از خشكي چاه‌ها تا تهديد پارك ملي سرخه‌حصار
در جلسه روز گذشته شوراي شهر تهران (۱۴ مرداد)، مجموعه‌اي از مسائل حياتي و بحراني كه مستقيماً با زيست‌پذيري پايتخت در ارتباطند، به بحث گذاشته شد؛ از وضعيت بحراني چاه‌هاي شهرداري كه با خشكسالي و افت شديد دبي مواجه شده‌اند، تا كمبود منابع آبي براي آبياري فضاي سبز شهر. اين موارد به‌خوبي نشان داد كه تهران در آستانه يك بحران تمام‌عيار زيست‌محيطي قرار دارد.
در جلسه روز گذشته شوراي شهر تهران (۱۴ مرداد)، مجموعه‌اي از مسائل حياتي و بحراني كه مستقيماً با زيست‌پذيري پايتخت در ارتباطند، به بحث گذاشته شد؛ از وضعيت بحراني چاه‌هاي شهرداري كه با خشكسالي و افت شديد دبي مواجه شده‌اند، تا كمبود منابع آبي براي آبياري فضاي سبز شهر. اين موارد به‌خوبي نشان داد كه تهران در آستانه يك بحران تمام‌عيار زيست‌محيطي قرار دارد. همچنين تهديد جدي سوسك‌هاي چوب‌خوار براي پارك ملي سرخه‌حصار، كه از معدود منابع طبيعي باقي‌مانده در پايتخت به شمار مي‌رود، هشدار جدي ديگري بود كه از سوي اعضاي شورا مطرح شد. در كنار بحران‌هاي محيط‌زيستي، حواشي و انتقادات صريحي درباره عملكرد شهرداري در حوزه مديريت منابع انساني نيز مطرح شد؛ به‌ويژه در زمينه انتصابات اخير كه بدون اطلاع اعضاي شورا و خارج از روال شفاف معمول انجام شده بود. اين حواشي، بار ديگر ضعف شفافيت و پاسخگويي در شهرداري تهران را به رخ كشيد و بر بحران اعتماد و نبود هماهنگي بين نهادهاي مسوول و تصميم‌گير در اداره شهر صحه گذاشت. مجموع مباحث مطرح‌شده در اين جلسه، در واقع نمايي كامل از چالش‌هاي چندلايه مديريت شهري در تهران بود؛ شهري كه در آن بحران منابع طبيعي، ضعف در هماهنگي بين نهادها، و بي‌اطلاعي تصميم‌گيران از اقدامات كليدي يكديگر، به‌طور هم‌زمان پيش مي‌روند و آينده‌اي مبهم براي پايتخت رقم مي‌زنند. اولين بخش قابل‌توجه جلسه، اظهارات علي‌محمد مختاري، مديرعامل سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران بود. او گزارشي از وضعيت چاه‌هاي آبي متعلق به شهرداري ارايه كرد كه آشكارا پرده از يك بحران جدي برداشت، به گفته مختاري، از ۵۷۰ چاه شهرداري، بيش از ۲۰۰ حلقه از مدار خارج شده است. از اين تعداد، ۱۰۸ چاه كاملاً خشك و ۱۰۱ چاه نيز با كاهش دبي مواجه شده‌اند و بزودي خشك خواهند شد. اين آمار شوك‌آور، گوياي وضعيت وخيم منابع آب زيرزميني تهران است؛ شهري كه طي ۲۸ سال، به گفته مختاري، سالانه با افت نيم‌متري آب‌هاي زيرزميني روبرو بوده و حالا اين عدد به ۱۵ متر رسيده است. مديرعامل سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران با صراحت از برداشت بي‌رويه از چاه‌ها به عنوان يك «خيانت» ياد كرد و علت اصلي فرونشست زمين در جنوب‌غرب تهران و دشت ورامين را نيز همين موضوع دانست. مختاري از كمبود ۳۰ ميليون مترمكعبي آب براي آبياري فضاي سبز خبر داد كه به گفته او، به يك‌چهارم فضاي سبز پايتخت آسيب وارد كرده است.
كمربند سبز در برابر آمار خشكسالي
با وجود اين بحران، مختاري تلاش كرد چهره‌اي مثبت از اقدامات شهرداري ارايه دهد. او گفت: سال گذشته، كمربند سبز پايتخت به ۵۰ هزار هكتار رسيد. قبل از انقلاب تنها ۷۵ بوستان و سرانه‌اي كمتر از يك متر مربع داشتيم، اما اكنون ۲۴۳۳ بوستان داريم. اين اظهارات در حالي است كه هم‌زمان گفته شد نيمي از چاه‌هاي تهران تا پايان امسال خشك خواهند شد. افزايش فضاي سبز بدون تضمين آب پايدار، عملاً به مثابه كاشتن نهال در بيابان است. مختاري تصريح كرد كه براي تأمين آب، برداشت از منابع مختلفي صورت مي‌گيرد: ۱۰۳ ميليون مترمكعب از چاه‌ها، ۱۹ ميليون از قنوات، ۲۳ ميليون از پساب، و ۱۰ ميليون از آب‌هاي سطحي. اما با توجه به خشكي بسياري از اين منابع، وابستگي به پساب (آب تصفيه‌شده) رو به افزايش است.
پساب؛ اميد تهران يا بن‌بست جديد؟
مختاري در ادامه جلسه روز گذشته با اشاره به تلاش سازمان براي توسعه زيرساخت انتقال پساب، گفت: پيش از دريافت اعتبار، با ۸ پيمانكار وارد عمل شديم. ۲۳ ميليون مترمكعب را تا اسفند ۱۴۰۲ به ۵۶ ميليون رسانديم. ۴۶ كيلومتر خط لوله با ۳ هزار ميليارد تومان اعتبار اجرايي شد و امسال هم دو هزار ميليارد تومان ديگر تخصيص داديم.
