چالش‌هاي فزاينده تحت سايه تحريم‌ها
در شش ماه گذشته، انتشار اپليكيشن‌هاي توسعه‌يافته توسط ايرانيان در فروشگاه گوگل‌پلي با موانع جدي‌تري روبرو شده است.
در شش ماه گذشته، انتشار اپليكيشن‌هاي توسعه‌يافته توسط ايرانيان در فروشگاه گوگل‌پلي با موانع جدي‌تري روبرو شده است. اين تغييرات، كه عمدتاً ناشي از تشديد فرآيندهاي احراز هويت و رعايت تحريم‌هاي بين‌المللي است، توسعه‌دهندگان ايراني را در موقعيت دشواري قرار داده است. بر اساس گزارش‌هاي منتشرشده، گوگل براي جلوگيري از اپليكيشن‌هاي مخرب، الزامات جديدي براي تأييد هويت توسعه‌دهندگان وضع كرده كه اين امر براي افراد و شركت‌هاي مستقر در كشورهاي تحت تحريم مانند ايران، تقريباً غيرممكن شده است. ميلاد نوري، برنامه‌نويس و توسعه‌دهنده اپ‌هاي ايراني، در مصاحبه‌اي با پيوست تأكيد كرده كه اين سخت‌گيري‌ها، كه شامل بررسي دقيق مدارك هويتي مانند پاسپورت مي‌شود، راه‌هاي قبلي دور زدن تحريم‌ها را مسدود كرده است. اين گزارش، با تركيب محتواي ارايه‌شده و اطلاعات به‌روز از منابع اينترنتي مانند گزارش‌هاي گوگل و تحليل‌هاي تحريم‌هاي امريكا، به بررسي ابعاد اين مساله مي‌پردازد و پيشنهادهايي براي بهبود شرايط ارايه مي‌دهد.
تغييرات اخير در فرآيند احراز هويت
گوگل‌پلي
گوگل‌پلي در سال‌هاي اخير، سياست‌هاي خود را براي افزايش امنيت و شفافيت تغيير داده است. از اواخر سال 2024 و اوايل 2025، فرآيند احراز هويت براي تمام توسعه‌دهندگان اجباري شده و شامل بررسي دقيق اطلاعات هويتي، شماره حساب‌هاي بانكي و حتي سابقه فعاليت است. بر اساس اعلام گوگل در بلاگ توسعه‌دهندگان اندرويد، از سپتامبر 2026، تمام اپليكيشن‌هاي اندرويدي خارج از پلي‌استور نيز بايد توسط توسعه‌دهندگان تأييدشده منتشر شوند كه اين امر ابتدا در كشورهاي منتخب اجرا مي‌شود. اين تغييرات، كه براي مقابله با اپ‌هاي مخرب طراحي شده، براي ايرانيان چالش‌برانگيز است زيرا تحريم‌هاي امريكا مانع از دسترسي به ابزارهاي بانكي بين‌المللي مي‌شود. ميلاد نوري توضيح مي‌دهد كه در گذشته، استفاده از كارت‌هاي اعتباري خارجي مانند كارت‌هاي تركيه‌اي امكان دور زدن تحريم‌ها را فراهم مي‌كرد، اما اكنون گوگل مدارك شناسايي را به دقت بررسي مي‌كند. تنها ايرانياني كه اقامت دايمي در كشورهاي ديگر دارند، مي‌توانند بدون مشكل احراز هويت شوند، زيرا حتي اقامت موقت پذيرفته نمي‌شود. اين سياست‌ها، كه براي تمام توسعه‌دهندگان جهاني اعمال مي‌شود، در عمل توسعه‌دهندگان ايراني را حذف مي‌كند. گزارش‌هاي اينترنتي نشان مي‌دهد كه گوگل در ژانويه 2025، هشدارهايي براي حذف حساب‌هاي توسعه‌دهندگان ايراني ارسال كرده تا با تحريم‌هاي امريكا همخواني داشته باشد. اين اقدام، بخشي از تلاش گوگل براي رعايت قوانين OFAC (دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي امريكا) است كه صادرات فناوري به ايران را محدود مي‌كند. علاوه بر اين، گوگل براي اپليكيشن‌هايي كه مجوزهاي حساس مانند دسترسي به دوربين يا موقعيت مكاني نياز دارند، مستندات اضافي مانند ويدئوهاي توضيحي درخواست مي‌كند. نوري اشاره مي‌كند كه ارايه اين مستندات براي اپ‌هاي ايراني دشوار است، زيرا سابقه فعاليت‌ها اغلب در سايت‌هاي ايراني منتشر شده كه گوگل به دليل تحريم‌ها به آنها دسترسي ندارد. اين فرآيند، كه در شش ماه گذشته تشديد شده، منجر به رد بسياري از اپ‌هاي ايراني شده است.
