صنعت ساختمان ميان مهاجرت و بازسازي
در شرايطي كه كشور ايران از بحران سنگين جنگ 12 روزه رژيم صهيونيستي عبور كرده و به مرحله تازه‌اي از بازسازي و بازانديشي در سياست‌هاي كلان امنيتي، اقتصادي و اجتماعي وارد شده است، نهادهاي تخصصي مرتبط با صنعت ساختمان، امنيت ملي، بازار اجاره و مديريت مهاجرت، صريح‌تر از هميشه از چالش‌هاي موجود سخن مي‌گويند.
در شرايطي كه كشور ايران از بحران سنگين جنگ 12 روزه رژيم صهيونيستي عبور كرده و به مرحله تازه‌اي از بازسازي و بازانديشي در سياست‌هاي كلان امنيتي، اقتصادي و اجتماعي وارد شده است، نهادهاي تخصصي مرتبط با صنعت ساختمان، امنيت ملي، بازار اجاره و مديريت مهاجرت، صريح‌تر از هميشه از چالش‌هاي موجود سخن مي‌گويند. در اين ميان، انجمن صنعت ساختمان، انجمن انبوه‌سازان تهران و اتحاديه مشاوران املاك، هر يك ابعاد مختلفي از تحولات اخير را مورد توجه قرار داده‌اند. انجمن صنعت ساختمان در بيانيه‌اي صريح با اشاره به جنگ ۱۲ روزه، تأكيد كرد كه دشمنان ايران در تلاش براي فروپاشي ساختار نظام حكمراني ناكام ماندند. اين انجمن بر لزوم توجه جدي به مبحث ۲۱ مقررات ملي ساختمان و استانداردهاي مربوط به پدافند غيرعامل تأكيد كرده و عملكرد سازمان نظام مهندسي ساختمان را به دليل «نظارت ضعيف» و «دستورالعمل‌هاي خارج از چارچوب» به نقد كشيده است. به باور اعضاي اين نهاد تخصصي، يكي از علل افزايش آسيب‌پذيري زيرساخت‌ها در خلال جنگ اخير، عدم اجراي دقيق الزامات پدافند غيرعامل در پروژه‌هاي ساختماني و ضعف سيستم‌هاي نظارتي بوده است. اين نهاد اعلام آمادگي كرده كه براي خروج از وضعيت فعلي، در كنار دولت و دستگاه‌هاي اجرايي كشور قرار گيرد و به عنوان بازوي مشورتي و اجرايي ايفاي نقش كند.
ورود سيل‌وار افغان‌ها
يكي ديگر از محورهاي پررنگ بيانيه انجمن صنعت ساختمان، مساله مهاجرت و حضور پررنگ اتباع افغان در بازار كار، به‌ويژه در بخش ساختمان بود. در اين بيانيه با ادبياتي تند گفته شده: تاوان باز كردن بي‌رويه مرزها و ورود سيل‌وار افغان‌ها به كشور را امروز توليدگران مي‌دهند. اين در حالي است كه همزمان، انتظار بازسازي كشور نيز از همين توليدگران وجود دارد. اين انجمن از تصميم دولت براي اخراج گسترده اتباع افغانستاني، كه به‌دلايل امنيتي اتخاذ شده، حمايت كرده اما تأكيد دارد كه بايد راهكاري نظام‌مند براي ساماندهي نيروي كار خارجي انديشيده شود تا در شرايط كاهش نرخ باروري و پير شدن جمعيت، كشور بتواند از ظرفيت اين نيروي جوان استفاده كند.
انبوه‌سازان، در كنار مردم
در ادامه واكنش‌ها به جنگ و آثار آن، رامين گوران اوريمي، دبير انجمن انبوه‌سازان استان تهران از آمادگي اين انجمن براي مشاركت در بازسازي واحدهاي مسكوني تخريب‌شده خبر داد. او گفت: اين انجمن با هدف ماندن در كنار مردم در ايام پساجنگ، كمپيني تحت عنوان «با هم، براي ايران» راه‌اندازي كرده تا در بازسازي واحدهاي آسيب‌ديده، با دولت، خيرين و رسانه‌ها همكاري كند. او تأكيد كرد كه اين پروژه، نه صرفا يك پروژه اقتصادي بلكه يك پروژه ملي و انساني است. انبوه‌سازان استان تهران اعلام كرده‌اند كه خدمات مهندسي و فني خود را با حداقل قيمت و در برخي موارد به‌صورت رايگان ارائه خواهند داد. دبير انجمن انبوه‌سازان استان تهران افزود: هر خانه‌اي كه بازسازي مي‌شود، خانواده‌اي است كه دوباره جان مي‌گيرد. امروز روز آزمون مسووليت‌پذيري ماست. گوران با اشاره به هماهنگي با اداره كل مسكن و شهرسازي براي معرفي واحدهاي خالي به‌منظور اسكان موقت حادثه‌ديدگان، گفت كه شركت‌هاي انبوه‌سازي تحت اين انجمن با همه توان خود در حال تأمين مصالح، اعزام نيروهاي فني، و همكاري با نهادهاي حاكميتي هستند.
