جذاب اما بدون خريدار

سقوط P/E يا همان نسبت قيمت به سود داستان تكراري بورس نيست و يك قصه تلخ جديد براي سرمايه‌گذاران است. از منظر بنيادي، بازار در موقعيتي قرار گرفته كه بسياري از سهام از نظر ارزش‌گذاري جذاب و قابل خريد هستند. نسبت قيمت به سود (P/E) بازار ميانگين به 4 الي 5.4 واحد رسيده است.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه اين سطح در مقايسه با ميانگين تاريخي و حتي بازارهاي مشابه جهاني بسيار ارزنده است و بيان ساده‌تر، بسياري از شركت‌ها با قيمتي كمتر از ارزش واقعي خود معامله مي‌شوند كه خريد اين سهام مي‌تواند در شرايط معمول در كوتاه‌مدت و ميان مدت به صورت قابل توجهي سودساز باشد. 
دليل اينكه در شرايط ارزندگي همچنان خريداري در بازار نيست و اغلب سرمايه‌گذاران فروشنده هستند را بايد در بطن بازار جست‌وجو كرد. بورس تهران حدود 5 سال روند اصلاحي را پشت سر گذاشت، البته ناگفته نماند كه در بسياري از هفته‌هاي سال بازار مثبت‌هاي خوبي را تجربه مي‌كرد، اما در نهايت به واسطه دخالت، دستكاري با ريسك‌هاي ژئوپليتيك بازار روند اصلاحي را تجربه مي‌كرد و تمام مثبت‌ها و اعتماد جذب شده از بين مي‌رفت.

تا چند ماه پيش نيز بورس تهران چنين شرايطي داشت و شاهد آن بوديم كه شاخص روند صعودي داشتند و عين حال نيز قيمت سهام آرام آرام از كف خود در حال رشد بود. اما به واسطه دلايل مختلف اين رشد متوقف شد و در نهايت شاهد آن بوديم كه جنگ تبديل به عامل قوي‌تر براي سقوط بورس شد و بازار روزها روند اصلاحي را تجربه كرد.
مشكل اساسي اينجاست كه در زمان ريزش بازار هيچ حمايتي به موقع و درستي از بازار انجام نشده و اين شرايط حدود پنج سال است كه ادامه دارد. اگر در يكي از اين دوره‌ها حمايت به موقع يا درستي از بازار انجام مي‌شد اكنون بازار 5 سال روند اصلاحي داشت و حداقل اين روند جايي متوقف مي‌شد. اما با تجربه اين شرايط به نظر نمي‌رسد كه ريزش بازار متوقف شود و بنابر احتمالا اين روند تا زماني كه حمايت‌هاي درست از بازار انجام نشود، ادامه خواهد يافت.
p/e چيست؟

P/E منفي به معناي آن است كه شركت به جاي سود، زيان كرده است. مقدار P/E به دو عامل قيمت سهم و سود هر سهم وابسته است. بنابراين اگر شركتي به جاي سود، زيان شناسايي كرده باشد، طبيعتا مقدار P/E آن منفي خواهد بود. اگر P/E شركتي به‌طور مداوم منفي باشد، اين نشان مي‌دهد كه شركت در امر سودآوري ناموفق بوده و در صورت ادامه اين وضعيت، احتمال ورشكستگي آن در آينده وجود دارد. براي محاسبه نسبت P/E، قيمت روز سهام (Price) يك شركت به سود هر سهم (Earning Per Share) آن تقسيم مي‌شود.اگر در اين نسبت از سود سال گذشته و محقق شده شركت استفاده شود، اصطلاحا به آن P/E دنباله‌رو يا گذشته‌نگر گفته مي‌شود و اگر از سود پيش‌بيني شده شركت براي سال آينده استفاده شود، اصطلاحا به آن P/E پيشرو يا آينده‌نگر گفته مي‌شود. همچنين تحليلگر خود مي‌تواند سود آينده شركت را برآورد كرده و با استفاده از قيمت روز سهم اين نسبت‌ را محاسبه كند كه در اين صورت به آن P/E برآوردي گفته مي‌شود. در واقع اين نسبت بيان‌كننده مبلغي است كه سرمايه‌گذاران حاضرند براي به دست آوردن يك ريال سود بپردازند. مثلا اگر نسبت‌ P/E سهمي معادل ۱۰ باشد، به اين معني است كه سرمايه‌گذاران حاضرند براي به دست آوردن يك ريال سود، مبلغ ۱۰ ريال بپردازند.تفسير ديگر اين نسبت نرخ بازگشت سرمايه است؛ به اين معني كه اگر اين نسبت عدد ۵ باشد، با توجه به سودي كه شركت محقق مي‌كند، ۵ سال زمان مي‌برد تا اصل سرمايه‌ سرمايه‌گذار بازگردد.
اين نسبت به تنهايي قابل تفسير نيست و بايد آن را با P/E گروهي كه در آن قرار دارد، مقايسه كرد. معمولا P/E شركت به سمت P/E گروه خود حركت مي‌كند. حال اگر نسبت قيمت به سود هر سهم شركتي از نسبت مشابه آن براي صنعت كمتر باشد احتمال دارد كه قيمت سهم افزايش يابد تا اين نسبت تعديل شود.

