بازي نرخ بهره با بورس
يكي از عواملي كه در روزگار تلخ بورس براي سهامداران مهم بوده، عملكرد ساير بازارهاست. در اصل نوع معامله، قيمت‌گذاري و تعيين نرخ در ساير بازارها مي‌تواند تعيين‌كننده مسير بازار سرمايه باشد.
يكي از عواملي كه در روزگار تلخ بورس براي سهامداران مهم بوده، عملكرد ساير بازارهاست. در اصل نوع معامله، قيمت‌گذاري و تعيين نرخ در ساير بازارها مي‌تواند تعيين‌كننده مسير بازار سرمايه باشد. يكي از اين نرخ‌ها مربوط به بازار بين بانكي‌هاست، بازاري که هم به صورت رواني و هم به صورت واقعي مي‌تواند نقدينگي را از بورس فراري دهد. براساس آمارهاي منتشر شده نرخ بهره بين بانكي در پايان هفته منتهي به ۱۵ مردادماه با افزايش ۰.۱۹ درصدي به ۲۳.۹۵ درصد رسيد.نرخ بهره بين بانكي در پايان هفته دوم مردادماه با افزايش ۰.۱۹ درصدي نسبت به هفته قبل خود به ۲۳.۹۵ درصد رسيد. اين در حالي است كه در پايان هفته گذشته نرخ بهره بين بانكي با كاهشي ۰.۱۳ درصدي نسبت به هفته قبل خود به ۲۳.۷۶ درصد رسيد. بازار بين بانكي، بازاري است كه براي مبادلات مالي ميان بانك‌ها و ساير موسسات اعتباري با يكديگر و براي اعمال سياست‌هاي پولي از سوي بانك مركزي ايجاد شده است. اين بازار عمق بسيار و معاملات پرحجمي دارد و براي كاهش اضافه برداشت بانك‌ها، كاهش استقراض بانك‌ها از بانك مركزي، مديريت صحيح نقدينگي از سوي بانك‌ها، كاهش يا افزايش نقدينگي كشور و كنترل تورم و ايجاد رشد اقتصادي ايجاد مي‌شود. بازار بين‌بانكي دو كاربرد مهم دارد؛ اولين كاربرد آن كمك به بانك مركزي براي اعمال سياست‌هاي پولي و دومين كاربرد آن، تامين مالي بانك‌ها و موسسات اعتباري و مالي از طريق يكديگر است و بانك مركزي از طريق تغيير در نرخ سود در اين بازار نظارت و اهداف خود را مرتفع مي‌كند.حجم معاملات در اين بازار بسيار بالاست و اثر بسياري بر نرخ سود دارد و نرخ سودي كه بانك مركزي به صورت هفتگي اعلام مي‌كند، بر اساس ميانگين موزون معاملات بين بانكي روزانه به دست مي‌آيد. بازار بين بانكي در ايران از تيرماه ۱۳۸۷ رسما شروع به كار كرد. نظارت كامل و تعيين نرخ سود بر اين بازار به عهده بانك مركزي است و بانك مركزي در پايان هر هفته نرخ بهره بين بانكي را در روز پنجشنبه (هر هفته) به صورت رسمي اعلام مي‌كند.
نگاهي به بازار بين بانكي
نرخ بهره بين بانكي در ابتداي سال جاري و اولين هفته فروردين ماه ۲۳.۹۶ درصد بود و در پايان هفته دوم (فروردين) با كاهش ۰.۰۱ درصدي به ۳۲.۹۵ درصد رسيد و در پايان هفته سوم نيز در همان دامنه (۲۳.۹۵ درصد) بدون تغيير و ثابت ماند. در آخرين هفته فروردين ماه، نرخ اين بازار با افزايش ۰.۰۱ درصدي به ۲۳.۹۶ درصد رسيد و يك هفته پس از آن در سوم ارديبهشت ماه با جهش ۰.۰۲ درصدي به محدوده ۲۳.۹۸ درصد وارد شد. با اين حال طي سه هفته پس از آن با كاهش ۰.۰۱ (در پايان هر هفته) در مجموع ۰.۰۳ كاهش يافت و در روز چهارشنبه ۳۱ ارديبهشت ماه به ۲۳.۹۵ درصد رسيده بود كه در پايان هفته اول خردادماه با افزايش ۰.۰۲ درصدي به ۲۳.۹۷ درصد رسيد. اما طي هفته دوم و سوم خردادماه به ۲۳.۹۸ درصد رسيد و طي دو هفته بعدي در اين محدوده ثابت مانده و در پايان هفته چهارم خرداد ماه با كاهش ۰.۰۱ درصدي به ۲۳.۹۷ درصد رسيد. با اين حال در هفته نخست و دوم تيرماه سال جاري با افزايش ۰.۰۱ درصدي به كانال ۲۳.۹۸ درصد بازگشت و اين در حالي بود كه در هفته سوم تيرماه با كاهش قابل توجه نسبت به هفته‌هاي قبل خود به محدوده ۲۳.۶۴ درصد رسيد و هفته پس از آن با افزايش ۰.۲۵ درصدي به ۲۳.۸۹ درصد رسيد كه در پيان هفته گذشته (هشتم مردادماه) به ۲۳.۷۶ درصد كاهش يافت.
