مرداد سياه بورس
بورس تهران در مرداد ماه امسال يكي از تيره و تلخ‌ترين فصل‌هاي معاملاتي خود را طي سال‌هاي اخير پشت سر گذاشت. روند بورس به اندازه‌اي وخيم و اصلاحي بود كه كارشناسان مجدد هشدار ركود اقتصادي را دادند؛ چراكه تالار شيشه‌اي آينه تمام نماي اقتصاد است و هرگونه بحران سنگين مي‌تواند در ميان مدت در اقتصاد كشور نمود پیداكند.
بورس تهران در مرداد ماه امسال يكي از تيره و تلخ‌ترين فصل‌هاي معاملاتي خود را طي سال‌هاي اخير پشت سر گذاشت. روند بورس به اندازه‌اي وخيم و اصلاحي بود كه كارشناسان مجدد هشدار ركود اقتصادي را دادند؛ چراكه تالار شيشه‌اي آينه تمام نماي اقتصاد است و هرگونه بحران سنگين مي‌تواند در ميان مدت در اقتصاد كشور نمود پیداكند.
بررسي اعداد و ارقام در مرداد ماه نشان مي‌دهد كه شاخص كل بورس تهران افت 12.96 درصدي را در كارنامه خود به ثبت رساند كه سنگين‌ترين سقوط ماهانه از دي ماه سال 1399 تا به امروز به حساب مي‌آيد. همچنين شاخص كل هم وزن نيز كاهش 9.94 درصدي را تجربه كرد تا در جايگاه 767 هزار و 981 واحدي بايستد، البته ريزش شاخص هم وزن نيز از شهريور ماه سال 1399 بي‌سابقه بوده است. بسياري از كارشناسان علت اين ريزش را جنگ 12 روزه و بي‌اعتمادي ايجاد شده توسط برخي از مديران مي‌دانند كه نتيجه آن روند اصلاحي اين روزها است. در ادامه نيز ارزش روزانه معاملات در بازار سهام به‌طور متوسط به 4 هزار و 849 ميليارد تومان رسيده كه كمترين مقدار از مهر ماه سال 1403 به حساب مي‌آيد. يكي از مولفه‌هايي كه مي‌توان با آن روند بازار سهام و صعود آن را پيش بيني كرد ارزش معاملات است، اگر ارزش معاملات روزانه بازار به محدوده5 تا 10 ميليارد تومان برسد آن زمان مي‌توان به رشد بازار اميدوار بود اما اكنون مدت‌هاست كه ميانگين ماهانه ارزش معاملات بازار زير 5 ميليارد تومان قرار دارد.
در اين بين معاملات سهام و حق‌تقدم نيز به ميانگين ۳ هزار و ۳۱۷ ميليارد تومان سقوط كرد كه اين عدد كف شش ماهه به حساب مي‌آيد. در همين مدت خروج 11 هزار و 989 ميليارد تومان سرمايه حقيقي بدون احتساب صندوق‌هاي سهامي رقم خورد. صندوق‌هاي درآمد ثابت نيز بازدهي بيش از 30 درصدي مقصد بيش از 12 هزار ميليارد تومان سرمايه حقيقي شدند كه اين موضوع به خوبي نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاران به دنبال پناهگاه‌هاي كم ريسك هستند تا در شرایط سخت نيز بتوانند سرمايه خود را حفظ كنند.
صندوق‌هاي طلا نيز با افت ارزش معاملات به 3 هزار و 749 ميليارد تومان و ورود 12 هزار و 708 ميليارد تومان سرمايه از سمت حقيقي را ثبت كردند. همچنين بررسي صنايع نشان مي‌دهد كه گروه بانك و فلزات اساسي بيشترين خروج نقدينگي را ثبت كردند و در مقابل صنعت استخراج كانه‌هاي فلزي حكم برنده پنهان اين ماه را داشت و بيشترين ورود سرمايه را به خود ديد. بررسي اين اعداد و ارقام نشان مي‌دهد كه بازار سهام به صورت كاملا واقعي در شرايط ركودي قراردارد و به واسطه همين موضوع خروج نقدينگي از بازار نسبت به گذشته قوت خواهد گرفت.
سقوط ارزش دلاري بازار
ارزش دلاري بازار به مجموع ارزش تمامي سهام يك شركت گفته مي‌شود كه نشان‌دهنده اندازه و اهميت آن در مقايسه با رقبا است. اين معيار به سرمايه‌گذاران كمك مي‌كند تا تصميمات آگاهانه‌تري در خريد، فروش يا نگهداري سهام بگيرند. شركت‌هاي با ارزش بازار بالا معمولاً ثبات بيشتري دارند، در حالي كه شركت‌هاي كوچك‌تر ممكن است پتانسيل رشد بيشتري ارايه دهند. همچنين سهام شركت‌هايي كه درآمدشان به دلار محاسبه مي‌شود سهم‌هاي دلاري گفته مي‌شود. منظور شركت‌هايي است كه معمولاً صادرات‌محور هستند و در ازاي فروش محصول خود ارز دريافت مي‌كنند كه با افزايش قيمت دلار درآمد اين شركت‌ها هم افزايش پيدا مي‌كند. چون بيشتر هزينه‌هاي توليدشان ريالي است، ولي درآمد را به دلار كسب مي‌كنند. به اين ترتيب اگر در پرتفوي خود سهام دلاري داشته باشيد با افزايش قيمت دلار مي‌توانيد نسبت به رشد قيمت اينگونه سهم‌ها اميد بيشتري داشته باشيد. مهم‌ترين شركت‌هاي صادرات‌محور شركت‌هاي «پالايشي»، «معدني»، «فلزي» و «پتروشيمي‌ها» هستند. بر همين اساس ارزش دلاري كل بازار سرمايه از سقف 430 ميليارد دلار در مردادماه سال 1399 به 92 ميليارد دلار در مرداد ماه امسال رسيده است. به بيان ساده، در طول پنج سال، مالكيت و دارايي سرمايه‌گذاران به يك‌چهارم كاهش يافته است.
