۶۸ درصد آب‌هاي زيرزميني جهان از بين رفته است!

براساس مطالعه‌اي از دانشگاه آريزونا امريكا، ۶۸درصد از كل آب ازدست‌رفته خشكي‌ها مربوط به منابع آب زيرزميني است. اطلاعات جديد ماهواره‌اي حقيقتي نگران‌كننده را آشكار مي‌كند: از سال 2002 تاكنون، قاره‌هاي زمين به‌شكلي فزاينده در حال خشك شدن هستند. اين پديده نه يك خشكسالي موقتي، بلكه بازآرايي گسترده‌اي در توازن آب شيرين در سطح جهان است. تغييرات اقليمي، بهره‌برداري بي‌رويه از منابع آب زيرزميني و خشكسالي‌هاي طولاني‌مدت، عوامل اصلي اين تغيير بنيادين به‌شمار مي‌روند. مطالعه‌اي كه توسط دانشگاه ايالتي آريزونا انجام شده، چهار ناحيه عظيم «فوق‌خشك» (mega-drying) را در نيمكره‌شمالي شناسايي كرده است. پژوهشگران با تحليل بيش از 22 سال داده‌ از ماهواره‌هاي GRACE و GRACE-FO دريافته‌اند كه اين مناطق خشك با سرعتي معادل 831هزار كيلومتر مربع در سال، تقريباً دو برابر وسعت ايالت كاليفرنيا، در حال گسترش هستند.

 بحران از دست رفتن منابع آب زيرزميني

نتايج نشان مي‌دهد كه سرعت خشك شدن مناطق خشك بسيار بيشتر از افزايش رطوبت در مناطق مرطوب است. از سال 2014، پديده‌هاي خشكسالي شديد با نرخ بيش از يك ميليون مايل مربع در سال در نواحي غيريخ‌زده افزايش يافته‌اند؛ نشانه‌اي از يك نقطه واژگوني اقليمي كه با وقوع پديده‌هاي قوي ال‌نينو مرتبط است.
براساس اين پژوهش، بيش از 75درصد جمعيت جهان، يعني بيش از 6 ميليارد نفر، در 101 كشوري زندگي مي‌كنند كه از سال 2002 به اين‌سو با كاهش منابع آب شيرين مواجه بوده‌اند. اين همپوشاني ميان رشد جمعيت و افت منابع آبي، تهديدي جدي براي ثبات جهاني تلقي مي‌شود. در اين ميان، 68درصد از كل آب ازدست‌رفته خشكي‌ها مربوط به منابع آب زيرزميني است. اين منابع اكنون بيش از يخچال‌هاي طبيعي گرينلند در افزايش سطح دريا نقش دارند. آب‌هاي سطحي (18درصد)، رطوبت خاك (9درصد) و برف ذخيره‌شده (5درصد) در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. «جِي فاميليتي»، يكي از پژوهشگران اين مطالعه، مي‌گويد: اين يافته‌ها شايد هشدارآميزترين نشانه‌اي باشند كه تاكنون درباره تأثير تغييرات اقليمي بر منابع آبي‌مان دريافت كرده‌ايم. قاره‌ها در حال خشك شدن‌اند، دسترسي به آب شيرين در حال كاهش است و سطح دريا با سرعت بيشتري بالا مي‌رود.

  چهار كمربند  عظيم خشكسالي

مطالعه حاضر چهار كمربند خشكسالي به‌هم‌پيوسته را معرفي مي‌كند كه اكنون مناطق وسيعي از نيمكره‌شمالي را درگير كاهش شديد منابع آب كرده‌اند. در شمال كانادا و آلاسكا، منابع آب زميني (غير از يخچال‌ها) سالانه 0.34 اينچ كاهش مي‌يابند. در روسيه شمالي، كاهش سالانه 0.16 اينچ ثبت شده كه ناشي از ذوب شدن خاك منجمد (پرمافراست) و تداوم خشكسالي‌هاست. منطقه جنوب‌غربي امريكاي شمالي و امريكاي مركزي نيز با افتي به ميزان 0.30 اينچ در سال روبه‌رو است كه شهرهاي بزرگي چون لس‌آنجلس، لاس‌وگاس و مكزيكو‌سيتي را تحت تأثير قرار مي‌دهد. بيشترين آسيب اما متوجه مناطق خاورميانه، شمال آفريقا (MENA) و آسياي مركزي است؛ جايي كه حوزه رودخانه گنگ-برهماپوترا سالانه 0.43 اينچ كاهش دارد و درياچه‌هاي خزر و آرال با سقوط شديد 1.18 اينچ در سال مواجهند. اين مناطق كه زماني به‌صورت نقاط پراكنده بحران ديده مي‌شدند، اكنون به كمربندهاي عظيم و پيوسته خشكي در مقياس قاره‌اي تبديل شده‌اند.

