بازار در سايه بلاتكليفي

بازارسرمايه هفته اخير پس از مدت‌ها با نشانه‌هايي از بهبود آغاز شد. رنگ سبز دوباره بر تابلوها نشست، هرچند لبخند بازار همچنان لرزان بود. تقاضا با احتياط قدم برمي‌داشت و فروشندگان با زيركي در تلاش براي تسلط بر فضا بودند. چند بار در جريان معاملات پيشروي كردند، اما در نهايت خريداران عقب‌نشيني كردند تا اين هفته نسبتاً متعادل رقم بخورد. با وجود شنيده شدن صداي جريان پول، هنوز بازار تا بازگشت كامل آن فاصله دارد. سرمايه‌اي كه پيش‌تر از بازار خارج شده، براي بازگشت نياز به نشانه‌اي قوي دارد؛ چراغ‌هاي سبز كم‌رمق كافي نيستند. اگر اين تحركات موقتي باشند، نمي‌توان به آنها دل بست. بازار اين هفته در غياب اخبار منفي يا محرك‌هاي مثبت خاص آغاز شد. نگراني سياسي از مكانيسم ماشه همچنان وجود دارد كه بازار را به پايين بكشد و خبري خوش كه بتواند ترس‌ها را كنار بزند نيز مطرح نشده است. به‌طور كلي مي‌توان ادعا كرد نبود فروشنده و اندكي خوش‌بيني، فضاي معاملات را در دست گرفت. حجم معاملات همچنان ضعيف بود و بلاتكليفي، مهم‌ترين ويژگي بازار باقي مانده است. با اين حال، اميدواري نسبي به تحولات سياسي باعث شده برخي از سرمايه‌گذاران كه تاكنون نظاره‌گر بودند، به فكر ورود مجدد بيفتند. عليرضا سادات معتقد است كه هرچند بدون توجه به بنيادها نمي‌توان تصميم‌گيري كرد، اما تحليل تكنيكال مي‌تواند در شرايط فعلي راهنمايي نسبي ارايه دهد. بر اساس تحليل‌هاي عددي و زماني، احتمالاً تا پايان شهريور شاهد نوسانات محدود و حركت‌هاي رفت‌وبرگشتي خواهيم بود. عليرضا سادات كارشناس بورس به بازار گفت: اگرچه برخي صحبت‌هاي وزير اقتصاد درباره عدم تزريق پول به بورس با انتقاد مواجه شده‌اند، اما به نظر مي‌رسد او واقعيت را بيان كرده و وعده‌هاي غيرواقعي نداده است. با اين حال، بازار هنوز اعتماد كاملي به عملكرد وزير ندارد. وي افزود: بازار با سه مانع جدي روبروست؛ بلاتكليفي سياسي و جنگ، نرخ بهره بالا و سركوب‌هاي ارزي. تا زماني كه اين سه عامل پابرجا باشند، حتي با تزريق نقدينگي نمي‌توان انتظار جهش چشمگير داشت. اگر حاكميت بتواند در اين حوزه‌ها اصلاحاتي انجام دهد، بازار مسير خود را خواهد يافت. وي تاكيد كرد: برخي معتقدند بازار به‌شدت تحت تأثير رفتارهاي تكنيكالي است. هرچند بدون توجه به بنيادها نمي‌توان تصميم‌گيري كرد، اما تحليل تكنيكال مي‌تواند در شرايط فعلي راهنمايي نسبي ارايه دهد.

