فرياد بي‌صدا؛ وقتي درمانگران خسته و بي‌پناه باشند
مشكلات دستياران پزشكي تنها موضوعي صنفي نيست؛ اين بحران، مستقيماً با سلامت عمومي جامعه در ارتباط است. وقتي درمانگران خسته، بي‌انگيزه و بي‌پناه باشند، نظام درماني نيز آسيب‌پذير مي‌شود. اصلاح ساختارهاي حمايتي، بهبود شرايط معيشتي، ساماندهي ساعات كاري، و تأمين سلامت رواني و جسمي دستياران پزشكي، ديگر يك انتخاب نيست، بلكه ضرورتي فوري براي نجات سلامت كشور است.
شيفت‌هاي طولاني فراتر از توان انساني است
گلي ماندگار|
مشكلات دستياران پزشكي تنها موضوعي صنفي نيست؛ اين بحران، مستقيماً با سلامت عمومي جامعه در ارتباط است. وقتي درمانگران خسته، بي‌انگيزه و بي‌پناه باشند، نظام درماني نيز آسيب‌پذير مي‌شود. اصلاح ساختارهاي حمايتي، بهبود شرايط معيشتي، ساماندهي ساعات كاري، و تأمين سلامت رواني و جسمي دستياران پزشكي، ديگر يك انتخاب نيست، بلكه ضرورتي فوري براي نجات سلامت كشور است. مشكلات دستياران پزشكي هم مانند پرستاران همچنان به قوت خود باقي است و برخلاف تمام وعده‌هاي داده شده از سوي دولتمردان و مسوولان وزارت بهداشت و درمان هنوز هيچ اتفاق خاصي در مورد رفع اين مشكلات صورت نگرفته است. در واقع بسياري از دستياران پزشكي بر اين باورند كه دريافتي آنها به هيچ‌وجه با ميزان مسووليت، بار كاري، فشار رواني و خطراتي كه در اين شغل به آن مواجه‌اند همخواني ندارد. دستياران پزشكي اغلب به دليل عدم حضور پزشكان متخصص در بيمارستان‌هاي دولتي وظيفه سنگيني را به دوش مي‌كشند و همين مساله باعث مي‌شود قبل از آنكه به شكل رسمي عنوان پزشك يا پزشك متخصص را كسب كنند دچار فرسودگي شغلي شده و با مشكلات زيادي دست و پنجه نرم كنند. مساله اينجاست كه در شرايط كنوني اقتصادي به خصوص شهرهايي مانند تهران و ديگر كلان‌شهرهاي كشور تامين هزينه‌هاي زندگي با حقوق‌هاي اندكي كه اين افراد دريافت مي‌كنند تقريبا غير ممكن است. بيشترين دريافتي يك دستيار پزشكي در بهترين حالت به 20 ميليون تومان مي‌رسد كه با توجه به تورم بالاي 40 درصد تامين حداقل‌ها را هم براي آنها سخت و دشوار كرده و همين مساله علاوه بر مشكلات معيشتي باعث بروز نااميدي و فشاررواني بر اين افراد شده است. حالا چند روزي است كه جمعي از دستياران رشته‌هاي مختلف پزشكي با راه‌اندازي پويشي، نسبت به ناچيز بودن حقوق خود در قبال هزينه‌هاي بالاي زندگي گلايه‌مند بوده‌اند و خواستار رسيدگي عاجل وزارت بهداشت به اين موضوع شده‌اند.
شعار دردي از دستياران پزشكي دوا نمي‌كند
عاطفه مير، يكي از افرادي است كه به عنوان يك دستيار پزشكي در اين پويش حضور دارد و در اين باره به« تعادل» مي‌گويد: ارتقاي جايگاه صنوف پزشكي، صرفاً در شعار محقق نمي‌شود؛ بلكه نيازمند تصميمات عملي، تأمين منابع مالي و تغيير نگرش مديريتي است. تجربه ثابت كرده تا اراده‌اي براي اجراي قوانين وجود نداشته باشد اميد هيچ بهبودي در هيچ زمينه‌اي نمي‌رود. او مي‌افزايد: واقعيت اين است كه دستياران پزشكي در واقع ستون فقرات بيمارستان‌هاي آموزشي كشور به حساب مي‌آيند و با اميد به ارتقای سطح دانش و تخصص خود وارد دوره‌هاي طاقت فرساي تخصص مي‌شوند ولي خيلي زود به دليل فشار كاري طاقت فرسا، شيفت‌هاي سنگين، حقوق ناكافي و بي‌توجهي به سلامت رواني و جسمي شان خود به درمان نياز پيدا مي‌كنند. اين دستيار پزشكي ادامه مي‌دهد: درماني كه اغلب ما از به دلايل متعدد از جمله نداشتن توان مالي يا وقت كافي از آن بي‌بهره مي‌مانيم و همين فشارها تا جايي پيش مي‌رود كه برخي از همكاران ما در نهايت دست به خودكشي مي‌زنند يا كلا اين كار را براي هميشه ترك مي‌كنند.
