛ درد بي‌درمان گردشگري سلامت
يكي ديگر از مسائلي كه باعث شده تا ايران توفيق چنداني در گردشگري سلامت نداشته باشد بحث فعاليت دلالان و واسطه‌ها در اين بازار است. نبود نظام شفاف جذب بيماران خارجي باعث شده برخي واسطه‌ها با قيمت‌هاي نامعقول و خدمات غير استاندارد چهره ايران را مخدوش كنند.
در نهايت تمام اين بي‌توجهي‌ها به از دست دادن درآمد ارزي قابل توجه منجر مي‌شود. وقتي شرايط براي جذب گردشگر سلامت هموار نباشد قطعا يك فرصت مناسب كه مي‌تواند ميلياردها دلار به اقتصاد كشور تزريق كند از بين مي‌رود.
تثبيت جايگاه ايران به عنوان قطب علمي و پزشكي منطقه
گردشگري سلامت در ايران نه تنها مي‌تواند به عنوان منبعي پايدار براي درآمد ارزي مطرح باشد، بلكه قادر است جايگاه ايران را به عنوان قطب علمي و پزشكي منطقه تثبيت كند. اما واقعيت اين است كه تاكنون از اين ظرفيت عظيم به‌درستي استفاده نشده است. اگر سياستگذاران با نگاه راهبردي و هماهنگي ميان دستگاه‌ها پيش بروند، ايران مي‌تواند در آينده نزديك به يكي از اصلي‌ترين مقاصد گردشگري سلامت در منطقه تبديل شود. مديركل بازاريابي و توسعه گردشگري خارجي وزارت ميراث‌فرهنگي در نشست خبري خود با بيان اينكه سالانه بيش از يك ميليون گردشگر سلامت وارد كشور مي‌شود، گفت: يكي از مزيت‌هاي رقابتي ايران در جهان مربوط به گردشگري سلامت است. مسلم شجاعي اظهار كرد: در بين همه محصولات گردشگري كشور، يكي از مزيت‌هاي رقابتي ما در جهان مربوط به گردشگري سلامت است. مطالعات بين‌المللي نشان مي‌دهد در شرايط بي‌ثباتي و حتي جنگ، دو محصول گردشگري سلامت و زيارت كمتر آسيب مي‌بينند و بنابراين اين ظرفيت بايد مورد توجه قرار گيرد. او افزود: ما از نظر دانش و توانمندي پزشكان قابل رقابت هستيم و زيرساخت‌ها به ويژه در حوزه بيمارستان‌هاي خصوصي مناسب است، اما در بخش هماهنگي و فرآيند اجرا، در حوزه گردشگري سلامت بايد منسجم‌تر عمل كنيم. در اين راستا دبيرخانه شوراي راهبري گردشگري سلامت در حال تلاش براي افزايش هماهنگي‌هاي بين‌بخشي بين وزارت بهداشت، اطلاعات و امور خارجه است.
ورود بيش از يك ميليون گردشگر سلامت به كشور
شجاعي ادامه داد: در سال گذشته بيش از 7 ميليون گردشگر وارد ايران شده‌اند كه طبق اعلام وزارت بهداشت، بيش از يك تا 1.2 ميليون نفر از آنها در حوزه سلامت بوده‌اند.
كمپين «نسيم رحمت»
مجيد زنگويي، دبيركل مركز توسعه گردشگري سلامت كشورهاي اسلامي نيز در اين باره گفت: مركز توسعه گردشگري سلامت كشورهاي اسلامي يكي از بزرگ‌ترين شبكه‌هاي فعال در جهان است كه در اروپا، آسيا و خاورميانه فعاليت دارد. طي سال‌هاي گذشته تمركز اين مركز بر توسعه كسب‌وكارهاي مرتبط با بخش سلامت بوده، اما از سال گذشته بخش ارتباطات مردمي و ايجاد تعامل بين بيماران و ارايه‌دهندگان خدمات درماني در كشورهاي مختلف در دستور كار قرار گرفته است. در اين راستا پروژه «نسيم رحمت» اجرايي شده است. او افزود: كمپين «نسيم رحمت» يك ابتكار انسان‌دوستانه در حوزه گردشگري سلامت است كه با هدف ارايه خدمات درماني باكيفيت و مقرون‌به‌صرفه به بيماران بين‌المللي، در ايام ماه مبارك ربيع‌الاول 1448 (مصادف با 22 مرداد تا 22 شهريور 1405) در سراسر كشور برگزار شد. اين كمپين با مشاركت بيمارستان‌ها، پزشكان، شركت‌هاي گردشگري سلامت و نهادهاي عمومي و مردمي اجرا مي‌شود و در راستاي ارتقاي ديپلماسي سلامت و تقويت برند خدمات درماني ايران طراحي شده است. زنگويي تاكيد كرد: شعار «تهران، پايتخت گردشگري سلامت كشورهاي اسلامي» را مطرح كرده‌ايم و از نظر ظرفيت‌هاي فني در بخش تخصصي پزشكي، توانمندي‌هاي بي‌نظير و قابل رقابتي داريم. كمپين نسيم رحمت فرصت يك‌ماهه‌اي است تا گردشگران سلامت بتوانند خدمات درماني مورد نياز خود را با تسهيلات و تعرفه‌هاي مناسب در ايران دريافت كنند.
