هشدار نسبت به وضعيت آب؛ بيش از ۵۰ شهر در تنش آبي قرار دارند
ايران در يكي از بحرانيترين مقاطع آبي تاريخ خود قرار دارد؛ تغيير اقليم، كاهش بارندگي، افزايش دماي هوا و افت بيسابقه منابع آب تجديدپذير، شرايط تأمين آب شرب را در بسياري از مناطق كشور، از جمله تهران، به مرحله هشدار رسانده است.
ايران در يكي از بحرانيترين مقاطع آبي تاريخ خود قرار دارد؛ تغيير اقليم، كاهش بارندگي، افزايش دماي هوا و افت بيسابقه منابع آب تجديدپذير، شرايط تأمين آب شرب را در بسياري از مناطق كشور، از جمله تهران، به مرحله هشدار رسانده است. به گزارش ايسنا، منابع آب تجديدپذير كشور از حدود ۱۳۲ ميليارد مترمكعب در دهه ۱۳۷۰ به كمتر از ۹۰ ميليارد مترمكعب در سالهاي اخير كاهش يافته است. اين كاهش بيش از ۳۰ درصدي در حالي رخ داده كه روند مصرف آب در بخشهاي مختلف كشور افزايش يافته و ميانگين دماي كشور در پنج دهه گذشته بيش از ۱.۶ درجه سانتيگراد افزايش يافته است. از سوي ديگر، تازهترين آمار از وضعيت مخازن سدهاي كشور تا تاريخ ۲۱ تيرماه حاكي از آن است كه تنها ۴۶ درصد ظرفيت مخازن پر شده و ۱۸ سد مهم كشور كمتر از ۲۰ درصد حجم ذخيره دارند. در بازه زماني ابتداي مهرماه تا ۲۱ تيرماه، ميزان ورودي آب به مخازن سدها ۲۲.۴۳ ميليارد مترمكعب ثبت شده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته با كاهش ۴۳ درصدي روبرو شده است. در همين حال، حجم آب موجود در مخازن به ۲۳.۶۷ ميليارد مترمكعب رسيده كه در مقايسه با عدد ۳۲.۰۱ ميليارد مترمكعبي سال قبل، ۲۶ درصد كاهش را نشان ميدهد. بارندگيهاي كشور نيز كاهش چشمگيري داشته است. ارتفاع كل ريزشهاي جوي ايران تا اين تاريخ ۱۴۶ ميليمتر گزارش شده كه نسبت به ميانگين بلندمدت ۲۳۳.۵ ميليمتر، ۳۹ درصد و نسبت به سال گذشته با ۲۴۴.۵ ميليمتر، ۴۰ درصد كاهش داشته است. اوضاع تهران، پايتخت كشور، نيز نگرانكننده است. كاهش ورودي آب به سدهاي پنجگانه تهران و افزايش تقاضا در ماههاي گرم سال، وضعيت تأمين آب اين كلانشهر را در وضعيت شكنندهاي قرار داده است. تهران نيز جزو ۵۲ شهري است كه بر اساس ارزيابي شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور، در وضعيت تنش آبي قرار دارند؛ وضعيتي كه ميتواند مستقيما استمرار تأمين آب شرب را تهديد كند. در همين راستا و با هدف مديريت شرايط موجود، ۱۹۲ پروژه مديريت تنش آبي در مناطق شهري و روستايي كشور آغاز شده كه بخش مهمي از آنها به بهرهبرداري رسيدهاند. با اين حال، مسوولان هشدار ميدهند كه بدون مشاركت مردم در مديريت مصرف، حتي اين پروژهها نيز نميتوانند بحران را مهار كنند.
مطالعات نشان ميدهد كه صرفهجويي ۱۵ تا ۲۰ درصدي در مصرف آب توسط خانوارها، ميتواند وضعيت آبرساني را در بسياري از شهرهاي دچار تنش به حالت پايدار بازگرداند. از اينرو، همراهي مردم در اين مسير نهتنها يك وظيفه شهروندي، بلكه اقدامي ضروري براي حفظ سلامت، امنيت و آينده كشور است.
بايد توجه داشت كه گذر از اين شرايط تنها با اتكاي صرف به طرحهاي فني و زيرساختي ممكن نيست. بحران آب در ايران نيازمند شكلگيري يك رويكرد منسجم در سطح حاكميت است؛ رويكردي كه بر پايه مديريت علمي، تقويت حكمراني آب، بازنگري در الگوي تخصيص منابع، و مقابله با هدررفت گسترده آب در شبكههاي شهري و كشاورزي استوار باشد. برنامهريزي ميانمدت و بلندمدت براي سازگاري با كمآبي، بازچرخاني آب، اصلاح الگوي كشت، و سرمايهگذاري هدفمند، بايد در اولويت سياستگذاري دولت قرار گيرد. در كنار مديريت دولتي، نقش مردم در مديريت مصرف آب غيرقابل جايگزين است. مشاركت خانوارها در كاهش مصرف، بهويژه در تابستان و دورههاي اوج مصرف، ميتواند نتايج چشمگيري داشته باشد. براي تحقق اين امر، نيازمند آموزش، فرهنگسازي، شفافسازي وضعيت منابع و جلب اعتماد عمومي هستيم. عبور از بحران آب، نهتنها نيازمند منابع فني و مالي، بلكه وابسته به اراده ملي و همكاري نزديك دولت و جامعه است. اكنون زمان آن رسيده كه «آب» نه به عنوان يك منبع بيپايان، بلكه به عنوان اولويت ملي در سياستگذاري، مصرف و سبك زندگي مورد توجه قرار بگيرد.