آب كم است؛ چگونه مصرف كنيم؟

كم‌آبي حكايت ديروز و امروز ايران نيست. كشورمان در كمربند گرم و خشك زمين قرار دارد و همين وضعيت از ديرباز ايرانيان را به چاره‌انديشي براي مصرف بهينه آب در سازه‌هايي مانند قنات‌ها وادار كرده است، اما امروزه ايران وضعيت سخت‌تري را تجربه مي‌كند. در اين ميان مصرف بهينه آب بيش از هر زمان ديگري ضروري به نظر مي‌رسد.

به گزارش ايسنا، كشور براي پنجمين سال متوالي دچار خشكسالي است، آن هم در شرايطي كه حجم سدها به‌ ميزان قابل توجهي كاهش پيدا كرده است، چراكه ورودي آب به سدهاي كشور از ابتداي سال آبي جاري تاكنون ۴۳ درصد كمتر از مدت مشابه سال قبل بوده و ميزان آن تنها به ۲۲.۴ ميليارد مترمكعب رسيده است. حفر چاه‌هاي متعدد غيرمجاز و اضافه برداشت چاه مجاز هم موجب شده كه به قول احد وظيفه - رييس مركز ملي اقليم و مديريت بحران خشكسالي سازمان هواشناسي- كشور را به آبكش تبديل كنيم. در اين شرايط ۵۲ شهر بر اساس ارزيابي شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور در وضعيت تنش آبي قرار دارند كه در اين ميان وضعيت تهران بيش از پيش نگران‌كننده است. تهران نيز جزو ۵۲ شهري است كه بر اساس ارزيابي شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور، در وضعيت تنش آبي قرار دارند؛ ، تهران آبي با جمعيتي بيش از ۲۰ ميليون نفر را در برمي‌گيرد. ناگفته نماند بحران كم‌آبي داراي چالش‌هايي در مقياس جهاني است. به گفته مهدي هادي - رييس مركز تحقيقات كيفيت آب پژوهشكده محيط زيست دانشگاه علوم پزشكي تهران - در حال حاضر نزديك به ۴ ميليارد نفر كه تقريبا دو سوم جمعيت كره زمين را تشكيل مي‌دهند، حداقل يك ماه در سال آب ندارند و بيش از دو ميليارد نفر در كشورهايي زندگي مي‌كنند كه منابع آب آنها ناكافي است و تا سال ۲۰۳۰ تقريبا نيمي از جمعيت جهان در مناطقي زندگي خواهند كرد كه با كمبود آب روبه‌رو خواهند شد. در اين شرايط «رد پاي آب» اهميت قابل توجهي پيدا مي‌كند. «رد پاي آب» مقدار كل آب مورد نياز براي توليد كالا و خدمات است؛ هر آنچه ديده مي‌شود، از ليوان تا سيب كه براي توليد هر كدام، مقاديري آب مصرف شده است كه به مجموع اين آب مصرفي در فرآيند توليد، از تهيه مواد خام تا تبديل شدن محصول و رسيدن به دست مصرف‌كننده را اصطلاحا «رد پاي آب» مي‌نامند.  بر اساس آماري كه رييس مركز تحقيقات كيفيت آب پژوهشكده محيط زيست، آذرماه سال گذشته اعلام كرده بود، طبق تحقيقات علمي، ردپاي آب هر ايراني به‌طور متوسط روزانه حدود ۴۳۰۰ ليتر است كه بخش عمده‌اي از آن به مصرف غيرمستقيم آب در فرآيندهاي توليد كالاها و خدمات مربوط مي‌شود.  به گفته علي سيدزاده -مديركل دفتر مديريت مصرف آبفاي كشور- ميانگين الگوي مصرف آب در سال ۱۴۰۴ به ازاي هر يك نفر ۱۳۰ ليتر در شبانه‌روز الگوي جديد تعريف و ابلاغ شده است البته حسين حقيقي - مديرعامل شركت آب و فاضلاب منطقه ۴ - مي‌گويد: سرانه مصرف آب در تهران به نسبت استانداردهاي بين‌المللي خيلي بيشتر است، به‌گونه‌اي كه در تهران دو برابر بيش از استاندارد آب مصرف مي‌شود. در شرايطي كه كشور به‌ويژه كلانشهرهايي مانند تهران دچار بحران‌ كم‌آبي است، لازم است بخش‌هاي مختلف اعم از كشاورزي، صنعتي، خدماتي و خانگي آب را درست مصرف كنند. يكي از نكات مهم در مصرف اين است كه صرفه جويي در مصرف آب بايد هميشگي باشد. نصب سردوش‌ها يا سرشيرهاي كم‌مصرف بايد مورد توجه قرار گيرد، چراكه در يك حمام ۱۰ دقيقه‌اي ۱۵۰ ليتر آب مصرف مي‌شود. هنگام حمام كردن با سرشيرهاي معمولي نبايد دوش آب را از ابتدا تا انتهاي حمام كردن باز گذاشت.
در صورت باز بودن شير آب موقع مسواك زدن، دست كم ۵۰ ليتر آب هدر مي‌رود، بنابراين بهتر است مسواك زدن با استفاده از يك ليوان آب انجام شود.  در موقع شست وشوي اتومبيل با شيلنگ آب حدود ۵۰۰ ليتر آب مصرف مي‌شود، حال آنكه مي‌توان با يك سطل ۲۰ ليتري آب و يك تكه اسفنج اين كار را انجام داد. آبياري گلدان و باغچه‌ها با استفاده از آبياري قطره‌اي انتخاب مناسبي است.