شيفت‌هاي طولاني؛ فراتر از توان انساني
عاطفه مير در بخشي ديگري از سخنان خود به شيفت‌هاي طولاني كه اين دستياران مجبور به گذراندن آن هستند اشاره كرده و مي‌گويد: يكي از مهم‌ترين مشكلات دستياران پزشكي، ساعت‌هاي كاري بسيار زياد و طاقت‌فرساست. طبق گزارش‌هاي ميداني، برخي از دستياران مجبورند در هفته بيش از 80 تا 100 ساعت كار كنند. شيفت‌هاي 36 ساعته، بدون خواب و استراحت مناسب، بخشي عادي از زندگي كاري آنهاست. او مي‌افزايد: ما عملاً برده‌ايم، نه پزشك. وقتي 36 ساعت بي‌وقفه كار مي‌كني، قدرت تصميم‌گيري‌ات افت مي‌كند. اين يعني تهديد مستقيم براي جان بيماران. خستگي مفرط، بي‌خوابي و عدم بازيابي جسمي باعث بروز اشتباهات پزشكي مي‌شود، موضوعي كه به‌طور مستقيم با سلامت بيماران در ارتباط است. اما متاسفانه هيچ كس به اين موضوع اهميتي نمي‌دهد.
مشكلات معيشتي؛ حقوقي كمتر از خط فقر
او در ادامه با اشاره به مشكلات معيشتي اظهار مي‌دارد: بر اساس قانون حقوق و مزاياي دستياران پزشكي با توجه به مجرد يا متاهل بودن و تخصص آنها متفاوت است. اين مبالغ در سال 1404 براي دستياران مجرد بين ۱۲ تا ۱۷ ميليون تومان و براي دستياران تخصصي متاهل بين ۱۵ تا ۲۳ ميليون تومان در نظر گرفته شده است. حقوق دستياران فوق تخصصي مجرد حدود ۱۵ تا ۱۹ ميليون تومان و حقوق دستياران فوق تخصصي متاهل حدود ۱۷ تا ۲۵ ميليون تومان پيش‌بيني شده است. اين دستيارپزشكي مي‌افزايد: اما آن چيزي كه با گذشت بيش از 4 ماه از سال جديد به ما پرداخت مي‌شود همان مبالغي است كه در سال گذشته پرداخت مي‌شد و براي دستياران مجرد به سختي به 15 ميليون تومان و براي متاهل‌ها به 20 ميليون تومان مي‌رسد. عاطفه مير ادامه مي‌دهد: از سوي ديگر ما نه بيمه مناسب داريم، نه مرخصي درست‌وحسابي. اگر بيمار شديم، بايد با همان حال كار كنيم. حتي گاهي براي پرداخت اجاره خانه به مشكل برمي‌خوريم. بسياري از دستياران براي تأمين هزينه‌هاي زندگي خود مجبورند شيفت‌هاي اضافه يا فعاليت‌هاي خارج از بيمارستان انجام دهند، كه اين خود موجب خستگي بيشتر و كاهش بهره‌وري آنها مي‌شود.
فشار رواني و فرسودگي شغلي؛ مرز بين مقاومت و فروپاشي
آمارهاي غيررسمي نشان مي‌دهد كه درصد بالايي از دستياران دچار فرسودگي شغلي، افسردگي، اضطراب شديد و حتي افكار خودكشي هستند. گزارش‌هايي از خودكشي چند رزيدنت در سال‌هاي اخير، زنگ خطر جدي براي مسوولان نظام سلامت بوده، هرچند واكنش‌هاي رسمي همچنان ناكافي بوده است. نظام آموزشي سختگيرانه، تحقير توسط برخي اساتيد، نبود حمايت رواني، و احساس بي‌پناهي، بخشي از دلايل اين فشارهاست. در حالي كه در بسياري از كشورها براي سلامت روان رزيدنت‌ها برنامه‌هاي حمايتي جدي وجود دارد، در ايران اين حوزه تقريباً فراموش شده است.
پيامدها براي نظام سلامت كشور
ادامه اين وضعيت ناپايدار، عواقب گسترده‌اي براي نظام سلامت كشور خواهد داشت. مهاجرت فزاينده پزشكان جوان، ترك تحصيل رزيدنت‌ها، كاهش كيفيت آموزش تخصصي، و اشتباهات پزشكي، همگي زاييده اين بي‌توجهي‌اند. اگر وضعيت رزيدنت‌ها اصلاح نشود، با بحران كمبود پزشك متخصص روبرو خواهيم شد. اين يك بحران آرام اما بسيار جدي است. مشكلات دستياران پزشكي تنها موضوعي صنفي نيست؛ اين بحران، مستقيماً با سلامت عمومي جامعه در ارتباط است. وقتي درمانگران خسته، بي‌انگيزه و بي‌پناه باشند، نظام درماني نيز آسيب‌پذير مي‌شود.