بر اساس تحليل‌هاي عددي و زماني، احتمالاً تا پايان شهريور شاهد نوسانات محدود و حركت‌هاي رفت‌وبرگشتي خواهيم بود. افت شاخص كل به زير ۲ ميليون و ۴۵۰ هزار واحد بعيد به نظر مي‌رسد و بسياري از تحليل‌ها نويد آغاز موجي صعودي در ابتداي پاييز را مي‌دهند. سادات تاكيد كرد: در اكثر تحليل‌ها، دو نكته كليدي به چشم مي‌خورد؛ نخست، محدوده فعلي قيمت‌ها از نظر بسياري كف بنيادي بازار است و ريسك افت بيشتر پايين است. دوم، مهر و آبان به عنوان مقاطع جذاب براي بازار پيش‌بيني مي‌شوند و نشانه‌هاي آن از نيمه دوم شهريور قابل مشاهده خواهد بود. اگر تابستان سرد و تلخ سپري شود، اميد به پاييزي گرم و پررونق بيشتر خواهد بود. البته به شرط رفع ريسك‌هاي سياسي و اقتصادي. اين كارشناس با نگاهي به روندهاي گذشته گفت: در دي ۹۸، با شهادت سردار سليماني، بازار وارد بحران شد اما با عدم وقوع جنگ، به مسير رشد بازگشت. سپس با ورود كرونا، بازارهاي جهاني دچار شوك شدند و بسياري از فعالان بازار، پيش از رشد اصلي، نقد كرده و كنار نشستند. سادات ادامه داد: در آن مقطع، كاهش شديد نرخ بهره بانكي و بين‌بانكي، سياست‌هاي انبساطي و چاپ پول گسترده، زمينه‌ساز رشد بي‌سابقه بازار شد. بسياري معتقدند نرخ بهره، پادشاه بي‌رقيب بازارهاست. امروز نيز نرخ بهره بالا، نه تنها تورم را كنترل نكرده، بلكه بازار را در وضعيت انجماد قرار داده است. كاهش آن مي‌تواند يكي از ابزارهاي موثر براي احياي بازار باشد همانطور كه در سال ۹۹ بود. وي تاكيد كرد: اگرچه تحولات سياسي مي‌توانند اثرگذار باشند، اما تا زماني كه نرخ بهره بالا پابرجاست، بازار نمي‌تواند موج‌هاي بزرگ رشد را تجربه كند. حتي اگر فردا توافق سياسي حاصل شود، بدون اصلاح نرخ بهره، واكنش بازار محدود خواهد بود. اين نرخ، همچون موريانه‌اي به جان اقتصاد افتاده و بايد براي مقابله با آن چاره‌اي انديشيد. با مرور تجربه تاريخي سال ۹۹، مي‌توان دريافت كه نقش سياست‌هاي پولي و نرخ بهره در شكل‌گيري روندهاي بازار سرمايه تا چه اندازه تعيين‌كننده بوده‌اند. در آن مقطع، كاهش شديد نرخ بهره بانكي و بين‌بانكي، همراه با سياست‌هاي انبساطي و تزريق گسترده نقدينگي، زمينه‌ساز يكي از طلايي‌ترين دوره‌هاي رشد بازار شد. اين رشد، برخلاف انتظار، از دل بحران‌هايي چون تهديد جنگ و شيوع كرونا بيرون آمد و نشان داد كه حتي در شرايط پرتنش، اگر ابزارهاي پولي به‌درستي به كار گرفته شوند، بازار مي‌تواند مسير صعودي خود را پيدا كند. دولت وقت در سال ۹۹، به‌جاي مديريت هوشمندانه موج سرمايه‌گذاري، با سوءاستفاده از اعتماد عمومي، مسير بازار را به سمت سقوطي سنگين هدايت كرد. عرضه‌هاي بي‌رويه، عدم شفافيت  و بي‌توجهي به ظرفيت‌هاي جذب بازار، موجب شد تا يكي از بزرگ‌ترين تراژدي‌هاي تاريخ بورس ايران رقم بخورد؛ زخمي كه هنوز هم بر پيكره بازار باقي مانده و اعتماد عمومي را متزلزل كرده است. هدف از بازخواني آن تجربه، نه صرفاً مرور گذشته، بلكه يافتن نشانه‌هايي براي حال و آينده است. اگر در آن زمان نرخ بهره توانست بر بحران‌هاي سياسي و بهداشتي غلبه كند، امروز نيز مي‌توان با اصلاح اين متغير كليدي، مسير بهبود را هموار كرد. در شرايط فعلي، نرخ بهره بالا نه‌تنها مانعي براي رشد بازار است، بلكه همچون موريانه‌اي به جان اقتصاد افتاده و مانع از گردش سالم سرمايه شده است. حتي اگر فردا توافق سياسي حاصل شود، بدون اصلاح نرخ بهره، واكنش بازار محدود و كوتاه‌مدت خواهد بود.

