سرعت اينترنت در ايران، فاصله طولاني با استانداردهاي جهاني
در حالي كه كشورهاي پيشرفته‌اي مانند سنگاپور و امارات سرعت اينترنت خانگي خود را به بيش از ۳۰۰ مگابيت‌برثانيه رسانده‌اند، ايران با سرعت اينترنت ثابت ۱۸.۹۴ مگابيت‌برثانيه در جايگاه ۱۳۹ جهاني قرار دارد.
در حالي كه كشورهاي پيشرفته‌اي مانند سنگاپور و امارات سرعت اينترنت خانگي خود را به بيش از ۳۰۰ مگابيت‌برثانيه رسانده‌اند، ايران با سرعت اينترنت ثابت ۱۸.۹۴ مگابيت‌برثانيه در جايگاه ۱۳۹ جهاني قرار دارد. همچنين اگرچه سرعت اينترنت موبايل ايران در سال‌هاي اخير به ۶۳.۲۹ مگابيت‌برثانيه رسيده و رتبه ۶۱ جهاني را به خود اختصاص داده، فاصله چشمگير با استانداردهاي جهاني همچنان چالش بزرگي است كه نيازمند تحول جدي در زيرساخت‌ها و سياست‌گذاري‌هاي ديجيتال است.
در سال‌هاي اخير، سرعت اينترنت به يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي كشورها بدل شده است. جهاني كه بيش از هر زمان ديگري به زيرساخت‌هاي ديجيتال وابسته است، كشورها را به رقابتي تنگاتنگ براي ارايه اينترنت سريع‌تر و پايدارتر واداشته است. در اين ميان، كشورهاي خاورميانه‌اي همچون امارات متحده عربي، قطر و كويت توانسته‌اند با سرمايه‌گذاري گسترده در زيرساخت‌هاي ارتباطي، جايگاه نخست در سرعت اينترنت موبايل را به خود اختصاص دهند. در تازه‌ترين گزارش جهاني درباره سرعت اينترنت موبايل، امارات متحده عربي با سرعت ميانگين ۵۴۶.۱۴ مگابيت‌برثانيه در رتبه نخست قرار گرفته است؛ جايگاهي كه نشان‌دهنده سرمايه‌گذاري جدي اين كشور در زيرساخت‌هاي ارتباطي و گسترش شبكه‌هاي نسل پنجم است. پس از آن، قطر با سرعت ۵۱۷.۴۴ مگابيت‌برثانيه جايگاه دوم را به خود اختصاص داده و كويت نيز با ثبت ۳۷۸.۴۵ مگابيت‌برثانيه در رتبه سوم قرار دارد. اين سه كشور عربي، به‌ويژه در سال‌هاي اخير، با اجراي برنامه‌هاي ملي تحول ديجيتال و افزايش رقابت ميان اپراتورها، جهش قابل‌توجهي در كيفيت اينترنت موبايل داشته‌اند. اين كشورها در سال‌هاي اخير با حمايت‌هاي دولتي و آزادسازي بازار ارتباطات، موفق شده‌اند فناوري‌هاي نسل پنجم را به‌صورت گسترده پياده‌سازي كنند؛ فناوري‌هايي كه نه‌تنها سرعت بالاتري به همراه دارند، بلكه تأخير ارتباطي را نيز به شكل چشمگيري كاهش مي‌دهند. در رده چهارم، بحرين با سرعتي در حدود ۳۲۹ مگابيت‌برثانيه قرار گرفته است كه آن نيز از كشورهاي كوچك اما پيشرو در توسعه ارتباطات منطقه محسوب مي‌شود. برزيل به عنوان تنها كشور امريكاي جنوبي در اين فهرست، با ميانگين ۲۸۶ مگابيت‌برثانيه در رتبه پنجم ايستاده و نشان داده كه حتي در اقتصادهاي در حال توسعه نيز مي‌توان با سياست‌گذاري هوشمندانه به اينترنت پرسرعت دست يافت. پس از آن، بلغارستان با حدود ۲۶۳ مگابيت، كره جنوبي با حدود ۲۴۵، چين با ۲۳۸، عربستان سعودي با ۲۲۵ و دانمارك با ۲۱۸ مگابيت‌برثانيه، رتبه‌هاي ششم تا دهم را به خود اختصاص داده‌اند. حضور هم‌زمان كشورهاي آسيايي و اروپايي در ميان ده كشور برتر نشان مي‌دهد كه موفقيت در اين حوزه، صرفاً وابسته به درآمد ملي يا جغرافيا نيست، بلكه در گروي برنامه‌ريزي، رقابت سالم، و بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين است.
