مديريت چالشي بازار سرمايه پس از جنگ
جلسه هماهنگي نهادهاي مالي براي ثبات بازار سرمايه برگزار شد. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در اين جلسه به تشريح وضعيت بازار سرمايه و سياست‌هاي اجراشده مرتبط با بورس طي هفته‌هاي اخير در دوره جنگ و پس از آن پرداخت و اعلام كرد: از هفته آينده، صندوق تثبيت بازار شروع به انتشار اوراق تبعي مي‌كند.
جلسه هماهنگي نهادهاي مالي براي ثبات بازار سرمايه برگزار شد. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در اين جلسه به تشريح وضعيت بازار سرمايه و سياست‌هاي اجراشده مرتبط با بورس طي هفته‌هاي اخير در دوره جنگ و پس از آن پرداخت و اعلام كرد: از هفته آينده، صندوق تثبيت بازار شروع به انتشار اوراق تبعي مي‌كند. اين اوراق يك‌ساله با نرخ ۲۰ درصد براي پرتفوي‌هاي زير ۵۰۰ ميليون تومان عرضه مي‌شود كه ملاك بيمه پرتفوي افراد، سبد سهام در روز ۱۷ تيرماه است.
حجت‌اله صيدي با اشاره به شرايط خاص حاكم بر كشور طي هفته‌هاي گذشته، گفت: در اين مقطع زماني با وضعيت بي‌سابقه و كم‌نظيري مواجه شديم. هرچند در گذشته نيز با بحران‌هايي مانند جنگ يا برخي ناآرامي‌ها روبه‌رو بوده‌ايم، اما هيچگاه شرايط به اين شكل نبود. به ويژه اينكه در زمان جنگ عراق، بازار سرمايه چندان فعال نبود و به صورت محدود فعاليت مي‌كرد.
او افزود: در اين دوره، انتظارات عمومي به ويژه از سوي نسل جديد تغيير كرده و جنگ ۱۲ روزه اخير شرايطي خاص و پيش‌بيني نشده به وجود آورد كه عملا بسياري از فعالان بازار را غافلگير كرد. از همان روز نخست، يعني جمعه‌اي كه اخبار در سطح وسيع منتشر شد، همه اعم از سهامداران، دارندگان دارايي، صاحبان كسب‌وكار و... به موقعيت‌ها و مسووليت‌هاي خود فكر مي‌كردند.
صيدي ادامه داد: ما نيز در سازمان با همكاران خود بررسي كرديم كه در اين شرايط چه اقداماتي بايد صورت گيرد. نكته مهم اين بود كه در اين بحران، بر خلاف موارد پيشين، دامنه رويدادها مشخص نبود و نمي‌شد پيش‌بيني كرد كه بحران تا چه زماني ادامه خواهد داشت يا چه ابعادي پيدا خواهد كرد.
رييس سازمان بورس اعلام كرد: در بحران‌هايي مانند حمله به پايگاه عين‌الاسد، شرايط به شكلي قابل پيش‌بيني بود و حتي برخي اقدامات با هماهنگي و برنامه‌ريزي قبلي صورت مي‌گرفت. اما در اين دوره هيچ‌كس نمي‌دانست كه تحولات تا چه حد گسترش خواهد يافت و پايان آن كجاست.
او تأكيد كرد: بر اين اساس، تصميم گرفتيم اقدامات خود را مرحله‌اي و با توجه به شرايط روز اتخاذ كنيم. ابتدا گفتيم تا صبح يكشنبه صبر كنيم و ببينيم اوضاع به چه سمتي مي‌رود. سپس براي دوشنبه و سه‌شنبه تعطيلي اعلام شد، بعد اين روند به چهارشنبه، شنبه، يكشنبه و نهايتا سه روز پاياني گسترش يافت. پس از آن، تصميم به بازگشايي بازار گرفته شد. صيدي با تأكيد بر اينكه تصميم نهايي پيش از بازگشايي بازار بر اساس تحليل‌هاي متعدد و بررسي سناريوهاي مختلف اتخاذ شده است، گفت: هر تصميم اقتصادي، طبيعي است كه نقدهايي به همراه داشته باشد و نمي‌توان انتظار داشت كه كاملا بدون اشكال باشد. مهم آن است كه مزاياي آن بيش از معايبش باشد.