تاثير تحريم‌هاي امريكا
بر توسعه‌دهندگان ايراني
تحريم‌هاي امريكا عليه ايران، كه از سال‌هاي پيش وجود داشته، در حوزه فناوري ديجيتال تأثير عميقي گذاشته است. بر اساس گزارش وزارت خزانه‌داري امريكا در اوت 2025، تحريم‌ها شبكه‌هاي ايراني را هدف قرار داده تا از دور زدن محدوديت‌ها جلوگيري كند. اين تحريم‌ها كه شامل ممنوعيت صادرات نرم‌افزار و خدمات ديجيتال مي‌شود، گوگل‌پلي را وادار به حذف اپ‌هاي ايراني كرده است. در سال ۱۳۹۶، گوگل برخي اپ‌هاي ايراني را حذف كرد، حتي اپ‌هايي كه رايگان بودند و هيچ ارتباطي با بانك‌هاي تحريم‌شده نداشتند. تحليل‌ها نشان مي‌دهد اين حذف‌ها نه تنها به دليل مسائل بانكي، بلكه به خاطر فشارهاي سياسي بوده است. ابوالفضل صادق، رييس كميسيون بازي سازمان نظام صنفي رايانه‌اي، تحريم‌ها را عامل كندي فعاليت توسعه‌دهندگان مي‌داند. او توضيح مي‌دهد كه دسترسي به سرويس‌هاي ابري، ابزارهاي بازاريابي مانند گوگل ادز و آناليتيكس، تقريباً غيرممكن شده است. گوگل ادز از داخل ايران فيلتر است و استفاده از آناليتيكس با سختي همراه. اين محدوديت‌ها، توسعه‌دهندگان را مجبور به ساخت ابزارهاي جايگزين مي‌كند، كه زمان و هزينه زيادي مي‌برد. صادق مي‌گويد اين وضعيت مانند «ساختن چرخ از نو» است و كيفيت محصولات را كاهش مي‌دهد. گزارش‌هاي اينترنتي تأييد مي‌كند كه تحريم‌ها درآمد بالقوه توسعه‌دهندگان ايراني را تا 70- 60 درصد كاهش داده است. حتي اگر اپي از موانع عبور كند، تحريم‌هاي بانكي مانع فروش در بازارهاي خارجي مي‌شود. در نتيجه، گوگل‌پلي براي ايرانيان تنها به عنوان ويترين عمل مي‌كند، نه منبع درآمد.
مشكلات اضافي: هشدارهاي امنيتي
و محدوديت‌هاي دسترسي
علاوه بر احراز هويت، گوگل‌پلي قوانين امنيتي جديدي وضع كرده كه براي كاربران اپ‌هاي دانلودشده از منابع خارجي مانند بازارگاه‌هاي ايراني، پيام‌هاي هشدار ارسال مي‌كند. نوري توضيح مي‌دهد كه اين اپ‌ها به عنوان « ناشناس » شناخته مي‌شوند و دسترسي‌هايشان محدود مي‌شود، حتي اگر ايمن باشند. اين اقدام، اعتماد كاربران را كاهش مي‌دهد و بازار داخلي را تحت تأثير قرار مي‌دهد. در دسامبر 2024، ايران ممنوعيت دسترسي به گوگل‌پلي و واتس‌اپ را براي كاربران برداشت كه گامي مثبت بود. اما اين تغيير براي توسعه‌دهندگان اعمال نمي‌شود و همچنان حساب‌هاي آنها در معرض حذف است. علاوه بر اين، بررسي دقيق ترم‌ها و شرايط اپ‌ها، مانند ممنوعيت دسترسي‌هاي نامرتبط، چالش ديگري ايجاد كرده است. براي مثال، اپ‌هاي اعلام نرخ ارز نمي‌توانند به مجوزهاي غيرضروري دسترسي داشته باشند.
