بحران آب افغانستان منطقه‌اي مي‌شود
پس از دهه‌ها بي‌ثباتي و جنگ، افغانستان اكنون در پي اعمال حاكميت بر رودخانه‌هايي است كه سال‌ها بدون مديريت موثر به كشورهاي پايين‌دست جاري مي‌شدند؛ تلاشي كه ممكن است نظم آبي منطقه را بازنويسي كند. به گزارش ايسنا، با به قدرت رسيدن طالبان و تحكيم سلطه‌اش بر افغانستان، حكومت جديد براي حاكميت آبي تلاش كرده و پروژه‌هاي زيرساختي را براي بهره بردن از منابع گرانبها در اين سرزمين خشك راه‌اندازي كرده است.
پس از دهه‌ها بي‌ثباتي و جنگ، افغانستان اكنون در پي اعمال حاكميت بر رودخانه‌هايي است كه سال‌ها بدون مديريت موثر به كشورهاي پايين‌دست جاري مي‌شدند؛ تلاشي كه ممكن است نظم آبي منطقه را بازنويسي كند. به گزارش ايسنا، با به قدرت رسيدن طالبان و تحكيم سلطه‌اش بر افغانستان، حكومت جديد براي حاكميت آبي تلاش كرده و پروژه‌هاي زيرساختي را براي بهره بردن از منابع گرانبها در اين سرزمين خشك راه‌اندازي كرده است. با اين حال، سدها و كانال‌ها باعث ايجاد تنش با كشورهاي همسايه شده و تلاش‌هاي مقامات طالبان براي ايجاد روابط قوي منطقه‌اي را به بوته آزمون گذاشته است، زيرا اين گروه از زمان به دست گرفتن قدرت در سال ۲۰۲۱، تا حد زيادي در صحنه جهاني منزوي مانده است. در عين حال، منطقه با تاثيرات مشترك تغييرات اقليمي كه كمبود آب را تشديد مي‌كند، روبرو است، زيرا دما افزايش مي‌يابد و الگوهاي بارندگي تغيير مي‌كند و يخچال‌هاي طبيعي و توده‌هاي برفي كه رودخانه‌هاي كشور را تغذيه مي‌كنند، تهديد مي‌شوند. خبرگزاري فرانسه، در گزارشي، نكات كليدي در مورد چالش‌هاي آب‌هاي فرامرزي افغانستان را بررسي كرده است: افغانستان به عنوان يك بازيگر جديد در مذاكرات اغلب پر تنش در مورد استفاده از آمو دريا ظاهر شده است. آمو دريا يكي از دو رودخانه مهم براي محصولات كشاورزي در آسياي مركزي گرفتار كمبود آب است. كشورهاي آسياي مركزي نگراني‌شان را در مورد پروژه كانال عظيم قوش‌تپه ابراز كرده‌اند كه مي‌تواند تا ۲۱ درصد از كل جريان آمو دريا را براي آبياري ۵۶۰ هزار هكتار زمين در سراسر شمال خشك افغانستان منحرف كند و سطح آب درياي آرال را به ميزان بيشتري تقليل دهد. احتمالا ازبكستان و تركمنستان، بيشترين آسيب را از اين پروژه خواهند ديد. هر دو كشور و همچنين قزاقستان با وجود تعميق روابط ديپلماتيك با مقامات طالبان، ابراز نگراني كرده‌اند.
