بازگشت گازوييل به بازار فيزيكي بورس انرژي

بورس انرژي ايران اعلام كرد: ناترازي انرژي موضوعي است كه رفع آن در نگاه نخست، صرفا منوط به افزايش ميزان توليد برق است؛ در حالي كه عوامل پديدآورنده اين مساله كه در سال‌هاي متمادي در ايران به وجود آمده، ابعاد و دامنه گسترده‌تري دارد. يكي از اين ابعاد مساله كمبود گازوييل به شمار مي‌رود. گازوييل يكي از پرمصرف‌ترين سوخت‌هاي مورد نياز در نيروگاه‌هاي برق حرارتي است و در شرايط قطعي برق، نياز به تامين آن بيش از هميشه احساس مي‌شود. در اين شرايط، به تازگي سيد محمدمهدي سيدي مشاور مديرعامل شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، از هدررفت سالانه ۶ تا ۸ ميليارد دلار از منابع كشور به‌دليل قاچاق سوخت گزارش داده است. طبق آمار رسمي، روزانه ۲۰ تا ۳۰ ميليون قاچاق سوخت انجام مي‌شود كه حجم غالب آن را گازوييل و بنزين تشكيل مي‌دهد. فرآيندهاي غيرشفاف در توزيع و معاملات حامل‌هاي انرژي از جمله گازوييل، يكي از علل اصلي اين مساله ملي ارزيابي مي‌شود.

بر همين اساس، چندي پيش اميرمحمد پرهام‌فر مديركل سابق پيشگيري از قاچاق كالا و ارز ستاد مركزي مبارزه با قاچاق كالا و ارز، در گفت‌وگويي بر اين مهم تاكيد كرده و گفته است: «يكي از معضلات ما در بحث قاچاق، نبود شفافيت در گردش اطلاعات است. به اين معنا كه اگر اطلاعات تجاري موردنياز به صورت شفاف در گردش باشد و همه دستگاه‌ها از اقدامات هم مطلع بوده و به فرآيندهاي يكديگر دسترسي داشته باشند، در اين صورت مبارزه با قاچاق بسيار ساده‌تر مي‌شود.» نكته جالب توجه اين است كه اين هشدار در سال ۱۳۹۸ داده شد اما مساله قاچاق انرژي تاكنون حل نشده باقي مانده است. تمام معاملات انجام شده در رينگ داخلي و بين‌الملل بازار فيزيكي بورس انرژي ايران در سامانه ثامن ثبت مي‌شود و همين امر موجب شفافيت معاملات صورت پذيرفته خواهد شد و شفافيت موجب جلوگيري از قاچاق مي‌شود، بنابراين در شرايط كنوني كشور و نياز صنايع به گازوييل براي ادامه فرآيند توليد خود، وجود بازار شفاف و قانوني مي‌تواند كمك بسزايي به ادامه فعاليت صنايع كند. با توجه به نياز صنايع به اين محصول، عرضه مستمر و با قيمت مناسب در بورس انرژي ايران باعث شكل‌گيري يك بازار مطمئن خواهد شد كه در نهايت مرجعيت قيمت‌گذاري حامل‌هاي انرژي در بورس انرژي ايران را تقويت مي‌كند. بنابر آمار موجود، ابتداي سال ۱۳۹۴ تا پايان سال ۱۴۰۳ بيش از ۲ ميليون و ۳۰۰ هزار تن از فرآورده نفت گاز در رينگ بين‌الملل بازار فيزيكي اين بورس به ارزش بيش از يك ميليارد و ۱۳۲ ميليون دلار مورد معامله قرار گرفته است. همچنين معاملات فرآورده فوق بيش از ۱۲ ميليون دلار مازاد رقابت را نيز به همراه داشت. در سال ۱۴۰۳ شركت پالايش نفت آبادان با مجوز شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، ۱۰۵ هزار تن گازوييل را در رينگ بين‌الملل به ارزش بيش از ۶۴ ميليون دلار مورد معامله قرار داد. پس از آن به دليل نياز كشور به اين فرآورده، عرضه آن در بورس انرژي ايران متوقف شد اما شنيده‌ها حاكي از آن است كه در روزهاي آينده، گازوييل به بازار فيزيكي بورس انرژي ايران بازخواهد گشت. با توجه به وجود زيرساخت‌هاي مناسب در بازار فيزيكي، انجام معاملات در اين بازار، سريع‌ترين راه براي دستيابي صنايع به گازوييل مورد نياز خود خواهد بود.