پيام واضح ايران درباره ماشه
چند روز پس از آنكه سه كشور اروپايي بريتانيا، آلمان و فرانسه با ارسال نامه‌اي به سازمان ملل اعلام كردند كه مكانيزم ماشه را فعال و فرآيند بازگشت تحريم‌هاي ايران را به جريان انداخته‌اند همچنان ايده‌ها و نظرات مختلف در اين زمينه ارايه مي‌شود.
چند روز پس از آنكه سه كشور اروپايي بريتانيا، آلمان و فرانسه با ارسال نامه‌اي به سازمان ملل اعلام كردند كه مكانيزم ماشه را فعال و فرآيند بازگشت تحريم‌هاي ايران را به جريان انداخته‌اند همچنان ايده‌ها و نظرات مختلف در اين زمينه ارايه مي‌شود. مقامات ايراني كه از همان ابتدا نيز اعلام كرده بودند كه اروپا حق و مشروعيت اين اقدام را ندارد، در روزهاي اخير نيز بار ديگر بر اين موضوع صحه گذاشته‌اند.
مكانيزم ماشه در برجام با هدف جلوگيري از نقض تعهدات طرفين طراحي شده تا امكان بررسي شكايت‌هاي اعضاي آن فراهم شود. در چنين بستري طبق اطلاعات ارايه شده و رسمي از سوي تمام سازمان‌هاي جهاني ايران به شكل كامل به تعهدات خود عمل كرده بود تا زماني كه با اعلام رييس‌جمهور امريكا اين كشور از برجام خارج شده و تحريم‌هايي جديد را عليه ايران اعمال كرد. پس از آن كشورهاي اروپايي اعلام كردند كه سعي مي‌كنند مسيرهايي را براي دور زدن تحريم‌هاي امريكا به وجود بياورند كه راه به جايي نبرد و در نهايت آنها نيز به تعهدات خود عمل نكردند. به اين ترتيب ايران بارها اعلام كرده كه وقتي كشورهاي اروپايي خود ناقضان برجام به حساب مي‌آيند نمي‌توان آنها را به عنوان مدافعان اين توافق در نظر گرفت و از اين رو اقدام آنها براي فعال كردن مكانيزم ماشه مشروعيت ندارد.
رييس‌جمهور در جريان سفر خود به چين و حضور در اجلاس شانگهاي بار ديگر بر اين موضع ايران تاكيد كرد. رييس‌جمهور در پاسخ به سوالي درباره فعال شدن مكانيسم ماشه گفت: همين مساله مصداقي از استانداردهاي دوگانه‌اي است كه كشورهاي حامي يكجانبه‌گرايي آن را اعمال و دنبال مي‌كنند. همان كساني كه توافق برجام را نقض كرده‌اند، حالا مدعي عمل نكردن ايران به تعهداتش هستند. مسعود پزشكيان ظهر دوشنبه ۱۱ شهريور ۱۴۰۴ به وقت ايران در بخش‌هايي از مصاحبه با شبكه «سي‌سي‌تي‌وي» چين با بيان اينكه «چين كشوري با وحدت، انسجام و رهبري قاطع و هماهنگ به سرعت در حال پيشرفت است»، گفت: اين كشور برنامه‌هايي كاملا علمي، كارشناسانه و هدفمند براي توسعه دارد. اين روند سياسي هم كه براي فرار از يكجانبه‌گرايي و تلاش براي چندجانبه‌گرايي روند بسيار خوب و مثبتي است. وي ادامه داد: اگر قرار است ما از يكجانبه‌گرايي فاصله بگيريم اصولا بايد به همين چارچوب‌هايي كه الان در اين اجلاس نوشته و امضا شد، عمل كنيم. امريكا و كساني كه در قدرتند، مي‌خواهند سياست خود را در منطقه با زور و تحريم پياده كنند و با راه‌هايي كه مي‌دانند اجازه ندهند كشورها از چارچوبي كه آنان درست كرده‌اند بيرون بيايند. رييس‌جمهور تأكيد كرد: اگر بخواهيم از اين چارچوب بيرون بياييم بايد آنچه در جلسات قبلي و آينده مي‌نويسيم كه مقابل يكجانبه‌گرايي تغيير رفتار خواهيم داد را در عمل پياده كنيم. معني اين حرف تعامل، تجارت و گوش‌نكردن به حرف‌هاي آنان درباره تحريم‌هاست.