او تأكيد كرد: برنامه‌ريزي صورت گرفته بايد منعطف باشد و بر اساس شرايط و اقتضائات روز قابل بازنگري و اصلاح باشد. اين برنامه‌ها مانند پروژه‌هاي ساختماني نيستند كه از ابتدا تا انتها بدون تغيير اجرا شوند، بلكه بايد متناسب با تغيير شرايط، به‌روزرساني شوند.
رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه اظهارات خود درباره تصميم‌گيري‌ها و اقدامات انجام‌شده براي بازگشايي بازار سرمايه پس از وقايع اخير، گفت: روز چهارشنبه‌اي كه در حال نهايي‌كردن تصميم بازگشايي بازار از روز شنبه بوديم، جمع‌بندي نهايي انجام شد. اين تصميم مبتني بر بررسي‌هاي متعدد و نظرات كارشناسان، فعالان بازار و اعضاي شوراي عالي بورس بود. تقريبا همه پيش‌بيني‌ها حاكي از آن بود كه بازار در چنين شرايطي با افت مواجه مي‌شود و بايد به تعادل جديدي برسد. طبيعي است كه سهامداران از افت بازار خوش‌شان نمي‌آيد، اما يكي از اصول حرفه‌اي‌گري در بازار سرمايه، درك واقعيت‌هاي بازار و احترام به آن است.
رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسه هماهنگي نهادهاي مالي براي ثبات بازار سرمايه گفت: در شرايطي كه ابعاد رويدادها هنوز مشخص نيست و آينده به صورت دقيق قابل پيش‌بيني نيست، نوسانات در بازار امري طبيعي است. رفتارهاي شتاب‌زده و تصميم‌هاي احتياطي برخي سرمايه‌گذاران نيز دور از انتظار نيست. معمولا هم اين واكنش‌ها ابتدا از بازار اوراق بهادار آغاز مي‌شود و سپس به بازار دارايي‌هاي فيزيكي سرايت مي‌كند.
او با اشاره به آغاز حمايت‌هاي پولي گفت: اولين گام، حمايت تركيبي صندوق‌ها و ناشران و سپس ورود بانك مركزي و دولت به موضوع بود. پس از آن برخي هلدينگ‌ها و نهادهاي مالي نيز وارد عمل شدند. تجربه كلي اين دوره، به‌رغم برخي انتقادات، از طرف حرفه‌اي‌ها و اهل فن قابل قبول ارزيابي شد. البته افت شاخص يا خروج پول حقيقي از ديد برخي مطلوب نيست، اما با توجه به ماهيت بحران، چنين رفتاري در بازار قابل پيش‌بيني بود. رييس سازمان بورس تأكيد كرد: در همين چند روز گذشته، صف‌هاي فروش بارها شكل گرفتند و دوباره جمع شدند. برخي سهم‌ها تا ۱۵، ۱۶ يا ۱۷ درصد كاهش قيمت داشتند، اما هنوز هم فروشنده دارند. بازار به حالت پنيك دچار شده بود. البته اين وضعيت، براي فعالان باتجربه بازار، چندان غافلگيركننده نبود. همانطور كه پزشكان رفتار بيماري را تحليل مي‌كنند و مناسب با احوال او اقدام مي‌كنند، فعالان بازار نيز نشانه‌ها را مي‌شناسند و مي‌دانند چه زماني و چگونه بايد مداخله كرد.
او تاكيد كرد: برخي تصور مي‌كردند بحران طي دو يا سه روز پايان مي‌يابد، اما اين‌طور نبود. در اينگونه مواقع يكي از نكات مهم اين است كه بازار نبايد كاملا تخليه شود. حتي اگر فردي تصميم به خروج دارد، اين خروج بايد به تدريج و با رعايت اصول صورت گيرد تا سازوكار بازار حفظ شود و شرايط كشور نيز به درستي ارزيابي شود.
صيدي درباره دامنه نوسان و حجم مبنا نيز گفت: جلسات متعددي در اين باره برگزار شد، اما اجماعي براي تغيير حاصل نشد. در نهايت، جمع‌بندي اين بود كه وضعيت موجود مناسب‌تر است، چون هر گزينه جايگزين نيز چالش‌هاي خاص خود را دارد
ورود منابع جديد به بازار
صيدي به بسته حمايتي ۶۰ هزار ميليارد توماني نظام بانكي از بازار اشاره كرد و گفت: با همكاري ناشران، هلدينگ‌هاي بزرگ و نهادهاي مالي نيز طراحي‌اي را انجام داديم تا بازار را در شرايط بحراني تا حدي پيش ببريم. از هفته آينده، صندوق تثبيت بازار شروع به انتشار اوراق تبعي از نوع بيمه سهام مي‌كند. اين اوراق يك‌ساله با نرخ ۲۰ درصد براي پرتفوي‌هاي زير ۵۰۰ ميليون تومان عرضه مي‌شود و مبناي انتشار آن سبد سهام اشخاص در ۱۷ تيرماه است.