اما اين تلاش‌ها نيز با مانع ديگري روبرو شده‌اند: آبفا (شركت آب و فاضلاب) از اتصال لوله‌ها خودداري كرده و براي هر مترمكعب آب مبلغي معادل ۲۷ هزار تومان مطالبه كرده است. مديرعامل سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران افزود: ما گفتيم مشكلي با پرداخت نداريم؛ اما بايد شورا قيمت‌گذاري كند. در غير اين صورت، بوستان‌هاي ما خسارت خواهند ديد. مختاري حتي از واگذاري ۵۳ حلقه چاه به وزارت نيرو خبر داد؛ به شرطي كه در ازاي آن، پساب تحويل داده شود.
بوستان‌هاي پايتخت قرباني تعلل مديريتي
يكي از نقاط بحراني، بوستان چيتگر بود كه بنا بر گفته مختاري، سهميه آب آن از ۳۰۰ ليتر در ثانيه به تنها ۲۰ ليتر كاهش يافته است. اين مساله شهرداري را مجبور كرده با تانكر اقدام به آبياري كند؛ اقدامي موقتي و پرهزينه كه اثربخشي پايداري ندارد. مختاري با تأكيد بر اصلاح زمان‌بندي آبياري و مقابله با «خزان زودرس» در تابستان گفت: در سال گذشته، در تير و مرداد با خزان زودرس مواجه بوديم، اما امسال با تغيير ساعات آبياري، توانستيم جلوي آن را بگيريم. او همچنين يادآور شد كه شهرداري از دهه ۶۰ برنامه‌ريزي براي تأمين آب فضاي سبز را آغاز كرده و اين تلاش‌ها نتيجه داده‌اند.
پارك سرخه‌حصار پناهگاه ديروز، قرباني امروز
در ادامه جلسه، مهدي پيرهادي، رييس كميسيون سلامت، محيط زيست و خدمات شهري، با لحني تند به وضعيت بوستان ملي سرخه‌حصار اشاره كرد؛ پاركي كه اكنون درگير تهاجم سوسك‌هاي چوب‌خوار شده و در آستانه نابودي است. پيرهادي ادامه داد: سوسك‌هاي چوب‌خوار به جان تنها پناهگاه سرپا و باقي‌مانده از جنگ افتاده‌اند؛ چرا كسي پيگيري نمي‌كند؟ مگر اين پارك ملي نيست؟ چرا محيط زيست چشم‌هايش را بسته است؟ اين عضو شوراي شهر با يادآوري نقش اين پارك در دوران جنگ تحميلي، كه به عنوان پناهگاه مردم در حملات موشكي عمل مي‌كرد، از بي‌توجهي مطلق دستگاه‌هاي مسوول به‌شدت انتقاد كرد. پيرهادي ادامه داد: بخشي از هويت ملي اين كشور با بي‌تدبيري‌ها خشك شد، درست وسط پايتخت، تماميت ارضي سرخه‌حصار در معرض بي‌توجهي قرار گرفته است. او عملكرد فعالان محيط زيست را نيز زير سوال برد و گفت: اگر قرار بود زميني واگذار شود، همه تجمع مي‌كردند. اما حالا كه پارك ملي ما در حال نابودي است، هيچ صدايي درنمي‌آيد.
اختلافات سياسي و بي‌اطلاعي شورا ؟
در بخش ديگري از جلسه، مباحثي پيرامون عدم حضور شهردار تهران در ستاد بازسازي جنگ مطرح شد. مهدي اقراريان انتقاد كرد كه شهردار در جلسات دولت كه مرتبط با بازسازي پساجنگ است، حضور ندارد، اقراريان ادامه داد: شهردار تهران بايد از شورا مصوبه بگيرد و مجوزهاي لازم را از هيات دولت بگيرد؛ اما در جلسات حضور ندارد. در واكنش به اين اظهارات، مهدي چمران، رييس شوراي شهر تهران گفت: فعلاً مردم منتظر نمانند. حالا كه دولت و شهرداري پاي كارند، كار مردم را پيش ببرند.
در همين زمينه، محمد آخوندي نيز با گلايه از روند انتصابات در شهرداري گفت: ما از طريق رسانه‌ها از تغيير مديرعامل سازمان فرهنگي و هنري باخبر شديم. اين مدل تغييرات باعث مي‌شود مديران نسبت به عملكردشان پاسخگو نباشند. آخوندي افزود: در برخي موارد، كساني در تغييرات نقش دارند كه هيچ مسووليتي در شهرداري ندارند؛ موضوعي كه به گفته او، شورا و شهرداري را در برابر مردم بي‌پاسخ مي‌گذارد.
بي‌برنامگي آشكار
جلسه اين هفته شوراي شهر تهران مجموعه‌اي از آمارها، وعده‌ها، گلايه‌ها و انتقادها بود، شهري كه از يك سو با خشكسالي گسترده، فرونشست و تهديد حيات فضاي سبز مواجه است، و از سوي ديگر، گرفتار بازي‌هاي اداري، منازعات درون‌سازماني و ضعف نظارت. بحران آب و مرگ تدريجي بوستان‌هايي چون سرخه‌حصار، زنگ خطري جدي است. اما آيا شهرداري، آبفا، وزارت نيرو و محيط زيست، حاضرند در عمل مسووليت‌پذير باشند؟ يا بايد تا خشك شدن آخرين درخت در تهران، همچنان شاهد پاس‌كاري‌هاي نهادي باشيم؟
