عرضه اوليه به كمك بورس مي‌آيد؟
بازار سهام همواره نسبت به عرضه‌هاي اوليه واكنش مثبت داشته و به نوعي با اين عرضه‌ها توانسته شرايط خود را تغيير دهد و نقدينگي سرگردان در بازارهاي موازي را به خود جذب كند. كارشناسان عقيده دارند كه در شرايط فعلي عرضه اوليه مي‌تواند براي بورس مسيرساز باشد و نقدينگي قابل قبولي را وارد اين بازار كند.
بازار سهام همواره نسبت به عرضه‌هاي اوليه واكنش مثبت داشته و به نوعي با اين عرضه‌ها توانسته شرايط خود را تغيير دهد و نقدينگي سرگردان در بازارهاي موازي را به خود جذب كند. كارشناسان عقيده دارند كه در شرايط فعلي عرضه اوليه مي‌تواند براي بورس مسيرساز باشد و نقدينگي قابل قبولي را وارد اين بازار كند.
عرضه‌هاي اوليه سهام يا همان (IPO) يكي از جذاب‌ترين و بحث‌برانگيزترين موضوعات بازار سرمايه بوده است و با ورود شركت‌هاي جديد به بورس، نه تنها نگاه تازه‌اي به بازار مي‌دهد، بلكه به عقيده بسياري از كارشناسان، مي‌تواند محرك رونق، افزايش اعتماد سرمايه‌گذاران و حتي جذب نقدينگي تازه باشد.
در اصل عرضه اوليه يعني فروش بخشي از سهام يك شركت غيربورسي، براي اولين‌بار به عموم سرمايه‌گذاران در بورس. اين اتفاق، معمولا با استقبال روبه‌رو مي‌شود؛ چرا كه اغلب عرضه‌هاي اوليه با قيمتي پايين‌تر از ارزش ذاتي شركت، به بازار عرضه مي‌شوند و اين فرصت آربيتراژ را براي سرمايه‌گذاران به‌همراه دارند و به معناي ديگر سرمايه‌گذاران در مسير كسب سود قرار مي‌دهند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه عرضه‌هاي اوليه ميانگين بين يك هفته الي يك ماه نخست عرضه بيشترين سود را به سرمايه‌گذاران خود مي‌دهند.
روزگار تلخ بورس تهران
بازار سهام از سال ۱۳۹۹ و پس از آن سقوط سنگيني را تجربه كرد.رشد شاخص در آن زمان و پس از اصلاح بسيار طولاني بازار سرمايه باعث شد كه نقدينگي و اعتماد از بورس فراري شود و حجم معاملات نيز به صورت قابل توجهي كاهش يابد. در اين بين از سال 1401 تا 1403 بورس تهران در تلاش بود كه اعتماد يا نقدينگي را به بازار برگرداند كه در برخي موارد موفق نيز عمل كرد، اما در نهايت با دخالت و دستكاري‌هاي مكرر شاهد آن بوديم كه مجدد اعتماد و نقدينگي از بازار فراري شد. در چنين فضايي بسياري از فعالان بازار عقيده دارند كه عرضه اوليه مي‌تواند چاره كار باشد.
به گفته بسياري از كارشناسان عرضه اوليه مي‌تواند نقدينگي جديد وارد بورس كند. متقاضيان عرضه اوليه اغلب سرمايه‌گذاران خرد هستند، اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه ارزش عرضه‌هاي اوليه نسبت به ارزش كل معاملات بازار بسيار‌اند ك است. در واقع، انتشار خبر عرضه اوليه، براي چند روز بازار را از فضاي ركود خارج مي‌كند و خريداران را به صف مي‌كشاند، اما پس از اتمام عرضه، اين نقدينگي غالبا يا از بازار خارج مي‌شود يا به سهام ديگر انتقال نمي‌يابد؛ به‌خصوص اگر بازار در فضاي اصلاح يا ركود باشد.
آغاز عرضه اوليه ها
طي روزهاي گذشته رييس سازمان بورس ضمن تاكيد بر لزوم رونق و ثبات در بازار سرمايه با اشاره به توقف عرضه‌هاي اوليه در ماه‌هاي گذشته گفت: بورس تهران و فرابورس ليست بزرگي از عرضه‌هاي اوليه آماده كرده‌اند و اين فرآيند تا دو هفته آينده از سر گرفته خواهد شد.رييس سازمان بورس همچنين بر ضرورت توسعه ابزارهاي مالي متنوع و افزايش عمق بازار سرمايه تاكيد كرد و عرضه اوراق خصوصي كوتاه‌مدت را گامي مثبت در جهت تامين مالي شفاف و سريع بنگاه‌ها دانست.
به گفته وي از سرگيري عرضه‌هاي اوليه، يكي از مطالبات فعالان بازار سرمايه در ماه‌هاي اخير بوده كه به‌نظر مي‌رسد با اقدامات اخير سازمان بورس، اين مطالبه به زودي محقق خواهد شد. به نظر مي‌رسد كه آغاز عرضه اوليه‌ها به صورت موقت مي‌تواند شرايط بازار سرمايه را به صورت رواني تغيير دهد.