كدام كشورها كمترين سرعت اينترنت را دارند؟
در انتهاي جدول جهاني سرعت اينترنت ثابت، كشورهايي چون سوريه و كوبا با ميانگين ۳.۲۳ مگابيت بر ثانيه كندترين اينترنت را دارند؛ در ادامه تركمنستان با ۳.۷۸ مگابيت و افغانستان با ۳.۸۸ مگابيت بر ثانيه قرار گرفته‌اند؛ پس از آن كامِرون با حدود ۸.۹۲ مگابيت، اتيوپي با ۹.۸۲ مگابيت، ليبي با ۱۰.۱۹ مگابيت، يمن با ۱۱.۲۱ مگابيت و تونس با ۱۲.۸۰ مگابيت بر ثانيه در رده‌هاي پايين‌ترين سرعت اينترنت جهاني جاي دارند. در زمينه اينترنت موبايل نيز كشورهايي مانند سوريه با حدود ۱۸.۴۶ مگابيت بر ثانيه، بلاروس با ۱۹.۰۰ مگابيت، ليبي با ۲۰.۲۶ مگابيت, مغولستان با ۲۰.۳۴ مگابيت و ونزوئلا با ۲۲.۰۹ مگابيت بر ثانيه، پايين‌ترين سرعت‌ها را ثبت كرده‌اند. همچنين كشورهايي مانند پاكستان با حدود ۲۵.۳۹ مگابيت و بوليوي با ۱۳.۴۰ مگابيت بر ثانيه در رده‌هاي پايين كشورهاي موبايلي قرار مي‌گيرند .
وضعيت اينترنت ايران همچنان چالش‌برانگيز است
در نقطه مقابل، ايران همچنان در تلاش براي رسيدن به جايگاهي قابل‌قبول در جدول جهاني سرعت اينترنت است. گرچه برخي شاخص‌ها حاكي از بهبود تدريجي سرعت هستند، اما در مقايسه با كشورهايي كه با شتاب به سمت ديجيتالي‌شدن پيش مي‌روند، وضعيت اينترنت در ايران همچنان چالش‌برانگيز به نظر مي‌رسد. بررسي دقيق‌تر اعداد و رتبه‌ها، تصوير روشني از اين واقعيت به دست مي‌دهد. بر اساس داده‌هاي اسپيدتست، در ماه ژانويه ۲۰۲۵، ميانگين سرعت اينترنت موبايل در ايران حدود ۴۹ مگابيت‌برثانيه ثبت شده كه ايران را به رتبه ۶۹ جهان رسانده بود. اين عدد اگرچه در مقايسه با سال‌هاي گذشته پيشرفت محسوب مي‌شود، اما در مقايسه با سرعت‌هاي چند صد مگابيتي كشورهاي صدر جدول، فاصله‌اي معنادار دارد. اين وضعيت ناپايدار چندان هم دوام نياورد و تنها يك ماه بعد، يعني در فوريه ۲۰۲۵، با كاهش جزئي سرعت به ۴۹.۲۰ مگابيت‌برثانيه، ايران سه پله سقوط كرد و به رتبه ۷۲ جهان رسيد. در حال حاضر و طبق آخرين آمار اسپيدتست تا ژوئن 2025، ميانگين اينترنت موبايل در ايران 63.29 مگابيت‌برثانيه دارد ثابت در ايران دارد كه رتبه ايران را به 61 در جهان رسانده است. اگر وضعيت اينترنت ثابت را نيز مدنظر قرار دهيم، تفاوت‌هاي عميق‌تري نمايان مي‌شود. در حالي كه در كشورهايي مانند سنگاپور، هنگ‌كنگ يا امارات ميانگين سرعت اينترنت خانگي از مرز ۳۰۰ مگابيت‌برثانيه عبور كرده، كاربران ايراني در بهترين حالت به سرعتي كمتر از ۲۰ مگابيت‌برثانيه دسترسي دارند. اينترنت ثابت در ايران 18.94 مگابيت‌برثانيه دارد كه ايران را در جايگاه 139 جهاني قرار مي‌دهد. طبق گزارش اسپيدتست، در ژانويه ۲۰۲۵، سرعت اينترنت ثابت ايران ۱۶.۲۱ مگابيت‌برثانيه بوده و ايران در جايگاه ۱۳۶ جهاني قرار داشت. ماه بعد نيز اين سرعت به ۱۶.۶۸ رسيد، اما رقابت جهاني موجب شد ايران چهار پله سقوط كرده و به رتبه ۱۴۰ نزول كند. اين آمار به‌خوبي نشان مي‌دهد كه حتي اگر افزايش نسبي در كيفيت خدمات اتفاق بيفتد، با توجه به رشد سريع كشورها، حفظ جايگاه نيز نيازمند رشد شتابان‌تر و مستمر خواهد بود. اگرچه طي ماه‌هاي اخير، ايران توانسته رشد نسبي در سرعت اينترنت ثبت كند، اما جايگاه فعلي كشور بيانگر نياز فوري به توسعه زيرساخت‌هاي نوين و حذف موانع سياست‌گذاري براي رسيدن به جايگاه مطلوب در رقابت جهاني است.