وضعيت كنوني دستياران پزشكي فاصله‌اي جدي با وعده‌هاي داده شده دارد
از سوي ديگر سرپرست معاونت آموزشي و پژوهشي سازمان نظام پزشكي گفت: با احترام به تلاش‌هاي دولت محترم، بايد با صراحت اعلام كنيم كه وضعيت دستياران پزشكي، فاصله‌اي جدي با وعده‌هاي اعلام‌شده دارد. ارتقاي جايگاه صنوف پزشكي، صرفاً در شعار محقق نمي‌شود؛ بلكه نيازمند تصميمات عملي، تأمين منابع مالي و تغيير نگرش مديريتي است. بر اساس گزارش‌هاي منتشر شده جمعي از دستياران رشته‌هاي مختلف پزشكي با راه‌اندازي پويشي، نسبت به ناچيز بودن حقوق خود در قبال هزينه‌هاي بالاي زندگي گلايه‌مند بوده‌اند و خواستار رسيدگي عاجل وزارت بهداشت به اين موضوع شده‌اند.
نخبگاني با كمترين امكانات رفاهي
شاهرخ خوش‌سيرت، سرپرست معاونت آموزشي و پژوهشي سازمان نظام پزشكي درواكنش به اين پويش به‌عدم تناسب كار با دريافتي دستياران پزشكي اشاره كرد و به ايلنا گفت: دريافتي فعلي دستياران پزشكي به‌هيچ‌وجه متناسب با ميزان مسووليت، بار كاري، فشار رواني و خطرات شغلي آنان نيست. اين قشر نخبه، نه‌تنها بار سنگيني از نظام سلامت كشور را در مهم‌ترين سطوح تخصصي به‌دوش مي‌كشند، بلكه با كمترين امكانات رفاهي، بالاترين ميزان فرسودگي شغلي را نيز تجربه مي‌كنند. شكاف ميان سطح درآمد و هزينه‌هاي زندگي در شهرهاي بزرگ، عملاً معيشت اين عزيزان را با بحران روبرو كرده است. او با تاكيد بر اينكه سازمان نظام پزشكي با تمام توان در كنار دستياران خواهد بود، افزود: ما ضمن حمايت از پويش‌هاي صنفي مدني و قانوني، مكاتبات رسمي با وزارت بهداشت و ساير نهادهاي مرتبط را آغاز كرده‌ايم و موضوع در جلسات شوراي عالي نظام پزشكي نيز در دستور كار ويژه قرار گرفته است. سرپرست معاونت آموزشي و پژوهشي سازمان نظام پزشكي افزود: در عين‌حال، با استفاده از ظرفيت رسانه‌اي و ارتباط با نمايندگان مجلس، در پي گنجاندن رديف بودجه مشخص براي بهبود وضعيت معيشتي دستياران در برنامه‌هاي مالي سال آينده هستيم. خوش‌سيرت درباره ظرفيت‌هاي سازمان نظام پزشكي براي پيگيري مطالبات دستيارن پزشكي توضيح داد: سازمان نظام پزشكي به عنوان بزرگ‌ترين نهاد صنفي جامعه پزشكي، از اهرم‌هاي حقوقي، رسانه‌اي و ارتباطي با قوه مقننه و مجريه برخوردار است. ما مي‌توانيم صداي واحد پزشكان، دستياران و گروه‌هاي پزشكي را به بالاترين سطوح تصميم‌گيري منتقل و گزارش‌هاي رسمي تهيه كنيم.
وضعيت دستياران فاصله‌اي جدي با وعده‌هاي اعلام شده دارد
سرپرست معاونت آموزشي و پژوهشي سازمان نظام پزشكي در واكنش به اينكه يكي از وعده‌هاي رييس‌جمهوري ارتقای جايگاه پزشكان، پرستاران، داروسازان و همه صنوف پزشكي بود، به شرايط كنوني صنوف پزشكي اشاره كرد و گفت: با احترام به تلاش‌هاي دولت محترم، بايد با صراحت اعلام كنيم كه وضعيت كنوني جامعه پزشكي، به‌ويژه دستياران، فاصله‌اي جدي با وعده‌هاي اعلام‌شده دارد. او تاكيد كرد: ارتقاي جايگاه صنوف پزشكي، صرفاً در شعار محقق نمي‌شود؛ بلكه نيازمند تصميمات عملي، تأمين منابع مالي و تغيير نگرش مديريتي است. انتظار مي‌رود دولت محترم به‌ويژه در بودجه‌ريزي و سياست‌گذاري‌هاي كلان سلامت، اين وعده‌ها را به اقداماتي ملموس تبديل كند.