در آذرماه سال ۱۴۰۳، نرخ بهره بين بانكي به كانال ۲۳.۹ درصد وارد شد و از آن زمان تا امروز در همين محدوده و نزديك به ۲۴ درصد متغير بوده است. البته اين نرخ در دي و بهمن ماه سال گذشته به ۲۳.۹۸ درصد رسيد اما هيچ زماني از مرز آن عبور نكرد و وارد كانال ۲۴ درصد نشد. با اين حال، طي چند ماه اخير نرخ بهره بين بانكي در نزديك‌ترين محدوده خود با كانال ۲۴ درصد تثبيت شده بود. در سال ۱۴۰۳ نرخ بهره بين بانكي در كانال ۲۳ درصد بود و آنچه كه آمارهاي بانك مركزي نشان مي‌دهد، نرخ بهره بين بانكي در دو سال گذشته يعني سال‌هاي ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در كانال ۲۳ درصد حفظ شده است، با اين حال نرخ بهره بين بانكي در سال ۱۴۰۱ دامنه‌هاي ۲۰.۳ تا ۲۳.۱ درصد را شاهد بود كه بيشترين تغيير در نرخ بهره بين بانكي در سال‌هاي گذشته را نشان مي‌دهد.
واكنش بورس به بازار بين بانكي
بررسي‌های اعداد و ارقام نشان مي‌دهد هر زماني كه نرخ بهره افزايشي باشد نقدينگي نيز به قصد بانك‌ها از بورس خارج مي‌شود. در اصل زماني كه نرخ بهره افزايش مي‌يابد بانك‌ها تمايل بيشتري به جذب نقدينگي دارند و بر همين اساس سود سپرده‌هاي خاص خود را بيش از حدمجاز تعيين شده اعلام مي‌كنند كه درنتيجه اين موضوع باعث مي‌شود برخي از سرمايه‌گذاران به علت سود بالاتر و به صورت موقت نقدينگي خود را از بورس خارج و وارد بازار بانكي كنند. همچنين اين نرخ به صورت رواني نيز روي بازار تاثير دارد و مي‌تواند به صورت موقت معاملات را در بازار به حالت متوقف دربياورد. در اصل باعث مي‌شود كه برخي از سرمايه‌گذاران نسبت به بازار بدبين باشند و در نهايت ترجيح دهند به صورت موقت معاملات خود را انجام ندهد. زماني كه بانك مركزي نرخ بهره بين‌بانكي را افزايش مي‌دهد، اين به بازار سيگنال مي‌دهد كه سياست پولي «انقباضي» است و هدف كنترل تورم و كاهش نقدينگي است و در زمان‌هايي كه سياست انقباضي در بازار اجرا مي‌شود سرمايه‌گذاران نيز تمايل كمتري به سرمايه‌گذاري در بورس پيدا مي‌كنند. از سوي ديگر زماني كه نرخ بهره بين بانكي كاهش پيدا مي‌كند تمايل سهامداران براي ورود به بورس افزايش مي‌يابد. در اصل در زمان‌هاي كاهش نرخ بهره بين بانكي سرمايه‌گذاران به اين نتيجه مي رسند كه بازارسهام جايگاه امن‌تري براي سرمايه‌گذاري است و درنتيجه سرمايه‌گذاري در بورس افزايش مي‌يابد. شايد در عمل برخي از فعالان عقيده داشته باشند كه نرخ بهره رابطه مستقيمي با بازار سهام ندارد و تنها به صورت رواني است؛ اما بررسي رفتار بورس در زمان افزايش يا كاهش نرخ بهره نشان مي‌دهد كه اين دو بازار رابطه مستقيمي با يكديگر دارند.
