بيمارستان‌هاي دولتي در بحران
بيمارستان‌هاي دولتي با كمبود جدي پزشك و پرستار دست‌وپنجه نرم مي‌كنند؛ بحراني كه نه‌تنها كيفيت خدمات درماني را به‌شدت كاهش داده، بلكه جان بيماران را نيز در معرض خطر قرار داده است.
نماينده مجلس: كشور در حوزه بهداشت و درمان با مشكلات عديده‌اي مواجه است
گلي ماندگار|
بيمارستان‌هاي دولتي با كمبود جدي پزشك و پرستار دست‌وپنجه نرم مي‌كنند؛ بحراني كه نه‌تنها كيفيت خدمات درماني را به‌شدت كاهش داده، بلكه جان بيماران را نيز در معرض خطر قرار داده است. مشكلات معيشتي و موج مهاجرت كادر درمان، آينده نظام سلامت كشور را بيش از پيش تهديد مي‌كند. اما آنچه در اين بين بيش از همه شرايط را بغرنج مي‌كند بي‌توجهي مسوولان به مشكلاتي است كه در اين حوزه وجود دارد و آنچه تاكنون رخ داده فقط وعده‌هايي بوده كه يا اصلا اجرايي نشده‌اند يا به صورت ناقص به اجرا درآمده‌اند. بيش از يك سال از وعده بهبود شرايط معيشتي پزشكان از سوي دولت چهاردهم مي‌گذرد اما همين الان هم وقتي با پرستاران در اين باره صحبت مي‌كنيم معتقدند هيچ كدام از مطالبات آنها محقق نشده و مسوولان سعي دارند اين مطالبات را در سطح معوقات مزدي پايين بياورند اما حتي اين معوقات مزدي هم به‌طور كامل پرداخت نشده است.
فشار مضاعف بر پرستاران و پزشكان
يكي از ملموس‌ترين ابعاد اين بحران، فشار كاري سنگين بر پرستاران و پزشكان شاغل در بيمارستان‌هاي دولتي است. بر اساس استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني، به ازاي هر هزار نفر جمعيت، بايد دست‌كم سه پرستار وجود داشته باشد. اما در ايران، اين نسبت كمتر از دو نفر است. همين موضوع باعث شده است كه پرستاران در شيفت‌هاي طولاني و طاقت‌فرسا مشغول به كار باشند.
زهرا محمودي، پرستار يكي از بيمارستان‌هاي دولتي تهران در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: در بعضي از بخش‌ها، يك پرستار بايد به بيش از ۲۰ بيمار رسيدگي كند. حجم كار بسيار زياد است و گاهي آنقدر خسته مي‌شويم كه عملا توان تصميم‌گيري سريع در شرايط اورژانسي را از دست مي‌دهيم. اين مساله هم براي ما آسيب‌زاست و هم براي بيماران. او مي‌افزايد: وقتي يك پرستار به جاي سه نفر كار مي‌كند و پزشكان خسته و نااميد كشور را ترك مي‌كنند، بيمارستان‌هاي دولتي عملا توان خدمت رساني ايمن و با كيفيت به بيماران را از دست مي‌دهند. پزشكان نيز شرايطي مشابه را تجربه مي‌كنند. با توجه به تعداد زياد بيماران، به‌ويژه در بخش اورژانس، پزشك ناچار است در زمان كوتاهي براي هر بيمار تصميم‌گيري كند. نتيجه چنين شرايطي، كاهش كيفيت معاينه و احتمال افزايش خطاهاي پزشكي است.
كيفيت خدمات قرباني كمبود نيرو
كمبود كادر درماني به‌طور مستقيم بر كيفيت خدمات بيمارستاني تأثير گذاشته است. در بسياري از بيمارستان‌ها بيماران مجبورند ساعت‌ها در صف انتظار بمانند. رسيدگي به بيماران مزمن يا سالمندان، كه نياز به توجه بيشتر دارند، اغلب به شكل سطحي انجام مي‌شود. وقتي وارد بيمارستان‌هاي دولتي مي‌شويد اولين چيزي كه توجه شما را جلب مي‌كند صداي اعتراض مراجعاني است كه ساعت‌ها در صف ايستاده‌اند و هيچ خدماتي دريافت نكرده‌اند. علي رضايي يكي از بيماران مراجعه‌كننده به بيمارستان دولتي مي‌گويد: براي گرفتن نوبت متخصص بايد هفته‌ها صبر كنيم. وقتي هم بالاخره وقت مي‌گيريم، پزشك در چند دقيقه معاينه را انجام مي‌دهد و سريع بيمار بعدي را صدا مي‌كنند. معلوم است در چنين شرايطي امكان تشخيص دقيق يا بررسي كامل وجود ندارد. او مي‌افزايد: در اغلب موارد بعد از ساعت‌ها انتظار به بيمار مي‌گويند پزشك متخصص حضور ندارد و او بايد از خدمات پزشك عمومي به جاي متخصص استفاده كند. در حالي كه بيمار نيازمند ويزيت شدن توسط دكتر متخصص است.