او ادامه داد: بر اساس برآوردها، احتمالا بخش مهمي از سهامداران از اين اوراق استقبال خواهند كرد. تعداد كمي از سهامداران اصلا نسبت به وضعيت پرتفوي خود حساسيت ندارند، برخي ديگر هم مي‌خواهند ببينند شرايط چطور پيش مي‌رود و بر اساس آن تصميم‌گيري و اقدام‌مي‌كنند، ولي گروهي كه تصميم دارند سرمايه‌شان را حفظ كنند، با خريد اين اوراق حداقل ۲۰ درصد سود تضميني خواهند گرفت. همچنين صندوق تثبيت بازار به انتشار ۲۰ همت اوراق تبعي از نوع تأمين مالي به طرفيت بانك‌ها اقدام مي‌كند كه موجب مي‌شود نقدينگي جديدي براي حمايت از بازار به اين صندوق تزريق شود. صيدي اضافه كرد: صندوق توسعه بازار سرمايه نيز همين اقدام را انجام خواهد داد و اقدام به انتشار اوراق تبعي از نوع تأمين مالي به طرفيت نهادهاي مالي خواهد كرد كه موجب تزريق نقدينگي به اين صندوق جهت حمايت از بازار در روزهاي آينده مي‌شود. در مطالعاتي كه اين هفته روي نهادهاي مالي انجام شد، اينگونه جمع‌بندي شد كه نهادها بر اساس مجموع دارايي تحت مديريت (AUM) خود و نقدينگي، مي‌توانند نقش متفاوتي را در خريد اوراق تبعي از صندوق توسعه ايفا كنند، لذا اين گروه هم از شنبه پاي كار مي‌آيند و با خريد اين اوراق تبعي از صندوق توسعه بازار، رسيدن بازار به ثبات را سرعت مي‌بخشند.
حجت‌اله صيدي با اشاره به لزوم حمايت از سهام داران فعال در شرايط كنوني، گفت: در شرايط بحراني، مثل وقتي كه باران مي‌بارد، چتر بالاي سر مردم گرفتن ارزش دارد، نه در روزهاي آفتابي. وظيفه ماست كه از دو تا سه ميليون سهامدار فعالي كه امروز در بازار حضور دارند، حمايت كنيم و اجازه ندهيم از بازار خارج شوند. چون بازار ما با حضور آنها زنده است. ما امروز بيش از ۷۰۰ شركت پذيرفته‌شده داريم كه سهام‌شان بين ۱۰ تا ۴۰ درصد شناور است و اين شناوري را مردم رقم مي‌زنند.
رييس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: در پي وقوع جنگ و پس از تعطيلي بازار، اگرچه اكثريت فعالان و كارشناسان از تعطيلي بازار حمايت مي‌كردند، اما اقليتي به‌شدت انتقاد داشتند. آنها معتقد بودند بازار نبايد بسته مي‌شد. در حالي كه در آن مقطع حساس، مشاهده كرديم بسته‌شدن بازار به كاهش نگراني‌هاي مردم كمك كرد. در آن روزها بسياري از مردم همزمان دغدغه‌هاي مختلفي داشتند؛ از سفر رفتن و تأمين معاش گرفته تا نگراني‌هاي تحصيلي فرزندان. در چنين شرايطي منطقي بود كه فشار رواني بازار سرمايه از دوش مردم برداشته شود.
صيدي افزود: با اين حال، يكي از نگراني‌هاي اصلي در آن زمان، موضوع نقدشوندگي بازار بود. برنامه ما اين بود كه ابتدا بازار را به وضعيت نقدشوندگي برسانيم، سپس فاز تثبيت آغاز شود. اكنون پس از عبور از مرحله نقدشوندگي، وارد فاز تثبيت شده‌ايم و تلاش داريم بازار را به تعادل برسانيم. البته تا زماني كه سايه ناآرامي و جنگ وجود دارد، نمي‌توان از بازار انتظار ثبات كامل داشت، اما در بلندمدت با رفع تنش‌ها، مسير رونق مجدد آغاز خواهد شد.