روزهاي تلخ گذشته  مقدمه‌اي براي آينده‌اي روشن‌تر

اگر قرار است پاييز پيش‌رو، فصلي متفاوت براي بازار باشد، بايد از تابستان سرد عبور كنيم و با اصلاح ساختاري، به استقبال روزهايي برويم كه سرمايه‌گذاران دوباره با اعتماد، به بازار بازگردند. رضا روحي كارشناس بازار سرمايه به بازار گفت: بازار سرمايه بيش از آنكه به وعده‌ها دل ببندد، به نشانه‌ها واكنش نشان مي‌دهد. نشانه‌هايي كه بايد از دل سياست‌گذاري‌هاي شفاف، اصلاحات اقتصادي  و كاهش تنش‌هاي سياسي بيرون بيايند. اگر اين مسير با تدبير طي شود، شايد بتوان گفت كه روزهاي تلخ گذشته، مقدمه‌اي براي آينده‌اي روشن‌تر بوده‌اند. رضا روحي معتقد است كه نبايد فراموش كرد كه بازار سرمايه تنها آيينه‌اي از اقتصاد نيست، بلكه خود مي‌تواند محركي براي رشد اقتصادي باشد. در سال‌هايي كه نقدينگي سرگردان به سمت بازارهاي غيرمولد حركت كرده، بازار سرمايه با ظرفيت جذب و هدايت اين منابع، مي‌توانست نقش موثري ايفا كند؛ نقشي كه متأسفانه در بسياري از مقاطع، به دليل بي‌اعتمادي و سياست‌هاي ناهماهنگ، از آن غفلت شده است.

وي افزود: همچنان در سايه تجربه‌هاي پيشين و واقعيت‌هاي امروز، به ما يادآوري مي‌كند كه مسير اعتماد عمومي به بازار سرمايه، نه از ميان شعارها، بلكه از دل اصلاحات ساختاري و تصميمات شفاف مي‌گذرد. اگرچه بازار در روزهاي اخير نشانه‌هايي از تحرك و ورود نقدينگي را نشان داده، اما اين تحركات هنوز شكننده‌اند و به‌راحتي مي‌توانند با يك خبر منفي يا يك تصميم ناهماهنگ، از مسير خارج شوند. اين كارشناس تاكيد كرد: در چنين فضايي، نقش سياست‌گذار اقتصادي بيش از پيش برجسته مي‌شود. اگر دولت بتواند با كاهش نرخ بهره، كنترل انتظارات تورمي، و ايجاد ثبات در بازار ارز، فضاي تنفس را براي بازار فراهم كند، سرمايه‌گذاران نيز با اطمينان بيشتري وارد ميدان خواهند شد. اين اعتماد، نه‌تنها به رشد بازار كمك مي‌كند، بلكه مي‌تواند به تقويت سرمايه‌گذاري مولد در اقتصاد واقعي نيز منجر شود. روحي تاكيد كرد: از سوي ديگر، نبايد فراموش كرد كه بازار سرمايه تنها آيينه‌اي از اقتصاد نيست، بلكه خود مي‌تواند محركي براي رشد اقتصادي باشد. در سال‌هايي كه نقدينگي سرگردان به سمت بازارهاي غيرمولد حركت كرده، بازار سرمايه با ظرفيت جذب و هدايت اين منابع، مي‌توانست نقش موثري ايفا كند؛ نقشي كه متأسفانه در بسياري از مقاطع، به دليل بي‌اعتمادي و سياست‌هاي ناهماهنگ، از آن غفلت شده است. اين كارشناس گفت: تجربه تلخ گذشته مي‌تواند به درسي براي امروز تبديل شود، شايد بتوان گفت كه بازار سرمايه، پس از سال‌ها سرگرداني، دوباره در مسير بلوغ و پايداري قرار گرفته است. و در نهايت، بايد پذيرفت كه بازار، بيش از آنكه به وعده‌ها دل ببندد، به نشانه‌ها واكنش نشان مي‌دهد. نشانه‌هايي كه بايد از دل سياست‌گذاري‌هاي شفاف، اصلاحات اقتصادي، و كاهش تنش‌هاي سياسي بيرون بيايند. اگر اين مسير با تدبير طي شود، شايد بتوان گفت كه روزهاي تلخ گذشته، مقدمه‌اي براي آينده‌اي روشن‌تر بوده‌اند. براساس اين گزارش تجربه گذشته نشان مي‌دهد كه نشان مي‌دهد كه اصلاح نرخ بهره و سياست‌هاي پولي مي‌توانند نقش كليدي در احياي بازار ايفا كنند، حتي در دل بحران‌هاي سياسي و اقتصادي.