پزشكيان با بيان اينكه «بايد عدالت و انصاف و قانون را ميان هم و ساير كشورها مراعات و تلاش كنيم توسعه را در كل جهان باهم به اشتراك بگذاريم»، اظهار كرد: چين كه اكنون رهبري چنين تفكري و سياستي را پيش گرفته است انتظار است بستر را براي چنين اهداف بلندي باز كند. وي يادآور شد: اگر امريكا و اسراييل كه اكنون در منطقه با تكيه بر قدرت نه منطق، هركس را كه مقابل آنان است بمباران، رهبران سياسي را ترور مي‌كنند و مردم عادي و دانشمندان را هدف قرار مي‌دهند، پيش بروند و كشورهايي كه به دنبال عمل كردن خارج از چارچوب‌هايي هستند دست به دست هم ندهند، نگاه تماميت‌خواهي به‌مرور به چين هم خواهد رسيد. رييس‌جمهور گفت: امريكا بزرگ‌ترين رقيبش در سياست‌هايي كه تدوين كرده چين است. مي‌گويد مي‌توانم جلوي بقيه با زور، اسلحه و تهديد يا تحريم بايستم. اگر بتواند كشورهايي كه با چين همكاري مي‌كنند را آرام‌آرام جدا كند، چين تنها مي‌ماند و آن‌وقت امريكا اعمال قدرت و كارهايي مي‌كند كه در تنهايي مقابله با آن سخت است.
پزشكيان ادامه داد: شعاري كه رهبري چين براي توسعه، امنيت و صلح جهاني مطرح كرده بايد از سوي مجموعه كشورهايي كه دنبال صلح و امنيت هستند دنبال شود تا مقابل برخوردهاي غيرقانوني، غيرانساني و غيرعادلانه باهم بايستند. اگر چنين اتفاقي رخ دهد آنچه رهبري چين دنبال مي‌كند و در تكميل آن از حكمراني جهاني هم سخن گفته است، مي‌تواند سازوكار عملياتي پيدا كند تا كساني كه صلح جهاني را بهم مي‌زنند نتوانند ترك‌تازي كنند. بر اساس اين گزارش، پزشكيان در بخش ديگري از اين گفت‌وگو با شبكه تلويزيون مركزي چين CCTV، درباره روند توسعه چين، آن را كاملا هدفمند، كارشناسانه، متكي بر برنامه دقيق و قابل تمجيد توصيف كرد و گفت: نسبت به دفعه قبل كه ۱۰ سال قبل به پكن آمده بودم، اين شهر به عنوان پايتخت چين تفاوت محسوسي كرده و ديگر مثل قبل شاهد هواي شديدا آلوده، ترافيك شديد و مشكلات مشابه نيستيم.