كاهش P/E بازار سهام

براساس آمارهاي منتشر شده توسط سازمان بورس، ميانگين قيمت به درآمد بورس به كمتر از ۶ رسيده است. روند رشد سود 350 شركت توليدي عضو بورس و فرابورس در 2 سال اخير از 501 همت در ابتداي سال 1402 به 744 همت در 20 مرداد 1404 افزايش يافته (48درصد افزايش) . بازده انتظاري بازار به محدوده قابل رقابت با تورم نزديك شده است و شاهد كاهش نسبت قيمت به درآمد (p/e) شركت‌هاي مورد بررسي از محدوده 8.5 در اواخر سال 1403 به محدوده كمتر از 6 در 20 مرداد امسال هستيم. ضمن اينكه در ميان صنايع مختلف، برخي صنايع و شركت‌ها قابليت‌هاي بنيادي به مراتب بهتر و جذاب‌تري دارند و مي‌توانند مقصد بعدي سرمايه‌گذاران باشند.
نسبت قيمت به درآمد (p/e) صنعت ماشين‌آلات (شامل 10 شركت)، صنعت نيروگاه (شامل 9 شركت)، صنعت پالايشي (شامل 11 شركت)، صنعت استخراج زغال‌سنگ و زراعت (شامل 3 شركت) به كمتر از 4.5 در 20 مرداد امسال كاهش يافته است. هر چه نسبت p/e كمتر باشد، شركت يا صنعت جذابيت بيشتري براي سرمايه‌گذاري دارد و انتظار مي‌رود به دليل سودآوري و ارزندگي قيمت، در ماه‌هاي آينده بازدهي بالاتر و قابل رقابت با تورم داشته باشد.
همچنين، با تحليل و بررسي برخي صنايع مانند ماشين‌آلات، دستگاه‌هاي برقي و... به كيفيت سودآوري آنها پي مي‌بريم كه كمتر از ساير صنايع تحت تاثير پيامدهاي منفي عوامل داخلي و خارجي اشاره شده قرار گرفته‌اند. ضمن اينكه بايد توجه داشت، اگرچه p/e كل برخي صنايع در حال حاضر با توجه به نرخ بهره بدون ريسك و تورم جذابيت نسبي كمتري براي سرمايه‌گذاري دارند اما شركت‌هاي ارزنده‌اي در همين صنايع حضور دارند كه تحليل قابليت‌هاي بنيادي خوبشان آنها را نيز به گزينه جذابي براي سرمايه‌گذاري تبديل مي‌كند. به‌طور مثال نسبت p/e برخي نمادهاي سهام در صنعت پتروشيمي، فلزات اساسي، خودرويي، سيمان، دارويي و... به كمتر از 4 و حوالي 3 كاهش يافته است.

بازار از نگاه معاملات

پس از چند روز سبزپوشي در نهايت شاخص‌هاي بازار سرمايه تغيير مسير دادند و شاهد سرخ پوش شدن تابلوي معاملات بوديم. طي اين روز شاخص كل بورس تهران با كاهش 19 هزار و 300 واحدي معادل 0.77 درصدي نسبت به معاملات روز گذشته روبه رو شد و در پايان معاملات روي تراز 2 ميليون و 494 هزار واحدي ايستاد.
همچنين شاخص كل هم وزن يك هزار و 348 واحد معادل 0.17 درصد نسبت به معاملات روز اخير افت را ثبت كرد و به جايگاه 769 هزار و 554 واحدي ايستاد. در سوي ديگر معاملات نيز شاخص كل فرابورس 25 واحد كاهش را تجربه كرد و به جايگاه 23 هزار و 273 واحدي رسيد. 
از ميان 667 نماد بازار سرمايه در اين روز 165 نماد مثبت و 366 نماد نيز منفي بودند. همچنين 42 نماد معادل 6 درصد از كل نمادها در صف خريد و 159 نماد معادل 23 درصد از نمادها در صف فروش قرار داشتند. 
بيشترين ارزش بازار مثبت در اين روز به صنايع چوب، خودرو، ليزينگ، نوشيدني، توليد كود و تركيبات نيتروژن، ساير محصولات كاني غيزفلزي، نرم افزار و خدمات، محصولات پاك‌كننده، قطعات خودور، محصولات كشاورزي، محصولات لبني، ماشين آلات، چاپ و نشر، خدمات رفاهي-برق، ساير محصولات غذايي، حمل و نقل از طريق خطوط راه آهن و دارويي رسيد. در مقابل نيز بيشترين ازرش بازار منفي نيز به سهم صنايع پيمانكاري صنعتي، فعاليت معندسي، فعاليت‌هاي مرتبط با ارواق بهادار، حفاري، مخابرات، زغال سنگ، آهن و فولاد، هتل و رستوران، سخت افزار و تجهيزات، مواد شيميايي-متنوع، تجهيزات صنعتي، بانك‌ها و موسسات اعتباري و سرمايه‌گذاري رسيد.