ردپاي تحولات جهاني در نوسانات ارز و طلا
نوسانات اخير در بازارهاي ايران از جمله بازار ارز تا چه اندازه ناشي از تحولات جهاني و تا چه اندازه برآمده از رخدادهاي داخلي است؟ براي يافتن پاسخ اين پرسش بايد ديد اقتصاد بين‌المللي و اقتصاد امريكا آبستن چه تحولاتي هستند. اقتصاد جهاني طي دهه‌هاي اخير در هيچ برهه‌اي به اندازه امروز در تيررس تحولات و تغييرات بنیادين قرار نداشته است. اما تحولاتي كه در آستانه وقوع است شامل چه مواردي مي‌شود؟
نوسانات اخير در بازارهاي ايران از جمله بازار ارز تا چه اندازه ناشي از تحولات جهاني و تا چه اندازه برآمده از رخدادهاي داخلي است؟ براي يافتن پاسخ اين پرسش بايد ديد اقتصاد بين‌المللي و اقتصاد امريكا آبستن چه تحولاتي هستند. اقتصاد جهاني طي دهه‌هاي اخير در هيچ برهه‌اي به اندازه امروز در تيررس تحولات و تغييرات بنیادين قرار نداشته است. اما تحولاتي كه در آستانه وقوع است شامل چه مواردي مي‌شود؟
1) احتمال كاهش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو در ماه سپتامبر به 92 درصد افزايش يافته است! اعداد و ارقامي كه بررسي آنها تصويري از اقتصاد امريكا و متعاقب آن اقتصادي جهاني ارايه مي‌دهد. اين در حالي است كه از ابتداي زعامت ترامپ همواره اين درخواست از سوي ترامپ مطرح مي‌شد كه نرخ بهره تعديل شود اما با مخالفت فدرال رزرو مواجه مي‌شد. اين روند حتي باعث شكل‌گيري مجادله‌اي بين ترامپ و رييس فدرال‌رزرو پيش روي رسانه‌ها شد با بررسي وضعيت اقتصاد جهاني هم مي‌توان المان‌هاي اثرگذار بر اقتصاد داخلي ايران را ارزيابي كرد. كاهش نرخ بهره در ايالات متحده يعني اينكه بازده داراييهاي بدون ريسك مثل اوراق خزانه كمتر مي‌شود. اين روند در ادامه باعث جذاب‌‌تر شدن طلا (كه هرچند بهره نمي‌دهد ولي ارزش خودش را حفظ مي‌كند) مي‌شود. اما اين وضعيت چه تاثيري در بازار ارز خواهد داشت؟ مساله اين است كه نرخ طلا و ارز يك ارتباط معكوس با هم دارند و رشد يكي باعث نزول ديگري مي‌شود. دلار معمولاً در واكنش به كاهش نرخ بهره ضعيف مي‌شود، و چون طلا به دلار قيمت‌گذاري مي‌شود، افت دلار باعث رشد قيمت طلا و رشد دلار باعث كاهش قيمت طلا مي‌شود! اما نرخ بهره كمتر روند سرمايه‌گذاري را چگونه تغيير مي‌دهد؟ بايد توجه داشت كه نرخ بهره پايين در بازارهاي ايالات متحده، سرمايه‌گذاران را از داراييهاي كم بازده (مثل اوراق قرضه) به سمت داراييهاي پرريسك‌‌تر مانند كريپتو سوق مي‌دهد. كاهش نرخ بهره همچنين مي‌تواند موج جديدي از ليكوييديتي (نقدينگي) به بازار تزريق كند، مخصوصاً اگر فدرال رزرو وارد فاز تسهيل كمي (QE) هم شود اين روند تسريع خواهد شد. در صورت كاهش نرخ بهره امريكا احتمال صعود (يعني تقويت يورو در برابر دلار) هم افزايش پيدا مي‌كند.
2) نمودار منتشر شده روند سهم ذخاير طلا (خط زرد) و سهم اوراق قرضه دولت امريكا به عنوان درصدي از كل ذخاير ارز خارجي بانك‌هاي مركزي دنيا را از سال ۱۹۷۳ تا ۲۰۲۵ نشون مي‌دهد. تا اوايل دهه ۹۰ ميلادي، طلا بخش بزرگ و غالبي از ذخاير بانك‌هاي مركزي بود (بيش از 60درصد) ولي اين سهم به مرور كم شد و به حدود 10الي 15درصد در شرايط فعلي رسيد. در همين زمان، سهم اوراق قرضه امريكا به‌شدت افزايش داشت و تا حدود 30تا 35درصد تثبيت شد، يعني اوراق خزانه به دارايي امن و اصلي تبديل شده بود. اما در سال‌هاي اخير، براي اولين‌بار از سال ۱۹۹۶، سهم طلا دوباره از اوراق قرضه امريكا پيشي گرفته و روند افزايشي داشته است، اين يعني بانك‌هاي مركزي شروع به افزايش وزن طلاي دخايرشان كرده‌اند. اين وضعيت ممكن است باعث افزايش تقاضا و قيمت طلا در بازار جهاني شود، ضمن اينكه كاهش تقاضا براي اوراق امريكا مي‌تواند فشار روي نرخ بهره اين اوراق و ارزش دلار ايجاد كند. مجموعه اين گزاره‌ها از اين واقعيت رونمايي مي‌كند كه بخش قابل توجهي از تحولات اقتصادي ايران در بازارهاي مختلف ناشي از تحولاتي است كه در عرصه جهاني در حال وقوع است. آگاهي از اين تغييرات كمك مي‌كند كه اقتصاد ايران با كمترين تكانه تحولات رخ داده اخير را پشت سر بگذارد.