محمد فيضي، متخصص مديريت آب، هشدار داد: مهم نيست كه لحن مقامات در حال حاضر چقدر دوستانه باشد، در مقطعي، هنگامي كه كانال به مرحله بهره‌برداري برسد، پيامدهايي براي ازبكستان و تركمنستان به همراه خواهد داشت. مقامات طالبان، اين گفته كه پروژه مذكور، بر سطح آب آمو دريا تاثير بزرگي خواهد داشت را رد كرده‌اند و متعهد شده‌اند كه امنيت غذايي را در كشوري كه به‌شدت به كشاورزي حساس به آب و هوا وابسته بوده و با يكي از بدترين بحران‌هاي انساني جهان روبرو است، بهبود خواهد بخشيد. سيد ذبيح‌الله ميري، مدير پروژه، در بازديد از وضعيت پروژه كانال در استان فارياب، گفت: آب فراواني وجود دارد، به خصوص زماني كه آمو دريا طغيان مي‌كند و آب حاصل از ذوب يخچال‌ها به آن سرازير مي‌شود. ايران تنها كشوري است كه افغانستان با آن معاهده رسمي تقسيم آب دارد كه در سال ۱۹۷۳ بر سر رودخانه هلمند توافق شد، اما اين توافق هرگز به‌طور كامل اجرا نشد. تنش‌هاي ديرينه بر سر منابع رودخانه بر سر سدها در جنوب افغانستان، به ويژه در دوره‌هاي خشكسالي، افزايش يافته است و احتمالا با شوك‌هاي اقليمي به چرخه آب منطقه، افزايش مي‌يابد. ايران كه در منطقه خشك جنوب شرقي خود با كم‌آبي مواجه است، بارها از افغانستان خواسته است كه به حقوقش احترام بگذارد و اعلام كرده كه سدهاي بالادست، جريان هيرمند را به درياچه مرزي محدود مي‌كنند. مقامات طالبان اصرار دارند كه آب كافي براي آزادسازي بيشتر به سمت ايران وجود ندارد و تاثير فشارهاي اقليمي بر كل منطقه را عامل اين وضعيت مي‌دانند. به گفته عاصم مايار، متخصص مديريت منابع آب شبكه تحليلگران افغانستان، آنها همچنين استدلال مي‌كنند كه مديريت ضعيف آب در بلندمدت، باعث شده است كه افغانستان سهم كامل خود را دريافت نكند. ايران و افغانستان هيچ توافق رسمي در مورد حوضه رودخانه مشترك هريرود كه به تركمنستان نيز جريان دارد و اغلب با رودخانه مرغاب در يك حوضه واحد تركيب مي‌شود، ندارند. فيضي گفت: در حالي كه زيرساخت‌ها در بخش‌هاي افغانستاني اين حوضه وجود دارد، برخي از آنها به‌طور كامل مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. وي افزود: اما اين وضعيت مي‌تواند تغيير كند، زيرا پايان جنگ در افغانستان به اين معني است كه كارهاي زيربنايي علاوه بر بودجه‌هاي ساختماني، هزينه‌هاي امنيتي هنگفتي را متحمل نمي‌شوند و مانعي براي توسعه پروژه‌هايي مانند سد پاشدان كه در ماه اوت روي هريرود افتتاح شد، برداشته مي‌شود. منابع آب در روابط همواره پرتنش بين افغانستان و پاكستان در اولويت‌هاي اصلي نبوده است. حوضه رودخانه كابل افغانستان كه شامل شاخه‌هاي حوضه بزرگ سند است و پايتخت و بزرگ‌ترين شهر را تغذيه مي‌كند، با پاكستان مشترك است. با اين حال، اين دو كشور هيچ مكانيسم همكاري رسمي ندارند. با توجه به بحران شديد آب در پايتخت افغانستان، مقامات طالبان به دنبال احياي پروژه‌هاي قديمي و شروع پروژه‌هاي جديد براي مقابله با اين مشكل بوده‌اند و اين امر ريسك تنش‌هاي تازه با پاكستان را به همراه دارد. بر اساس گزارش خبرگزاري فرانسه، اما كمبود بودجه و ظرفيت فني به معناي آن است كه پروژه‌هاي بزرگ زيرساخت‌هاي آبي مقامات طالبان در سراسر كشور ممكن است سال‌ها طول بكشد تا به ثمر برسند؛ زماني كه مي‌تواند براي ديپلماسي خوب باشد، اما براي مردم عادي افغانستان بد است.