لزوم جذب سالانه 2 ميليون گردشگر سلامت در كشور
علي سلحشور، مديركل روابط عمومي و امور بين‌الملل سازمان نظام پزشكي در ادامه اظهار كرد: گردشگري سلامت نه تنها يك اقدام اجرايي براي خدمت‌رساني درماني است، بلكه مي‌تواند پيامي مهم در زمينه همبستگي، انسان‌دوستي و ديپلماسي سلامت ايران در منطقه و جهان باشد. ما بايد توانمندي‌هاي كشورمان را در عرصه بين‌الملل به‌خوبي نشان دهيم. او افزود: از منظر سازمان نظام پزشكي، چندين موضوع در حوزه گردشگري سلامت اهميت ويژه‌اي دارد. اول، فرصت اقتصادي است؛ گردشگري سلامت مي‌تواند منبع درآمد ارزشمندي براي كشور باشد و بسياري از فعالان حوزه سلامت و خدمات درماني از آن بهره‌مند شوند. اين امر همچنين مي‌تواند به كاهش معضل مهاجرت پزشكان و كادر درمان كمك كند. يكي از مشكلات جدي امروز كشور، مهاجرت متخصصان است. به دليل مسووليتم در سازمان نظام پزشكي، هر روز شاهد درخواست‌هاي متعدد براي مهاجرت پزشكان هستم كه بسيار نگران‌كننده است. موفقيت در حوزه گردشگري سلامت مي‌تواند به‌طور جدي در كاهش اين روند نقش داشته باشد.
ديپلماسي سلامت
مديركل روابط عمومي و امور بين‌الملل سازمان نظام پزشكي ادامه داد: ديپلماسي سلامت يكي از مهم‌ترين ابزارهاي ارتباطات بين‌المللي است. از اين طريق مي‌توانيم روابط خود را با كشورها تقويت كنيم. اين حوزه ظرفيتي منحصر به‌فرد براي ايران ايجاد مي‌كند كه كمتر كشوري مشابه آن را دارد. از سوي ديگر، ايران داراي پيشينه تاريخي و پزشكي ارزشمندي است. آثار بزرگان پزشكي ايران قديم همچنان در جهان تدريس مي‌شود. اين ميراث مي‌تواند به عنوان پشتوانه‌اي براي برند ايران در گردشگري سلامت مورد استفاده قرار گيرد. سلحشور با بيان اينكه همسايگان و كشورهاي اسلامي نيازمند خدمات درماني باكيفيت هستند، گفت: كشورهايي مانند تركيه، امارات و تايلند به‌طور جدي در اين حوزه فعال شده‌اند. اگر ما هم جدي وارد اين عرصه نشويم، فرصت‌ها از دست خواهد رفت.
او خاطرنشان كرد: گردشگري سلامت فرصتي است براي نشان دادن چهره انسان‌دوستانه جامعه پزشكي ايران و تقويت همبستگي حرفه‌اي در اين قشر. در عين حال، هر اقدامي نيازمند آموزش است. كادر سلامت، شركت‌هاي خصوصي، بيمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و كلينيك‌ها بايد آموزش ببينند تا بدانند چگونه وارد اين حوزه شوند. اين وظيفه مي‌تواند بر عهده سازمان نظام پزشكي و وزارت بهداشت باشد.
مديركل روابط عمومي سازمان نظام پزشكي بيان كرد: برنامه هفتم توسعه كشور هدف‌گذاري كرده كه سالانه حدود دو ميليون گردشگر سلامت جذب شود. اگر اين موضوع جدي مورد توجه قرار بگيرد، بايد حمايت‌ها و اقدامات عملي براي تحقق آن صورت گيرد وگرنه صرفا نوشتن اهداف روي كاغذ بي‌فايده خواهد بود.