صف‌هاي خريد كوتاه در بازار
در دوره ركود بورس، عرضه اوليه شركت‌ها اغلب با استقبال كم‌رمق و صف خريد كوتاه‌مدت مواجه شد؛ چرا كه خروج سرمايه و كاهش نقدينگي، عطش تقاضا را به‌شدت محدود كرده بود. آن دسته از نقدينگي محدود باقي‌مانده نيز عمدتا براي جبران زيان‌ها يا عقب‌ماندگي‌هاي قبلي، ترجيح داد به سمت همين عرضه‌هاي اوليه كوچ كند؛ تصميمي كه به تضعيف گردش پول در ساير سهام انجاميد و فشار مضاعفي بر بازار گذاشت.
اكنون كه در ماه‌هاي اخير فضاي معاملات كمي رنگ اميد به خود گرفته ، همچنان برخي محدوديت‌ها نظير دامنه نوسان براي پيشگيري از نوسان‌گيري و هيجان آزاد باقي است. با اين وصف، روند رشد شاخص تنها به‌طور مقطعي دچار وقفه شد و بازار توانست بار ديگر اين مسير را بازيابد.
برخي كارشناسان اما معتقدند در چنين شرايطي، بهتر بود سياستگذاران اجازه مي‌دادند بورس تهران نفس تازه كند و بازگشت منابع مالي به بازار با شيب ملايم تثبيت شود؛ تا پس از ايجاد ثبات نسبي و باز شدن دامنه نوسان، عرضه‌هاي اوليه جديد بتواند در فضايي با اعتماد بالاتر، نقش‌آفريني كند و بازدهي گسترده‌تري براي سهامداران به همراه آورد.
با اين حال، به نظر مي‌رسد تصميم بر سرعت دادن به روند عرضه‌هاست و طي مدت اخير چند عرضه اوليه عملي شده است.
در اين ميان، جاي بسياري از شركت‌هاي توانمند و متنوع خدماتي، تجاري و توليدي در تابلوي معاملات بورس تهران همچنان خالي است؛ فعالاني كه در فهرست انتظار عرضه اوليه قرار دارند. ورود اين بنگاه‌ها به بورس، فرآيند افشاي صورت‌هاي مالي را شفاف‌تر و محاسبه ارزش ذاتي آنها را به‌روزتر خواهد كرد. نتيجه، تقويت حاكميت شركتي، مديريت مالي صحيح و رقابت‌پذيري بيشتر خواهد بود؛ عاملي كه به سودآوري پايدار و شاخص‌هاي بنيادي بهتر، با نظارت مداوم تحليلگران بنيادي مي‌انجامد.
از سوي ديگر، رونق بازار سرمايه انگيزه پول‌هاي سرگردانِ سوداگرانه را براي ورود به بورس چند برابر مي‌كند، اتفاقي كه به افزايش حجم معاملات و ارزش كلي بازار كمك خواهد كرد. عرضه‌هاي اوليه تازه‌وارد نيز مي‌تواند بخشي از زيان گذشته سهامداران و كاهش ارزش دارايي ناشي از تورم را، ولو مقطعي، جبران كند.
با اين حال، تجربه نشان داده هيجان اوليه پس از عرضه هر سهم به سرعت فروكش مي‌كند. صف خريد معمولا عمر كوتاهي دارد و سنجش واقعي كيفيت شركت‌هاي تازه‌وارد، تنها با بررسي صورت‌هاي مالي، سود مجامع، طرح‌هاي توسعه و كيفيت مديريت در دوره‌هاي بعدي ممكن است. كارشناسان اميدوارند روند فعلي عرضه‌هاي اوليه با معيارهاي بنيادي همسو باشد تا به تقويت و پايداري بورس تهران در ميان‌مدت و بلندمدت كمك كند.
در ميان‌مدت، اگر سياستگذاران بازار سرمايه بتوانند كيفيت عرضه شركت‌هاي جديد را تضمين كنند و وضعيت كلان اقتصادي رو به بهبود باشد، عرضه‌هاي اوليه همچنان مهم‌ترين محرك براي ورود سرمايه‌هاي تازه به بورس خواهند بود. همچنين اگر شركت‌هاي بزرگ ملي، به‌خصوص شركت‌هاي دولتي و نيمه‌دولتي، به صورت واقعي و نه نمايشي وارد بورس شوند، نه‌تنها بازار عمق مي‌يابد، بلكه منابع مالي جديدي به توليد و توسعه اقتصاد كشور تزريق خواهد شد.
به‌طور كلي به نظر مي‌رسد كه عرضه‌هاي اوليه به شرط كيفيت و شفافيت، مي‌تواند حال بازار را بهتر كند؛ اما اين نسخه درمان همه دردهاي بازار سرمايه نيست. كليد موفقيت، اعتمادسازي، تنوع، شفافيت، و همراستايي منافع بورس، سهامدار و شركت عرضه‌كننده است.