استفاده از ماشين‌ لباسشويي با حداكثر وزن و حجم لباس بايد مورد توجه قرار گيرد. روشن كردن ماشين ظرفشويي پس از زياد شدن تعداد ظروف و اختصاص زمان براي ذوب مواد غذايي فريز شده و منجمد به جاي قرار دادن آن زير شير آب از ديگر اقداماتي است كه در جهت مصرف بهينه انرژي مي‌توان انجام داد. علاوه بر آن استفاده طولاني‌مدت از لباس‌ها، بازيافت ظروف و... رد پاي آب فردي هر شخص كمتر مي‌شود. كاشت گياهان و درختچه‌هاي بومي و مقاوم در برابر خشكي، در مقايسه با گياهان غير بومي كه نيازمند آب زيادي هستند، مي‌تواند به صرفه‌جويي در مصرف آب كمك كند. براي صرفه‌جويي در مصرف آب در بخش كشاورزي بايد از شيوه‌هاي مناسب آبياري مانند آبياري قطره‌اي و باراني استفاده كرد. در كارگاه‌هاي پرورش ماهي براي جلوگيري از هدر دادن و آلوده كردن آب‌هاي شيرين بايد از سيستم‌هاي بسته استفاده شود. فاضلاب اين كارگاه‌ها جمع‌آوري، وارد تصفيه‌خانه فاضلاب مركزي و از فاضلاب تصفيه شده نيز براي آبياري زمين‌هاي كشاورزي استفاده شود. در كشاورزي بايد از سم‌هاي دفع آفات و حشره كش همچنين كودهاي شيميايي به مقدار كم و به اندازه نياز گياه استفاده شود علاوه بر آن از سم‌هايي استفاده كرد كه قابل تجزيه هستند و در بدن موجودات زنده ذخيره نمي‌شوند. مي‌توان براي از بين بردن آفات به جاي سم‌هاي شيميايي از روش‌هاي غير شيميايي استفاده كرد. به اين ترتيب كه از دشمنان طبيعي آفت‌ها، براي از بين بردن آنها استفاده كرد. صنايع فلزي از قبيل ذوب آهن، فولاد، سرب، آلومينيوم و صنايع شيميايي، پتروشيمي، نفت، كاغذسازي و نساجي در فرآيند توليد خود نيازمند مقادير بالاي آب هستند. به همين دليل، صرفه جويي در مصرف آب از طريق به كارگيري مجدد ضايعات بازيافتي روش موثري براي صرفه جويي در مصرف آب به‌ شمار مي‌رود. براي مثال، توليد آلومينيوم از ضايعات كهنه آلومينيوم به جاي سنگ معدن، مصرف آب را تا ۹۷ درصد كاهش مي‌دهد.