تاول آفتاب!

گلناز پرتوي مهر|

در تابستان ۱۴۰۴، تهران با موج بي‌سابقه‌اي از گرما روبه‌رو شده است؛ دماي هوا به‌طور مستمر بين ۴۰ تا ۴۳ درجه سانتي‌گراد قرار گرفته و حتي گرم‌ترين روزها به نقطه خطرناك °F ۱۱۰ (حدود C ° ۴۳) در نوسان است. اين شرايط، چالش‌‌هاي جدي براي زيرساخت‌هاي آب و برق به وجود آورده و مسوولان را به اتخاذ تصميمات اضطراري واداشته است.

از حوالي ۱۹ تير ماه، سازمان هواشناسي هشدار نارنجي صادر كرد و اعلام كرد كه دماي تهران به‌صورت ناپيوسته بيش از°C ۴۰ خواهد بود. اكنون با ادامه اين شرايط، دولت تهران را مجبور كرده تا در روز چهارشنبه اول مرداد تعطيل شود و اين تصميم دقيقاً با هدف كاهش مصرف انرژي و آب گرفته شده است.
مصرف برق خانگي به‌شدت رشد كرده: حدود ۱۸۰۰ مگاوات افزايش مصرف تنها براي هر يك درجه افزايش دما گزارش شده است.
اوج مصرف كنوني نزديك به ۷۱,۰۰۰ مگاوات است؛ اما در صورت تداوم گرم شدن، احتمال دستيابي به ركوردهاي بيش از ۸۰,۰۰۰ مگاوات وجود دارد.
شبكه برق دچار كسري حدود ۱۲,۰۰۰ مگاوات است كه فشار زيادي به عملكرد آن وارد كرده. مخزن سد اميركبير تنها ۳۸درصد پر شده؛ سد لار كمتر از ۷درصد ظرفيت دارد. وضعيت كلي چهار سد اصلي تهران در پايين‌ترين حد يك قرن اخير است.

شركت آبفاي تهران تأكيد دارد كه اين بدترين وضعيت منابع آبي در ۱۰۰ سال اخير پايتخت است.
در مناطقي كه فشار آب افت دارد، نصب مخزن و پمپ پيشنهاد شده است. براي مشتركاني كه بيش‌مصرف داشته‌اند، جريمه و اعمال قطعي برنامه‌ريزي شده در دستور كار است. حتي توصيه شده تا از آب لوله‌كشي به‌دليل اختلالات فشار خودداري شود.

بحران آب، برخلاف برق، فراگيرتر است. ساكنان محله‌هاي جنوبي تهران به دليل زيرساخت‌هاي ضعيف‌تر، بيش‌ از ديگران در معرض قطعي آب هستند. اين وضعيت، شكاف اجتماعي را تشديد كرده است. استفاده از كولر روي دماي°C ۲۵، خاموش كردن چراغ‌هاي اضافه و عدم به‌كارگيري دستگاه‌هاي پرمصرف توصيه شده است و مشتركاني كه بيش‌ازحد مصرف كنند، ابتدا هشدار دريافت مي‌كنند و سپس با قطعي يك‌ساعته برق مواجه مي‌شوند. در نتيجه، دولت تصميم به تعطيلي استان تهران گرفته تا فشار بر مصرف كاهش يابد.

اين بي‌سابقگي گرما، نشانه‌اي از اثرات عميق‌تر تغييرات اقليمي و سوءمديريت منابع است. خشكسالي پنج‌ساله ادامه يافته و بارش‌ در ۶۰ سال اخير بي‌سابقه كم شده. ايران، و به‌ويژه تهران، درگير بحران تغييرات اقليمي است، با روندي كه پيش‌بيني مي‌شود بيابان‌زايي و مهاجرت محيطي را تشديد مي‌كند.
مصرف بي‌رويه آب و برق، در تركيب با رشد سريع جمعيت، مي‌تواند آينده‌اي را ترسيم كند كه در آن زيرساخت‌ها بيش از آنكه قابليت انطباق داشته باشند، آسيب‌پذير شوند.
تهران در تابستان ۱۴۰۴ با چالشي تاريخي روبه‌رو است. گرمايي بي‌سابقه، منابع حياتي آب و برق را در تهديد قرار داده و انديشه پايدار زيرساخت‌ها را به لرزه درآورده است. تعطيلي يك‌روزه ادارات، قطع برق براي مشتركان پرمصرف و تحميل فشار مديريت مصرف، از‌جمله تجربياتي است كه مي‌تواند زنگ خطر براي آينده باشد.
اما در دل اين بحران، فرصتي نهفته است اگر همين امروز، سياست‌گذاران و شهروندان تصميم بگيرند براي فرداي تهران، پايدارتر زندگي كنند و منابع را با احترام مديريت كنند، شايد « تاول آفتاب» تنها عنوان يك گزارش نباشد، بلكه ابتداي يك تحول واقعي باشد.