پزشكيان در ارزيابي برنامه اعلامي رييس‌جمهور چين تحت عنوان اصلاح حاكميت جهاني، با بيان اينكه اين طرح يك بسته مدون است كه موفقيت آن در گرو اجراي همه وجوه و اجزاي بسته است، افزود: اين برنامه به دنبال جايگزيني چند جانبه‌گرايي و رويكرد عدالت‌محور در جهان با رفع نگاه و استانداردهاي دوگانه‌اي است كه امروز به رژيم صهيونيستي و حاميانش اجازه داده همه چارچوب‌هاي حقوقي و جهاني را ناديده بگيرند و مدعي دفاع از حقوق بشر هم باشند. رييس‌جمهور همچنين تصريح كرد: جلب همراهي كشورهايي كه در مقابله با يكجانبه‌گرايي در كنار چين هستند بسيار مهم است و نبايد اجازه داد زياده‌خواهي‌هاي كشورهاي تماميت‌خواه از طريق سياست‌هايي نظير اعمال تحريم‌هاي ظالمانه اين كشورها را از اين مسير كنار بگذارد. پزشكيان ابتكار كمربند-راه را محصول نگاه استراتژيك رييس‌جمهور چين عنوان كرد كه در راستاي كمك به گسترش همكاري‌ها براي رسيدن به صلح، امنيت و شكوفايي طراحي شده است. رييس‌جمهور در پاسخ به سوالي درباره فعال شدن مكانيسم ماشه گفت: همين مساله مصداقي از استانداردهاي دوگانه‌اي است كه كشورهاي حامي يكجانبه‌گرايي آن را اعمال و دنبال مي‌كنند. همان كساني كه توافق برجام را نقض كرده‌اند، حالا مدعي عمل نكردن ايران به تعهداتش هستند. پزشكيان همچنين در پاسخ به سوالي درباره احتمال تكرار تجاوز نظامي رژيم صهيونيستي به ايران خاطرنشان كرد: ايران به دنبال جنگ و ناآرامي نبوده و نيست، اما نشان داده كه به خوبي توان دفاع مقتدرانه از خود را دارد. رييس‌جمهور درباره تعامل با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز اظهار داشت: آژانس رفتار صادقانه‌اي با ايران نداشت، اما با اين وصف ما آماده همكاري در چارچوب‌هاي پذيرفته شده بين‌المللي و فارغ از استانداردهاي دوگانه هستيم.
اين مواضع به حق از سوي رييس‌جمهور چين نيز مورد تاييد قرار گرفت. رييس‌جمهور چين در ديدار همتاي ايراني خود با اشاره به متعهد بودن ايران به مقررات منع اشاعه تسليحات اتمي، گفت كه پكن به حق برخورداري ايران از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي احترام قائل است و از ايران در حفاظت از حاكميت ملي و تماميت ارضي آن حمايت مي‌كند. «شي جين‌پينگ» رييس‌جمهور چين سه‌شنبه در ديدار با «مسعود پزشكيان» رييس‌جمهور ايران در پكن گفت كه كشورش به حق ايران براي استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌اي احترام مي‌گذارد و از ايران در حفاظت از حاكميت ملي خود حمايت مي‌كند. رييس‌جمهور ايران براي شركت در نشست سازمان همكاري شانگهاي كه از ۳۱ اوت تا ۳۱ سپتامبر در استان تيانجين چين برگزار شد، به اين كشور سفر كرده است. پزشكيان همچنين قرار است در مراسم رژه ارتش چين كه فردا ۳ سپتامبر برگزار خواهد شد، شركت كند. طبق گزارش خبرگزاري ريانووستي، شي در اين ديدار به همتاي ايراني خود گفت: چين تاكيد مكرر ايران بر تعهد آن نسبت به منع اشاعه تسليحات اتمي را ارج مي‌نهد و به حق ايران براي استفاده از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي احترام قائل است.
رييس‌جمهور چين تاكيد كرد كه پكن «از ايران در حفاظت از حاكميت ملي، تماميت ارضي و شان ملي آن، همچنين صيانت از حقوق و منافع مشروع آن از طريق مذاكرات حمايت مي‌كند.» به گفته رييس‌جمهور چين، «روابط تهران-پكن در شرايط متلاطم بين‌المللي آزموده شده و به شكل پايدار و موفقيت‌آميز توسعه مي‌يابد.» او افزود: چين به رعايت عدالت، پيشبرد راهكاري براي مساله هسته‌اي ايران كه در بر‌گيرنده منافع تمامي طرفين باشد، همچنين تلاش‌هاي بي‌وقفه براي دستيابي به صلح در خاورميانه ادامه خواهد داد.