تاثير بر درآمد، كيفيت و انگيزه
توسعه‌دهندگان
تحريم‌ها نه تنها درآمد را كاهش مي‌دهد، بلكه كيفيت محصولات را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهد. صادق اشاره مي‌كند كه عدم دسترسي به ابزارهاي استاندارد جهاني، منجر به محصولات باگ‌دار مي‌شود و اعتماد كاربران را از بين مي‌برد. اين چرخه معيوب، جامعه را به سمت اپ‌هاي خارجي سوق مي‌دهد و عقب‌ماندگي فناوري را تشديد مي‌كند. از دست رفتن بازار جهاني، ضربه مستقيمي به اقتصاد ديجيتال ايران است. توسعه‌دهندگان مجبور به تمركز روي پروژه‌هاي كوچك محلي مي‌شوند و ايده‌هاي بزرگ را كنار مي‌گذارند. اين وضعيت، انگيزه را كاهش مي‌دهد و منجر به فرار مغزها مي‌شود. بسياري براي دسترسي آزاد به اينترنت و انتشار بدون مانع، به كشورهاي همسايه مهاجرت مي‌كنند. گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه اين روند، خروج نيروهاي متخصص را افزايش داده و اميد به آينده را كم كرده است.
اپ‌استورهاي جايگزين
و راهكارهاي پيشنهادي
در پاسخ به تحريم‌ها، بازارگاه‌هاي ايراني مانند كافه‌بازار (Cafe Bazaar) و مايكت (Myket) توسعه يافته‌اند. كافه‌بازار، كه محبوب‌ترين اپ‌استور اندرويدي براي فارسي‌زبانان است، هزاران اپ رايگان و پولي ارايه مي‌دهد و جايگزيني براي گوگل‌پلي شده است. ديگر گزينه‌ها مانند سيب‌اپ و ايران‌اپس نيز دسترسي به اپ‌هاي مسدودشده را فراهم مي‌كنند. اين پلتفرم‌ها، كه از سال ۱۳۹۶ رشد كرده‌اند، به توسعه‌دهندگان ايراني اجازه مي‌دهند بدون نياز به احراز هويت گوگل، اپ‌هاي خود را منتشر كنند. براي بهبود شرايط، صادق پيشنهاد مي‌كند دولت مسيرهايي براي حمايت مالي و قانوني ايجاد كند، مانند تسهيل دسترسي به سرويس‌هاي خارجي از طريق واسطه‌هاي رسمي. در سطح بين‌المللي، كاهش تنش‌ها و رفع تحريم‌ها مي‌تواند جهشي در اقتصاد ديجيتال ايجاد كند و وابستگي به درآمدهاي نفتي را كاهش دهد. همچنين، توسعه ابزارهاي داخلي و همكاري با كشورهاي غيرتحريمي مي‌تواند كمك‌كننده باشد.
نياز به اقدام فوري براي حفظ نوآوري
در شش ماه گذشته، سخت‌گيري‌هاي گوگل‌پلي و تحريم‌هاي امريكا، توسعه‌دهندگان ايراني را در تنگنا قرار داده و فرصت‌هاي جهاني را از آنها سلب كرده است. با وجود اپ‌استورهاي جايگزين، فقدان دسترسي به بازارهاي بزرگ، كيفيت و درآمد را كاهش مي‌دهد. رفع اين موانع، نه تنها نوآوري را تقويت مي‌كند، بلكه به رشد اقتصاد ديجيتال كمك مي‌رساند. سياست‌گذاران بايد با حمايت از توسعه‌دهندگان، زمينه رقابت جهاني را فراهم كنند تا ايران از پتانسيل فني خود بهره ببرد.
