۶ هزار ميليارد تومان استرداد بليت، در پي تعليق پروازها
با بازگشت ثبات به فضاي كشور و كاهش محدوديت‌هاي امنيتي، صنعت هوانوردي ايران نيز به تدريج در مسير عادي‌سازي فعاليت‌هاي خود قرار گرفته است.
با بازگشت ثبات به فضاي كشور و كاهش محدوديت‌هاي امنيتي، صنعت هوانوردي ايران نيز به تدريج در مسير عادي‌سازي فعاليت‌هاي خود قرار گرفته است. طبق آخرين گزارش‌ها از مقامات رسمي سازمان هواپيمايي كشوري، در حال حاضر اكثر فرودگاه‌هاي كشور فعال هستند و پروازهاي داخلي و بخشي از پروازهاي خارجي نيز طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام‌شده در حال انجام يا از سرگيري هستند. با اين حال، تبعات مالي و عملياتي رخدادهاي اخير همچنان در حال مديريت و پيگيري است.
بر اساس اعلام سازمان هواپيمايي كشوري، در حال حاضر تقريبا تمام فرودگاه‌هاي كشور به جز فرودگاه اصفهان در حال فعاليت هستند. اصفهان كه در جريان حملات اخير آسيب جدي ديده بود، طبق گفته سيد حميدرضا صانعي، معاون هوانوردي و امور بين‌الملل سازمان هواپيمايي كشوري، به‌زودي بازسازي شده و مجددا به شبكه پروازي كشور متصل خواهد شد.
در ادامه، فرودگاه تبريز نيز كه يكي از مراكز مهم در شمال‌غرب كشور است، پس از وارد آمدن خسارت قابل توجه، در كمتر از ۱۰ روز بازسازي و عملياتي شد. همچنين يكي از سامانه‌هاي راداري كشور و فرودگاه خصوصي آبيك در قزوين نيز آسيب جدي ديدند كه به گفته صانعي، خسارات وارد شده به فرودگاه آبيك بالغ بر ۳۰۰۰ ميليارد تومان برآورد مي‌شود.
ساعات پروازي جديد و دلايل آن
طبق تصميمات اتخاذ شده براي حفظ امنيت هوايي كشور، پروازهاي غرب و مركز كشور فقط در بازه زماني ۵ صبح تا ۱۸ عصر مجاز هستند. اين محدوديت در راستاي افزايش آزادي عمل سامانه‌هاي پدافندي در ساعات شبانه‌روز اعمال شده است، اما فرودگاه‌هاي شرق كشور به‌صورت ۲۴ ساعته فعال هستند.
صانعي در اين خصوص گفت: محدوديت پروازي شبانه صرفا به دليل ارتقاي ضريب امنيت و آزادي عمل پدافند در مقابله با تهديدات احتمالي صورت گرفته و اين تصميمي موقت است كه با فروكش كردن تهديدها قابل بازبيني خواهد بود.
بازگشت شركت‌هاي هواپيمايي خارجي
يكي از مسائل مورد توجه در اين دوران، نحوه عملكرد شركت‌هاي هواپيمايي خارجي در ارتباط با ايران بود. طبق گزارش ايسنا، بسياري از شركت‌ها كه توانسته‌اند پروازهاي خود را در بازه مجاز ۵ صبح تا ۱۸ عصر تنظيم كنند، پروازهايشان را از سر گرفته‌اند. از جمله مهم‌ترين شركت‌هايي كه پرواز خود را به ايران از سر گرفته‌اند مي‌توان به تركيش ايرلاين (Turkish Airlines) اشاره كرد. همچنين پروازهاي شركت فلاي دبي (Fly Dubai) نيز طبق روال عادي برقرار شده‌اند. در مقابل، شركت‌هايي نظير امارات (Emirates Airlines) كه معمولاً پروازهاي خود را در ساعات شبانه انجام مي‌دهند، هنوز قادر به تنظيم مجدد برنامه‌هاي پروازي خود براي مطابقت با شرايط جديد نبوده‌اند. صانعي در توضيح اين وضعيت گفت: پروازهاي شركت‌هايي مانند امارات به‌طور معمول در ساعات خاصي از شبانه‌روز انجام مي‌شود كه در حال حاضر امكان عملياتي شدن آن در كشور وجود ندارد. اين شركت‌ها ساختار برنامه‌ريزي گسترده و پيچيده‌اي دارند و انعطاف‌پذيري لازم براي تغيير ساعت پروازي به‌راحتي ميسر نيست. در عوض، شركت‌هاي هواپيمايي كوچك‌تر و اقتصادي‌تر با سرعت بيشتري در حال تطبيق با شرايط هستند و پروازهايشان را به ايران احيا كرده‌اند.
خسارات مالي و وضعيت استرداد بليت‌ها
يكي از مهم‌ترين تبعات جنگ ۱۲ روزه براي صنعت هوايي كشور، لغو گسترده پروازها و ايجاد چالش در فرآيند استرداد بليت‌ها بود. به گفته معاون سازمان هواپيمايي كشوري، در بازه زماني ۲۳ خرداد تا ۱۱ تيرماه، در مجموع ۱۲ هزار و ۲۹ پرواز داخلي و خارجي لغو شده و حدود ۸۳۹ هزار و ۳۸۸ فقره بليت صادر شده بود كه ارزش ريالي آنها حدود ۶۰۰۰ ميليارد تومان بوده است.
