وقتي آفتاب به جان پالايشگاه افتاد
در پسِ آسودگي گرماي نابخشودني خوزستان، روز گذشته پالايشگاه آبادان، يكي از قديمي‌ترين مراكز فرآوري نفت خام ايران، درگير آتش‌گرفتي مهيب شد. شعله‌ها و دود سياه واحد ۷۰ را در كام خود بلعيدند، روايت‌گر كابوسي رساند كه به سرعت به صدر اخبار رسيد. ويديوي منتشر شده از صحنه نشان مي‌دهد چگونه آتش، آن واحد صنعتي را تسخير كرده است.
در پسِ آسودگي گرماي نابخشودني خوزستان، روز گذشته پالايشگاه آبادان، يكي از قديمي‌ترين مراكز فرآوري نفت خام ايران، درگير آتش‌گرفتي مهيب شد. شعله‌ها و دود سياه واحد ۷۰ را در كام خود بلعيدند، روايت‌گر كابوسي رساند كه به سرعت به صدر اخبار رسيد. ويديوي منتشر شده از صحنه نشان مي‌دهد چگونه آتش، آن واحد صنعتي را تسخير كرده است.
لحظه‌اي با وقوع حريق، تيم‌هاي آتش‌نشاني، امدادي و حتي هلال‌احمر به محل اعزام شدند. روابط عمومي پالايشگاه اعلام كرد كه دو تيم از هلال‌احمر نيز در كنار آتش‌نشانان فعاليت كردند تا نهايت سرعت در اطفاي شعله‌ها به كار گرفته شود.
طبق گزارش اوليه، آتش در واحد ۷۰ پالايشگاه رخ داد؛ هرچند برخي منابع نيز «واحد ۷۵» را محل حادثه معرفي كرده‌اند. عمليات اطفا در مدت زمان كوتاهي آغاز و تحت كنترل قرار گرفت. بر اساس اعلام منابع رسمي، بررسي‌هاي اوليه حاكي از آن است كه وقوع آتش ناشي از نشتي در يكي از پمپ‌هاي واحد ۷۰ بوده است. بررسي‌هاي دقيق‌تر در حال انجام‌اند و تاكنون خبري از خرابكاري يا دخالت عوامل انساني منتشر نشده است. سرپرستان آتش‌نشاني خوزستان افزودند كه ۹ گروه آتش‌نشاني در محل بوده‌اند و تعداد نيروها بيش از آن‌چه كه در اخبار آمده، گزارش شده است. متأسفانه، اين حادثه تلخ تاكنون يك كشته برجاي گذاشته است: يكي از كاركنان شريف پالايشگاه جان باخته است. اين حادثه در شرايطي رخ داد كه خورشيد طاقت‌فرسا و دماي نزديك به ۵۰ درجه سانتي‌گراد شرايط را براي ماموران سخت‌تر كرده بود. برخلاف انتظارات اوليه، توليد در پالايشگاه ادامه دارد. بخش‌هاي ديگر جايگزين واحد آسيب‌ديده شده‌اند و هم‌اكنون جريان توليد بدون اختلال معنا شده است.
روزهاي اخير خوزستان در رديف گرم‌ترين نقاط جهان قرار داشتند و دماي هوا در آبادان به حدود ۵۰ درجه سانتي‌گراد نزديك شده بود. سخنگوي مديريت بحران نيز ضمن اشاره به چنين درجه حرارتي، گفت كه اين شرايط مي‌تواند بر تجهيزات تأثيرگذار باشد و احتمال تشديد حوادث را افزايش دهد. حادثه تلخ آتش‌سوزي در واحد ۷۰ پالايشگاه آبادان، بار ديگر لزوم توجه به پيشگيري، نوسازي تجهيزات، و آموزش مستمر نيروي انساني را به‌صورت جدي به رخ كشيد. اگرچه واكنش سريع نيروهاي امدادي از تبديل اين حادثه به يك فاجعه تمام‌عيار جلوگيري كرد، اما يك جان انساني كه از دست رفت و خسارات مالي وارده، نشان داد كه پيشگيري همواره ارزان‌تر، انساني‌تر و هوشمندانه‌تر از مديريت بحران پس از وقوع حادثه است. پالايشگاه آبادان با بيش از ۱۱۰ سال قدمت، بخشي از تاريخ صنعتي ايران است. اما همين قدمت، اگر با به‌روزرساني مستمر تجهيزات همراه نباشد، به يك تهديد بالقوه تبديل مي‌شود. بسياري از پمپ‌ها، خطوط لوله، سيستم‌هاي خنك‌كننده و تابلوهاي برق نيازمند جايگزيني يا تعميرات اساسي هستند. اجراي يك طرح ملي نوسازي در پالايشگاه‌هاي قديمي، مي‌تواند از تكرار حوادث مشابه جلوگيري كند.
هرچند تيم آتش‌نشاني پالايشگاه عملكرد مناسبي در اطفاي حريق نشان داد، اما اين موضوع بايد تكرار شود و به فرهنگ سازماني تبديل گردد. برگزاري دوره‌هاي فصلي آموزش ايمني، برپايي مانورهاي مقابله با حريق، و شبيه‌سازي سناريوهاي بحران براي كاركنان عملياتي و فني بايد در تقويم سالانه گنجانده شود. آموزش‌هاي رواني نيز براي مديريت اضطراب و تصميم‌گيري صحيح در زمان بحران اهميت دارد. گرماي شديد و ناترازي انرژي (آب و برق)، نه تنها شرايط كاري را دشوار مي‌كند، بلكه زيرساخت‌هاي حياتي مانند سيستم‌هاي خنك‌كننده و پمپ‌هاي ايمني را نيز تحت فشار قرار مي‌دهد. ضروري است در پالايشگاه‌هاي مستقر در مناطق گرمسيري مانند آبادان، از منابع پشتيبان (ژنراتور برق، مخازن اضطراري آب، و سيستم تهويه مطمئن) استفاده شود تا در صورت افت فشار يا قطع منابع، تجهيزات حياتي دچار اختلال نشوند. براي ارتقاء شفافيت و كيفيت ايمني، بهتر است مميزي ايمني توسط تيم‌هاي مستقل و بين‌المللي انجام گيرد تا نقاط ضعف پنهان يا عادي‌شده شناسايي شود. نتايج اين ارزيابي‌ها بايد منتشر شده و به يك برنامه اقدام عملي منتهي شود.