ضعف در توسعه زيرساخت‌ها
دليل اصلي اين فاصله را بايد در نوع زيرساخت ارتباطي ايران جست‌وجو كرد. هنوز بخش بزرگي از كاربران اينترنت در كشور از فناوري قديمي ADSL استفاده مي‌كنند؛ فناوري‌اي كه سال‌هاست در كشورهاي پيشرو كنار گذاشته شده و جاي خود را به فيبر نوري يا اينترنت ۵G داده است. شبكه فيبر نوري كه به دليل پهناي باند بالا و پايداري بيشتر، نقش حياتي در رشد اقتصادي ديجيتال دارد، هنوز در ايران به‌صورت فراگير توسعه نيافته و تنها در برخي مناطق شهري قابل‌استفاده است. گرچه پروژه‌هايي مانند «فيبر نوري منازل و ساختمان‌ها» آغاز شده، اما سرعت پيشروي آن با نيازهاي روز جامعه هم‌خواني ندارد. همين موضوع باعث شده كه بخش بزرگي از خانوارها با سرعت‌هاي پايين و قطعي‌هاي مكرر مواجه باشند؛ مساله‌اي كه در دوران همه‌گيري كرونا و رشد آموزش و خدمات آنلاين، بيش از پيش خود را نشان داد. افزون بر ضعف در توسعه زيرساخت‌ها، موانع سياست‌گذاري نيز به وضعيت فعلي اينترنت ايران دامن زده‌اند. اعمال فيلترينگ گسترده بر بسياري از سرويس‌هاي پركاربرد بين‌المللي، مهاجرت كاربران به ابزارهاي فيلترشكن و هدايت ترافيك به مسيرهاي غيرمستقيم باعث شده تا بار اضافي بر روي شبكه ايجاد شود و كيفيت ارتباط كاربران به‌طور محسوس افت كند. از سوي ديگر، محدودسازي پهناي باند و نوسانات در سياست‌هاي تخصيص منابع به اپراتورها، موجب شده خدمات‌دهندگان اينترنت نتوانند در زمينه ارتقاي كيفيت خدمات، رقابت سالمي داشته باشند. اين شرايط، برخلاف بسياري از كشورهاست كه با آزادسازي بازار ارتباطات، اپراتورها را به نوآوري و توسعه خدمات ترغيب كرده‌اند. با اين حال، ايران ظرفيت‌هاي بالقوه‌اي براي بهبود وضعيت اينترنت خود دارد. يكي از مهم‌ترين گام‌ها، توسعه عملياتي فناوري نسل پنجم تلفن همراه (5G) است. اپراتورهايي مانند ايرانسل آزمايش‌هاي موفقي در اين زمينه انجام داده‌اند و حتي در يكي از تست‌ها، سرعتي بالاتر از ۲.۵ گيگابيت بر ثانيه ثبت شده است. اين ركورد نشان مي‌دهد كه از نظر فني، زيرساخت‌هايي براي ارتقاي چشمگير سرعت وجود دارد، اما تبديل اين ظرفيت بالقوه به خدمات عمومي، مستلزم عزم جدي، سرمايه‌گذاري گسترده و تسهيل در مقررات است. افزون بر آن، افزايش همكاري با شركت‌هاي خارجي و بهره‌گيري از تجارب كشورهايي كه مسير توسعه اينترنت را به‌خوبي پيموده‌اند، مي‌تواند به بهبود كيفيت خدمات و افزايش رضايت كاربران كمك شاياني كند. نبايد از ياد برد كه اينترنت سريع تنها براي رفاه فردي و سرگرمي نيست. امروز اينترنت پرسرعت به عنوان بستري براي رشد اقتصادي، آموزش، پزشكي از راه دور، تجارت الكترونيك و حتي امنيت ملي شناخته مي‌شود. در جهاني كه زيرساخت‌هاي ديجيتال، شالوده حكمراني نوين و اقتصاد آينده را مي‌سازند، كشورهايي كه از قافله عقب بمانند، ناگزير با محدوديت‌هاي بزرگ‌تري در حوزه‌هاي ديگر مواجه خواهند شد. در چنين شرايطي، ايران نيز ناگزير است در سياست‌گذاري‌هاي خود تجديدنظر كرده و از تمركز صرف بر مديريت محتوا، به سمت توسعه زيرساخت، تسهيل رقابت و ايجاد دسترسي گسترده و پايدار براي همه شهروندان حركت كند. به‌طور كلي، مقايسه وضعيت ايران با كشورهاي موفق در حوزه اينترنت، بيش از آنكه براي ايجاد احساس عقب‌ماندگي باشد، مي‌تواند فرصتي براي بازانديشي باشد. تجربه كشورهايي چون امارات، قطر يا حتي كره جنوبي نشان داده كه رسيدن به سرعت‌هاي بالا تنها با تكيه بر سرمايه‌گذاري و آزادسازي ممكن مي‌شود. تا زماني كه نگاه حاكم بر سياست‌گذاري اينترنت در ايران، امنيت‌محور و انحصاري باقي بماند، رسيدن به جايگاهي شايسته در جدول جهاني سرعت اينترنت، صرفاً يك آرزوي دوردست خواهد ماند.