مشكلات معيشتي پزشكان و پرستاران
يكي ديگر از ابعاد مهم بحران، مشكلات معيشتي كادر درمان است. پرستاران بارها نسبت به حقوق پايين و پرداخت‌هاي نامنظم اعتراض كرده‌اند. بسياري از آنان تأكيد مي‌كنند كه حقوق دريافتي‌شان حتي هزينه‌هاي اوليه زندگي را پوشش نمي‌دهد. مريم فلاح، پرستار يكي ديگر از بيمارستان‌ها به «تعادل» مي‌گويد: من با دو شيفت كاري و سختي فراوان، تازه مي‌توانم اجاره خانه و هزينه‌هاي روزمره را تأمين كنم. وقتي مي‌بينيم همكاران ما در كشورهاي ديگر با احترام و حقوق بالا كار مي‌كنند، طبيعي است كه به فكر مهاجرت بيفتيم. او مي‌افزايد: ما در بيمارستان‌هاي دولتي نه امنيت معيشتي و رواني داريم و نه حتي امنيت جاني در بسياري از بيمارستان‌ها همراهان بيماران كه از كيفيت خدمات راضي نيستند با حمله كردن به كادر درمان اعتراض خود را نشان مي‌دهند. هفته‌اي نيست كه يكي از پرستاران يا كمك پرستارها در بيمارستان‌هاي پر ازدحام دولتي مورد حمله قرار نگيرند.
موج مهاجرت كادر درمان
و از بين رفتن سرمايه انساني كشور
پزشكان متخصص نيز از وضعيت موجود ناراضي‌اند. اگرچه برخي در بخش خصوصي درآمدهاي قابل توجهي دارند، اما بسياري از پزشكان شاغل در بخش دولتي از دريافتي‌هاي پايين شكايت دارند. به‌ويژه پزشكان جوان و عمومي كه تازه وارد بازار كار شده‌اند، در شرايطي هستند كه درآمدشان به هيچ‌وجه با ميزان تحصيلات و سختي كارشان همخواني ندارد. شرايط نامساعد كاري و اقتصادي باعث شده طي سال‌هاي اخير، موج مهاجرت پزشكان و پرستاران شدت بگيرد. گزارش‌هاي غيررسمي حاكي از آن است كه تنها در يك سال گذشته هزاران نفر از نيروهاي درماني كشور براي كار در كشورهاي حاشيه خليج‌فارس، اروپا و امريكاي شمالي اقدام كرده‌اند. دكتر «احمد كريمي» پزشك عمومي در اين باره مي‌گويد: مساله‌اي كه مسوولان به آن توجه نمي‌كنند اين است كه مهاجرت نيروهاي درماني نه تنها سرمايه انساني كشور را از بين مي‌برد، بلكه هزينه‌هاي سنگيني براي نظام سلامت ايجاد مي‌كند. تربيت يك پزشك يا پرستار سال‌ها زمان و منابع مالي نياز دارد، اما در نهايت بسياري از اين نيروها به دليل شرايط نامطلوب داخلي جذب كشورهاي ديگر مي‌شوند.
