نفوذ هوش مصنوعي در حوزه‌هاي اولويت‌دار پزشكي هسته‌اي و محيط‌زيست

با ارتقای جايگاه جهاني ايران در توليد علم هوش مصنوعي و توانمندي‌هاي فني در حوزه هسته‌اي، فرصتي بي‌سابقه براي همگرايي اين دو فناوري پديد آمده و از فناوري AI در حوزه‌هايي چون پزشكي هسته‌اي، پايش زيست‌محيطي، تشخيص دقيق‌تر تومورها، بهينه‌سازي دز پرتودرماني و پيش‌بيني اثربخشي درمان‌ها بهره برد. اميرعباس محمدي كوشكي، سرپرست تيم ملي اختراعات و نوآوري ايران در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به گزارش اخير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اظهار كرد: در ژوئيه ۲۰۲۵، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي (IAEA) گزارش رسمي خود درباره وضعيت جهاني چرخه مقدماتي سوخت هسته‌اي در سال ۲۰۲۳ را منتشر كرد. محمدي كوشكي به تحولات جهاني در حوزه هوش مصنوعي و كاربرد آن در صنعت هسته‌اي پرداخت و گفت: در سال‌هاي اخير، هوش مصنوعي به عنوان يكي از ابزارهاي تحول‌ساز در فناوري هسته‌اي مورد توجه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار گرفته است.

اين ابزار مي‌تواند در حوزه‌هايي چون نظارت، تحليل داده، ايمني و بهينه‌سازي عملكرد نيروگاه‌ها ايفاي نقش كند. وي افزود: در دسامبر ۲۰۲۵، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ميزبان نخستين سمپوزيوم جهاني در زمينه هوش مصنوعي و انرژي هسته‌اي خواهد بود. همچنين موسسه KAERI كره‌جنوبي نخستين مركز همكار آژانس در حوزه AI براي نيروگاه‌ها معرفي شده است. سرپرست تيم اختراعات و نوآوري ايران خاطرنشان كرد: بر اساس راهبردهاي IAEA، هوش مصنوعي در حوزه‌هايي چون پزشكي هسته‌اي، پايش زيست‌محيطي، تحليل ايمني راكتورها و مديريت داده‌ها كاربردهاي گسترده‌اي دارد. آژانس همچنين در حال تدوين استانداردها، اجراي دوره‌هاي آموزشي و پروژه‌هاي مشترك در اين زمينه است. وي با اشاره به پيشرفت‌هاي علمي ايران در اين حوزه، اظهار كرد: ايران طي سال‌هاي اخير در حوزه آموزش و پژوهش هوش مصنوعي پيشرفت چشمگيري داشته است. بر اساس داده‌هاي بين‌المللي، ايران اكنون رتبه ۱۷ جهان در توليد علم در حوزه AI، رتبه ۱۴ در تعداد مقالات، رتبه ۱۷ در يادگيري ماشين و رتبه ۲۷ در رباتيك را داراست. در جهان اسلام نيز رتبه دوم شاخص كلي هوش مصنوعي به ايران تعلق دارد. اكنون ايران فرصت منحصربه‌فردي براي تلفيق هوش مصنوعي با فناوري هسته‌اي دارد. با توجه به زيرساخت‌هاي علمي، توان دانشگاهي و برنامه‌هاي سياست‌گذاران، اين حوزه مي‌تواند به يكي از محورهاي آينده صنعت هسته‌اي ايران تبديل شود. وي حوزه‌هاي اولويت‌دار هوش مصنوعي در صنعت هسته‌اي را شامل حوزه‌هاي پزشكي هسته‌اي و پرتودرماني، تشخيص دقيق‌تر تومورها، بهينه‌سازي دز پرتودرماني، پيش‌بيني اثربخشي درمان‌ها، تحليل ايمني و عملكرد راكتورها، پايش بلادرنگ داده‌هاي حسگرها، پيش‌بيني خرابي‌ها، تصميم‌سازي خودكار در شرايط بحراني، مديريت و تحليل داده‌هاي هسته‌اي، يكپارچه‌سازي داده‌ها و شناسايي الگوها و ريسك‌ها دانست.

محمدي كوشكي بهينه‌سازي گزارش‌دهي، پايش زيست‌محيطي، مدل‌سازي انتشار پرتوها و ارزيابي اثرات زيست‌محيطي را از ديگر حوزه‌هاي اولويت‌دار كاربرد هوش مصنوعي در صنعت هسته‌اي عنوان كرد و يادآور شد: ضروري است «مركز ملي هوش مصنوعي در صنعت هسته‌اي» با مشاركت سازمان انرژي اتمي، دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور راه‌اندازي شود تا الگوريتم‌هاي بومي، آموزش نيروي متخصص و محصولات هوشمند در اين حوزه توسعه يابند. سرپرست تيم ملي اختراعات و نوآوري ايران با اشاره به ظرفيت‌هاي علمي ايران در حوزه هوش مصنوعي، اظهار كرد: بر اساس آخرين گزارش‌ها و پايگاه‌هاي بين‌المللي معتبر ايران در توليد علم در حوزه هوش مصنوعي رتبه ۱۷ جهاني، در تعداد مقالات علمي منتشرشده درباره هوش مصنوعي رتبه ۱۴ جهاني، در شاخه يادگيري ماشين (Machine Learning) رتبه ۱۷ جهاني، در رباتيك رتبه ۲۷ جهان در رباتيك (Robotics) و در شاخص كلي هوش مصنوعي در رتبه دوم دنياي اسلام قرار گرفته است. علي شهابي، استاد دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات نيز در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به محتواي گزارش رسمي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سال ۲۰۲۲ با عنوان «هوش مصنوعي براي شتاب‌دهي به كاربردهاي هسته‌اي، علم و فناوري»، گفت: اين گزارش، يكي از جامع‌ترين اسناد بين‌المللي در زمينه تلفيق فناوري هوش مصنوعي با علوم و كاربردهاي هسته‌اي است. نگاه راهبردي و ميان‌رشته‌اي آن نشان مي‌دهد كه آينده صنعت هسته‌اي جهان، به‌طور اجتناب‌ناپذير به توانايي كشورها در توسعه و به‌كارگيري هوش مصنوعي وابسته خواهد بود. وي با اشاره به محورهاي اصلي گزارش، افزود: هوش مصنوعي در اين سند به عنوان ابزاري كليدي در بهبود عملكرد راكتورها، پايش ايمني، پيش‌بيني خطاها، پشتيباني از تصميم‌گيري فني و همچنين تحليل پيشرفته داده‌ها در پزشكي هسته‌اي، محيط زيست، كشاورزي و گداخت معرفي شده است. شهابي خاطرنشان كرد: توسعه هوش مصنوعي در صنعت هسته‌اي نيازمند چند عامل كليدي است كه شامل دسترسي به داده‌هاي با كيفيت، توانمندسازي نيروي انساني متخصص، تدوين مقررات ملي و بين‌المللي و ايجاد زيرساخت‌هاي ديجيتال امن. بدون اين اجزا، استفاده از AI در هسته‌اي با ريسك همراه خواهد بود. وي اضافه كرد: اين گزارش براي هر كشوري كه در مسير توسعه فناوري‌هاي نوين در حوزه انرژي، سلامت، محيط‌زيست يا امنيت هسته‌اي قرار دارد، يك مرجع معتبر و كاربردي است.