صانعي تأكيد كرد كه شركت‌هاي هواپيمايي اين بليت‌ها را پيش از بحران فروخته و درآمد حاصله را صرف پرداخت حقوق كاركنان، هزينه قطعات هواپيما و ساير هزينه‌هاي عملياتي كرده بودند. با اين حال، براي كاهش فشار اقتصادي بر مردم و حفظ اعتماد عمومي، شركت‌ها از منابع ديگر اقدام به تأمين اعتبار لازم براي استرداد وجه بليت‌ها كرده‌اند. طبق گزارش‌ها، تاكنون مبلغ مربوط به حدود ۸۰۰ هزار بليت به مسافران بازگردانده شده و تنها ۳۹ هزار فقره بليت باقي‌مانده كه هنوز استرداد نشده‌اند. اين رقم با وجود آنكه نسبت به كل بليت‌ها عدد كوچكي به نظر مي‌رسد، ولي از لحاظ مالي و حقوقي همچنان قابل توجه است.
علل باقي‌ماندن بليت‌هاي استرداد نشده
طبق اعلام صانعي، دو دليل اصلي براي عدم استرداد بخشي از بليت‌ها وجود دارد: مشكلات بانكي و مالي آژانس‌هاي مسافرتي كه به دليل تحريم‌ها، اختلالات شبكه بانكي يا تعطيلي دفاتر در زمان بحران، نتوانسته‌اند وجه را به مسافران بازگردانند. درخواست برخي مسافران براي جابه‌جايي تاريخ پرواز به‌جاي استرداد كامل وجه، چرا كه همچنان قصد سفر به مقاصد مورد نظر خود را دارند. او تأكيد كرد كه سازمان هواپيمايي كشوري با همكاري شركت‌هاي هواپيمايي به‌طور مستمر در حال پيگيري اين موضوع است و تلاش مي‌شود تا حقوق تمام مسافران به‌طور كامل احيا شود.
وضعيت فرودگاه‌هاي كشور از منظر فني و امنيتي
صانعي در بخش ديگري از سخنان خود به امنيت و آمادگي زيرساخت‌هاي هوانوردي كشور اشاره كرد و گفت: همه فرودگاه‌ها، سامانه‌هاي ناوبري و زيرساخت‌هاي غيرنظامي كشور در حال حاضر با ظرفيت گذشته فعال هستند. ما در طول جنگ تحميلي اخير نيز تنها چهار مورد حمله به بخش غيرنظامي داشتيم كه طبق قوانين بين‌المللي به ايكائو گزارش شده و اين اقدامات بايد به عنوان مداخلات غيرقانوني يك كشور متخاصم ثبت شود.
او همچنين تأكيد كرد كه فرودگاه مهرآباد تهران به عنوان يكي از پررفت‌وآمدترين فرودگاه‌هاي كشور آسيبي نديده و در حال حاضر با ظرفيت كامل در حال فعاليت است.
چشم‌انداز آينده و مسير بازگشت به وضعيت عادي
در مجموع، صنعت هوانوردي ايران در حالي از بحران جنگ ۱۲ روزه عبور مي‌كند كه با وجود فشارهاي عملياتي، امنيتي و مالي، عملكردي منسجم، سريع و پاسخ‌گو از خود نشان داده است. بازسازي فرودگاه‌هاي آسيب‌ديده، پيگيري استرداد بليت‌هاي لغوشده و تلاش براي جذب مجدد شركت‌هاي هواپيمايي خارجي، از جمله اقداماتي است كه نشان مي‌دهد سياست‌گذاران اين حوزه به‌خوبي در مسير بازيابي قرار دارند. همچنين، محدوديت‌هاي پروازي كه اكنون وجود دارند، بنا بر اقتضاي شرايط امنيتي بوده و با كاهش تهديدات مي‌توان انتظار داشت كه پروازها نيز به‌صورت ۲۴ ساعته در سراسر كشور از سر گرفته شوند.
صنعت هوانوردي ايران يكي از بخش‌هايي بود كه به‌صورت مستقيم از تنش‌هاي نظامي اخير متأثر شد. لغو هزاران پرواز، خسارات ميلياردي به زيرساخت‌ها، تعويق در پروازهاي خارجي و ضرورت بازپرداخت چند هزار ميليارد تومان به مسافران، تنها بخشي از تبعات اين بحران بود.
با اين حال، عملكرد سريع و هماهنگ سازمان هواپيمايي كشوري و شركت‌هاي هواپيمايي داخلي در كنترل وضعيت، بازسازي آسيب‌ها و حمايت از حقوق مسافران، نشان‌دهنده بلوغ اين صنعت در مواجهه با شرايط بحراني است.
آينده‌اي با پروازهاي عادي، فرودگاه‌هاي ايمن و مسافراني راضي دور از دسترس نيست، اگر اين روند مديريتي و هم‌افزايي ادامه يابد.