اين پزشك در بخش ديگري از سخنان خود اظهار مي‌دارد: ادامه اين بحران، تبعاتي فراتر از حوزه درمان خواهد داشت. نخست آنكه، بيماران بيش از پيش به سمت بخش خصوصي سوق داده مي‌شوند؛ بخشي كه هزينه‌هاي درمان در آن به‌شدت بالاست و عملااز توان بسياري از خانواده‌ها خارج است. اين مساله به‌طور مستقيم عدالت در دسترسي به خدمات درماني را تهديد مي‌كند. كريمي مي‌افزايد: همچنين فشار كاري بالا و نارضايتي معيشتي باعث افزايش فرسودگي شغلي در ميان پرستاران و پزشكان مي‌شود. اين فرسودگي مي‌تواند به افسردگي، ترك شغل يا كاهش انگيزه خدمت در نيروهاي درماني منجر شود. او ادامه مي‌دهد: با تداوم روند مهاجرت، كشور در آينده‌اي نه چندان دور با كمبود شديد متخصصان پزشكي مواجه خواهد شد؛ موضوعي كه مديريت بحران‌هاي سلامت مانند همه‌گيري‌ها يا بلاياي طبيعي را به مراتب دشوارتر مي‌سازد. اين پزشك عمومي مي‌گويد: بحران كمبود كادر درمان در بيمارستان‌هاي دولتي، تنها يك مشكل صنفي يا اداري نيست، بلكه مساله‌اي است كه به‌طور مستقيم با سلامت مردم گره خورده است. هر روز تأخير در حل اين بحران، به معناي افزايش رنج بيماران، فشار بيشتر بر پرستاران و پزشكان و افزايش نابرابري در دسترسي به خدمات درماني است.دكتر كريمي در پايان تاكيد مي‌كند: اگر تصميم‌گيران حوزه سلامت به سرعت براي رفع اين مشكلات چاره‌انديشي نكنند، آينده نظام درماني كشور با تهديدي جدي مواجه خواهد شد. مهاجرت روزافزون نيروهاي متخصص، فرسودگي شغلي پرستاران و پزشكان و نارضايتي بيماران، تنها بخشي از پيامدهاي ادامه اين وضعيت است.
كشور در حوزه بهداشت و درمان
با مشكلات عديده‌اي مواجه است
«سلام ستوده» نماينده مجلس و عضو كميسيون بهداشت و درمان در اين باره به تجارت‌نيوز گفت: قبل از هر چيز براي جبران كمبود نيرو بايد ظرفيت پذيرش در بخش نيروي انساني و به خصوص پرستار و پزشك افزايش قابل توجهي داشته باشد. متاسفانه در شرايط كنوني كمبود نيروي انساني در بخش سلامت يكي از معضلاتي است كه تمام بيمارستان‌هاي كشور با آن مواجه هستند. او افزود: كمبود 100 هزار نيروي پرستاري كه در كشور وجود دارد با پذيرش 10 تا 15 هزار پرستار حل نمي‌شود. خلأ موجود مي‌تواند ضربه‌هاي جبران‌ناپذيري به سلامت و اعتماد اجتماعي وارد كند. ستوده در پاسخ به اين سوال كه آيا مهاجرت به دليل عدم تامين معيشت مي‌تواند يكي از دلايل عمده كمبود نيروي انساني در حوزه سلامت باشد، اظهار كرد: اين هم يكي از دلايل است. به هر حال وقتي پرستاري در نهايت حقوقي كه دريافت مي‌كند 20 ميليون تومان است و بخش اعظم آن را بايد براي اجاره‌بها مسكن پرداخت كند قطعا نمي‌تواند انگيزه كافي براي ارائه خدمات مناسب به بيماران را داشته باشد.
تهديد سلامت بيماران و افزايش نارضايتي
اين نماينده مجلس در ادامه با اشاره به اين مساله كه كمبود نيروي انساني در بخش بهداشت و سلامت به صورت مستقيم با جان بيماران ارتباط دارد، گفت: متاسفانه اين كمبودها اولين ضربه‌اش متوجه افرادي است كه براي دريافت خدمات به بيمارستان‌ها و مراكز درماني مراجعه مي‌كنند. او افزود: ما نمي‌توانيم سلامت بيماران را قرباني سياستگذاري‌هاي نادرست كنيم. بايد راهكارهاي مناسبي هم براي تامين نيروي انساني استاندارد براي حوزه درمان داشته باشيم و هم با تامين معيشت افرادي كه در اين حوزه كار مي‌كنند عامل افزايش كيفيت خدمات بهداشتي و درماني شويم. ستوده در مورد اين موضوع كه نبود پزشك متخصص در بيمارستان‌هاي دولتي هم يكي از مشكلاتي است كه گويا هنوز راهكاري براي آن انديشيده نشده است، اظهار مي‌دارد: تمام سعي ما اين است كه قوانيني به تصويب برسد و حوزه بهداشت و درمان به گونه‌اي مديريت شود كه بتواند نهايت تامين رضايت را از طرف مراجعان داشته باشد. همان طور كه گفتم متاسفانه در حال حاضر ما در تمام كشور در حوزه بهداشت و درمان با مشكلات عديده‌اي مواجه هستيم كه بايد هر چه سريع‌تر براي رفع آنها راهكارهاي مناسبي ارائه شود.