بورس ارزنده
بر اساس داده‌هاي سازمان بورس، ميانگين نسبت قيمت به درآمد شركت‌ها (P/E) به كمتر از ۶ واحد نزول كرده و در برخي سهام شاخص‌ساز حتي به ۵.۳ واحد رسيده است كه كمترين سطح از تير ۱۳۹۴ و يكي از پايين‌ترين مقادير يك دهه است. ساير نسبت‌هاي كليدي نيز خبر از وضعيت نگران‌كننده مي‌دهند: نسبت P/S (قيمت به فروش) به زير ۱.۳ واحد سقوط كرده كه كف هفت‌ساله از مرداد ۱۳۹۷ است و پيام روشني از ترس بازار نسبت به آينده درآمد شركت‌ها دارد. همچنين نسبت P/D (قيمت به سود تقسيمي) به پايين‌ترين سطح ۹ ماه اخير و نسبت P/B (قيمت به ارزش دفتري) به ۱.۷۴ واحد رسيده كه مشابه آن از آبان ۱۳۹۶ ديده نشده است. بررسي قيمت‌هاي سهام نشان مي‌دهد كه تمامي آنها به صورت قابل توجهي ارزنده هستند اما باتوجه به شرايط بازار و بي‌اعتمادي ايجاد شده در كليت بازار سهامداران تمايلي به خريد سهام حتي ارزنده ندارند و همين موضوع به مرور باعث مي‌شود كه شركت ها و صنايع يك قدم به زيان‌سازي بيشتر نزديك شوند.
آينده بورس در گرو ۳ عامل مهم
با تجربه اين شرايط اميرعباس باقري، كارشناس بازارسرمايه در گفت‌وگوي اخير خود در خصوص شرايط بازار توضيح داده بود كه نخستين هفته شهريور با معاملاتي كم‌حجم و بازاري كم‌رمق آغاز شد و شاخص‌ها در وضعيتي تقريباً خنثي قرار گرفتند؛ نه روند صعودي چشمگيري مشاهده شد و نه فشار فروش قابل‌توجهي به چشم آمد.در همين حال، خبرهايي از احتمال مذاكرات ايران با كشورهاي اروپايي و تعويق اجراي مكانيزم ماشه منتشر شده كه فضايي از انتظار و ابهام را بر بازار حاكم كرده است. بازار ارز كه در روزهاي پاياني هفته گذشته دلار و تتر را بالاي ۹۶ هزار تومان تجربه كرده بود، در ابتداي هفته با واكنش منفي روبرو شد و به كانال ۹۴ هزار تومان بازگشت.
ريسك‌هاي سياسي همچنان پابرجاست و تنش بالقوه ميان ايران، امريكا و اسراييل ادامه دارد؛ به‌گونه‌اي كه دونالد ترامپ تأكيد كرده جنگ ايران و اسراييل پايان نيافته و در داخل كشور نيز آتش‌بس موجود موقت و شكننده توصيف مي‌شود. پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد بورس در اين هفته نيز پويايي قابل‌توجهي نخواهد داشت و اگر خبري مثبت منتشر نشود، احتمال تشديد فشار فروش و بازگشت شاخص كل به زير سطح ۲ ميليون و ۵۰۰ هزار واحد وجود دارد. برگزاري نشست ايران با ترويیكاي اروپايي در روز سه‌شنبه، ارزيابي مثبت از نتيجه مذاكرات و جلوگيري از فعال شدن مكانيزم ماشه. با اين حال، تحليل‌ها حكايت از آن دارد كه مكانيزم ماشه در نهايت فعال خواهد شد و شاخص كل در اين هفته و هفته آينده به زير دو ميليون و ۵۰۰ هزار واحد بازخواهد گشت، مگر آنكه رويدادهاي مهم داخلي روند بازار را تغيير دهد و حداقل ثبات نسبي ايجاد كند. در بازارهاي موازي نيز ركود قابل ملاحظه‌اي ديده مي‌شود؛ بازار مسكن و خودرو همچنان سرد است و فقط طلا و ارز با استقبال سرمايه‌گذاران مواجه‌اند؛سه عاملي كه مي‌توانند شرايط را تغيير دهند.