با اين وجود به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور امريكا همچنان ايده‌هايي متفاوت را دنبال مي‌كند و اين ادعا را دارد كه با حمله به ايران از يك جنگ جلوگيري كرده است. «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا در بخشي از گفت‌وگوي تفصيلي خود با رسانه ديلي كالِر و در پاسخ به اين سوال كه آيا از شبهاتي كه ميان مردم امريكا و گروهي در جنبش «ماگا» نسبت به حمايت دولت اين كشور از رژيم صهيونيستي شكل گرفته، آگاه است يا خير، با حمايت از تجاوزگري اخير اين رژيم به ايران گفت: بله از آن مطلعم. اسراييل اعجاب‌انگيز است، چراكه، من به خوبي از اسراييل حمايت مي‌كنم. ببينيد، هيچ كسي بيشتر از من كاري براي اسراييل انجام نداده است، از جمله حملات اخير به ايران و از بين بردن آن چيز (تاسيسات هسته‌اي ايران) . ما، آن هواپيما، آنها را طوري از بين برديم كه تا به حال كسي نديده بود.
امريكا در ميانه تجاوزگري رژيم صهيونيستي به حاكميت ملي و تماميت ارضي ايران كه ۱۲ روز به طول انجاميد و با آتش‌بس ميان طرفين در سوم تير پايان يافت، در بامداد اول تير ماه تاسيسات هسته‌اي فردو، اصفهان و نطنز را با بمب‌هاي سنگرشكن هدف قرار داد. ايران با هدف قرار دادن پايگاه هوايي «العديد» در قطر به حملات متجاوزانه امريكا پاسخ داد. حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران كه تحت توافق پادماني ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار داشت، با محكوميت بين‌المللي مواجه شده و با ضربه‌اي جبران‌ناپذير مواجه شد. وبگاه ديلي كالر گزارش داد كه ترامپ در گفت‌وگو با اين رسانه افزود: ما برگشتيم و سي‌ان‌ان سعي داشت بگويد كه شايد اين كار تمام‌شده نيست كه البته كاملا تمام‌شده از آب درآمد، حتي چيزي فراتر از تمام‌شده. با نگاهي به ۲۰ سال گذشته مي‌بينيم كه اسراييل قدرتمندترين لابي را در كنگره، در هر زمينه، هر هيات، شركت يا ايالتي داشت. اسراييل قوي‌ترين لابي بود. امروز اين لابي قدرتمند را ندارد. اين شگفت‌انگيز است.
رييس‌جمهور امريكا در پاسخ به اين سوال كه پس از پايان دوره رياست‌جمهوري‌اش مايل است كشور چه افتخاراتي را نصيب او كند، پاسخ داد: اينكه خودم چنين چيزي بگويم بد مي‌شود و نمي‌خواهم‌چنين چيزي بگويم، چراكه واقعا بد به نظر مي‌رسد. اما ببينيد، من هفت جنگ را متوقف كردم و جنگي هسته‌اي را از ميان برداشتم كه با ايران اتفاق مي‌افتاد؛ اين اتفاق مي‌افتاد. رييس‌جمهور امريكا در پاسخ به اينكه آيا در آرزوي دريافت جايزه صلح نوبل است، گفت: نه. من فقط مي‌خواهم با من منصفانه رفتار شود. راجع به آرزو داشتن هم بايد بگويم كه حتي اگر اين طور بود نمي‌توانستم پاسخي به اين پرسش بدهم، چراكه بسيار بد به نظر مي‌رسيد. بلكه فكر كنم حالا به اين سوال پاسخ مثبت داده‌ام. بله، من آرزوي آن را داشته‌ام. مي‌توانم آن را دريافت كنم. نمي‌شود آدم خودش را در اين جايگاه قرار دهد اما مي‌توانم بگويم كه هيچ كسي در تاريخ كارهايي را كه من كرده‌ام، نكرده است. من هفت جنگ را متوقف كردم كه جنگ‌هاي بزرگي بودند؛ مثلا جنگ هند-پاكستان.
تاكيد بر مواضع بر حق ايران كه با همراهي كشورهايي چون چين و روسيه همراه شده مي‌تواند در مذاكرات يا رخدادهاي بعدي دست ديپلمات‌هاي ايراني را پر كند. موضوعي كه شايد در نهايت به افزايش دسترسي به منافع جهاني و كاهش تحريم‌ها نيز ختم شود.