 خشكي قاره‌ها؛ عامل جديد افزايش سطح دريا

پيش از سال 2014، بيشتر خشكسالي‌هاي شديد در نيمكره ‌جنوبي رخ مي‌داد، اما از آن زمان تاكنون، اين روند معكوس شده و اغلب خشكسالي‌هاي شديد و طولاني در نيمكره شمالي ديده مي‌شوند؛ همزمان با يكي از قوي‌ترين رويدادهاي ال‌نينو ثبت‌شده در تاريخ. در‌حالي كه مناطق مرطوب در حال كاهش هستند، مناطق استوايي همچنان از روند مرطوب شدن برخوردارند، هرچند كمتر از آنچه مدل‌هاي اقليمي IPCC پيش‌بيني كرده‌اند. امروزه خشكي‌هاي زمين 44درصد از افزايش توده‌اي سطح دريا را به خود اختصاص داده‌اند؛ سهمي كه حتي از گرينلند يا جنوبگان (قطب جنوب) نيز بيشتر است. از اين ميزان، خشكي‌هاي غيريخ‌زده سالانه معادل 0.04 اينچ به سطح دريا اضافه مي‌كنند و سهم آب زيرزميني به تنهايي 68درصد اين افزايش را تشكيل مي‌دهد.

   تخليه آب سريع‌تر از توان بازسازي طبيعت

مناطق بحراني همچون حوضه رودخانه سند، دشت شمال چين و دره مركزي كاليفرنيا اكنون با كاهش سالانه‌اي برابر با 10درصد يا بيشتر از منابع تجديدپذير آب خود روبه‌رو هستند. نيمي از سفره‌هاي آب زيرزميني بزرگ جهان با سرعت بالا در حال تخليه هستند. آب‌هاي زيرزميني همانند «صندوق‌هاي اعتماد باستاني» هستند؛ منابعي كه پس از تخليه، قابل احيا در بازه زماني انساني نيستند. «هريشيكش چندن‌پوركار»، نويسنده اصلي مطالعه، مي‌گويد: شگفت‌آور است كه چه حجم عظيمي از آب غيرقابل تجديد را از دست مي‌دهيم. يخچال‌ها و آب‌هاي زيرزميني عميق همچون صندوق‌هايي‌اند كه بايد تنها در مواقع ضروري، مانند خشكسالي‌هاي طولاني، از آنها استفاده شود. اما ما بدون ملاحظه در حال مصرف اين منابع هستيم، بدون اينكه در سال‌هاي پربارش تلاشي براي تغذيه مجدد آنها داشته باشيم. اين يعني داريم به سوي ورشكستگي آبي پيش مي‌رويم.

 زنگ  بيدارباش  جهاني

«فاميليتي» هشدار مي‌دهد كه اگر اين روند ادامه پيدا كند، امنيت غذايي و آبي ميلياردها نفر به خطر خواهد افتاد، اما همچنان راهي براي تغيير وجود دارد. او مي‌افزايد: اين پژوهش اهميت زيادي دارد. پيام آن روشن است: ما فوراً به سياست‌ها و استراتژي‌هاي نوين براي مديريت منابع آب زيرزميني در مقياس جهاني نياز داريم. اقدامات فوري بايد بر كاهش بهره‌برداري بي‌رويه، افزايش تغذيه مصنوعي سفره‌هاي آب زيرزميني و حفاظت از آبخوان‌ها متمركز باشد. تلاش‌هاي هماهنگ بين‌المللي مي‌تواند روند خشكي را كند كرده و از افزايش بيشتر سطح دريا جلوگيري كند.