چالش‌هاي جديد براي مستأجران و مالكان
بحث ديگري كه درباره وضعيت بازار مسكن پس از مهاجرت مطرح مي‌شود، اثرات اخراج مهاجران افغانستاني بر بازار مسكن است كه داود بيگي‌نژاد، نايب‌رييس اتحاديه مشاوران املاك تهران به آن پرداخت و گفت: با خروج جمعيت قابل توجهي از اتباع افغان، شاهد افزايش عرضه واحدهاي اجاره‌اي در مناطق افغان‌نشين هستيم. بسياري از اين مناطق زير محور آزادي و در املاك كلنگي تهران قرار دارند. او افزود: در اين مناطق، نرخ اجاره برخلاف مناطق ديگر افزايشي نداشته و بسياري از واحدها با همان قيمت‌هاي پارسال در بازار عرضه شده‌اند. اما مهم‌تر از همه، بيگي‌نژاد به چالش جديد بازپرداخت پول رهن مستأجران افغان اشاره كرد: خروج بسياري از افغان‌ها زودتر از سررسيد قرارداد اجاره‌شان اتفاق افتاده. اين موضوع باعث شده بعضي مالكان در بازپرداخت پول رهن با مشكل مواجه شوند. او پيشنهاد داد كه براي حفظ حقوق اين گروه از مهاجران، صندوق حراست از مدارك و سرمايه اتباع خارجي در بازار اجاره تشكيل شود. به گفته او، بايد مدارك و اسناد اتباع خارجي در اين صندوق نگهداري شود تا حقي از آنها ضايع نشود. متولي اين صندوق مي‌تواند وزارت امور خارجه باشد.او اضافه كرد كه قانون فعلي در اين باره سكوت كرده اما از منظر اخلاقي، مالكان موظف هستند پول رهن را بازگردانند. بيگي نژاد اظهار كرد: افغان‌ها سال‌ها كنار ما زندگي كردند. امروز كه درگير هستند نبايد حقي از آنها ضايع شود. اين مساله اگر حل نشود، مي‌تواند تبعات اجتماعي زيادي به دنبال داشته باشد. نايب‌رييس اتحاديه مشاوران املاك تهران به مشاهدات ميداني خود از منطقه ۱۵ و گردنه تنباكو اشاره كرد: در بازديدي كه داشتم، ديدم كه تعداد زيادي از خانه‌ها به‌دليل خروج افغان‌ها خالي مانده‌اند. اين خانه‌ها ديگر مستأجر ندارند، اما هنوز رهن‌ها پس داده نشده‌اند.
عبور از بحران، با همبستگي و اصلاح ساختارها
تركيب همزمان بحران جنگ، مهاجرت و بازسازي كشور، شرايطي بي‌سابقه را پيش روي صنعت ساختمان، بازار اجاره و برنامه‌ريزان كشور قرار داده است. از يك سو، ضرورت‌هاي امنيتي و پدافندي ايجاب مي‌كند كه استانداردهاي مقاوم‌سازي و پدافند غيرعامل جدي گرفته شوند. از سوي ديگر، حضور طولاني‌مدت مهاجران افغان در مشاغل ساختماني و خدماتي، حالا به نقطه‌اي رسيده كه نبود آنها بازار را با چالش نيروي كار و اختلافات قراردادي مواجه كرده است. در اين ميان، نقش مسوولانه نهادهاي صنفي، چه در حوزه بازسازي و چه در دفاع از حقوق اتباع خارجي و توليدكنندگان داخلي، نقشي تعيين‌كننده در عبور از شرايط پساجنگ خواهد داشت. اگرچه هنوز مشكلات فراوان است، اما همانطور كه گوران گفت: امروز روز عمل است. هر كدام از ما مي‌توانيم سهمي در بازسازي، مسووليت‌پذيري و حفظ كرامت انساني داشته باشيم.